crocifery yazar profili

çip sektöründeki bir şirketin kendine ait fabrikası olmadan işlemci üretmesine olanak tanıyan modele verilen isimdir.

örneğin akıllı telefonlardaki işlemcileriyle bilinen qualcomm da bu üretim modeliyle çalışır. aynı örneği ele alarak şöyle anlatalım: qualcomm'un yeni işlemci tasarladığını ve artık üretim sürecine hazır olduğunu varsayalım. qualcomm tasarladığı bu donanımın planlarını dışardan iş alan ve sadece başka şirketlerin işlemcilerini üreten dökümhanelere ulaştırır ve bu dökümhaneler de gerekli üretim sürecini başlatır.

bu dökümhanelerin en popüleri tsmc'dir. tsmc aynı zamanda dünyanın en büyük yarı iletken üreticisi konumunda çünkü işlemcileriyle bilinen çoğu teknoloji firması tsmc ile çalışıyor. buna mediatek, qualcomm, apple, amd gibi devleri de ekleyebiliriz.

fabless manufacturing ve en büyük temsilcisi tsmc'nin bu kadar tercih edilmesinin tek bir sebebi var: fabrika maliyetlerini teknoloji firmalarından uzaklaştırmak.

yarı iletken dökümhanelerini hem kurmak hem de çalıştırmak çok maliyetli olduğu için üretim ve tasarım sürecini şirketler tek başına omuzlamak istemez. haklılar da çünkü milyar dolarların sadece bu fabrikalara harcanması söz konusu. islemci tasarımına harcanacak parayı da dökümhaneler yüzünden kısmak bazı kötü sonuçları beraberinde getirebilir. en basitinden tasarımında kısıtlı bir kaynak kullanılan kötü bir işlemci istenilen bir performans sunmaz ve satılmaz. haliyle üreticinin elinde berbat işlemciler ile milyar dolarlar harcadığı dökümhane kalır.

diğer taraftan fabless manufacturing olarak çalışan şirket elindeki maddi gücün büyük bir kısmını işlemci tasarımına ayırabilir ve ortaya önemli inovasyonlar koyabilir. tsmc'ye verilen pay da öyle göze batacak kadar olmuyor genelde. en sonunda elinde hem sağlam bir donanım olur hem de fabrikalara tomarla gitmez.

bu, özünde herkesin kendi işini yapması olarak da özetlenebilir.

diğer taraftan üreteceği donanımın kendi kontrolünde çıkmasını isteyen firmalar da var. mesele intel bunun en büyük örneği. adamlar işlemcinin her detayıyla kendileri ilgilenmeyi prensip haline getirmiş. başarıları da daim olduğundan sistemi bozmuyorlar. üretim ve tasarım arasındaki mali dengeyi tutturdukları için sorun olmuyor ve paraları da var tabii.

stock rom ve custom rom arasında kıyasıya geçen karşılaştırmadır. ikisi arasındaki farkı şu şekilde özetleyebiliriz: stock rom üretici tarafından üretilen yazılımdır. custom rom ise gönüllü geliştiriciler tarafından geliştirilen yazılımdır. sunduğu kullanıcı deneyimi bakımından farkları da şöyle anlatalım:

stock rom üreticiler tarafından ticari kaygı ve müşteri memnuniyeti çerçevesinde geliştirilir bazı konularda kısıtlıdır. akıllı telefonun verebileceği performansın sınırlarını zorlamaktansa kararlı çalışmaya odaklanır. bunun yanında cihaz üreticileri tarafından test edilmiş güncellemeler tabiidir. genellikle akıllı telefon kullanımında çok deneyimi olmayan kullanıcılar için ideal android yazılımı türüdür.

custom rom ise teknoloji forumlarında (örneğin xda devolopers) veya belli bir ekip içersinde gönüllülük esasıyla geliştirilir. gelişmiş özelliklerle sunulan bu yazılıma sahip olmak için kullanıcılar öncelikle akıllı telefonlarına kök iznini yani root'u kazandırmaları gerekiyor. ayrıca, bahsetiğim gelişmiş özellikler arasında işlemci frekansını yükseltme - düşürme, sanal bellek miktarını artırma, arayüz özelleştirme gibi başlıklar yer alıyor. cuatom rom'lar isteğe bağlı olarak geliştirildiğinden belli bir müşteri kitlesine hitap etmektense deneyime odaklanan kullanıcılara yöneliktir. özellikle geri bildirim sistemiyle gelişimini sürdüren bu yazılımlarda geliştirici-kullanıcı arasında sıkı bir iletişim söz konusudur. sorunlar ve hatalar çabuk çözülür.

özetle karşılaştırma sonucu kişiden kişiye değişir. özgürlük ve telefonundan performans bekleyen custom rom; işimi görsün yeter diyenler içinse stock rom uygundur.

herkes tarafından bilinen ve hosting'e ihtiyaç duyan wordpress'in abonelik sistemine dönüştürülmüş hizmetsel bir halidir. özellikle hosting'le, cpanelle, virüslerle uğraşmak istemeyen ve tüm dikkatini üreteceği içeriğe vermek isteyen kişiler için oldukça iyidir. diğer taraftan bu konularda teknik bilgisi olmayanlar için wordpress'in kolaylaştırılmış hali olarak da bilinir.

wordpress.org olarak herkesin bildiği sürümde tamamen özgürsünüzdür. kiraladığınız hosting'e bu ücretsiz yazılımı yükler ayarlarını yaparsınız. en ince ayarları bile kurcalama şansına sahipsiniz. ancak bu kadar özgürlüğün getirdiği bazı sorumluluklar da var. örneğin sitelerin bakımını yapmak, güvenliğini sağlamak gibi gibi. bu işlerden anlayan kişiler için iplerin elinde olduğunu hissetmek iyi olabilir ancak bu kadar teknik detay içinde boğulmak istemeyenler için wordpress.org işkenceye de dönüşebilir.

wordpress.com ise ayarları degiştirme seçeneğini aboneliklere ayırdığı paketlere göre sunar. örneğin nispeten wordpress.org ile site kurma maliyetine göre biraz daha pahalı olan kurumsal paketle üstte bahsettiğim wordpress deneyiminin bir kısmına erişirsiniz ve çok üst düzey teknik işlerle
de uğraşmazsınız. sitenizin güvenliği wordpress.com tarafından bizzat sağlanır. sorun yaşamanız durumunda teknik destek alma şansınız da mevcuttur. sitenizden gelir de edebilirsiniz ama bunun maliyeti dediğim gibi wordpress.org'dan biraz daha pahalıdır. sonuçta bir hizmet sunulduğu için bu da bence normal.

özetlemek gerekirse ben web site işlerinden anlarım her şey benim kontrolümde derseniz wordpress.org; yok ben sadece yazımı yazayım içeriğimle uğraşayım derseniz de wordpress.com size uygundur.

sanalika'dan ve second life'tan bozma oyunların metaverse olarak yutturulduğu dönemde tutmayacağı bilinmesi gereken sorunsaldır. metaverse denilen kavram bir insanın normal hayattan kopacak kadar bir gerçeklikle sanal bir evrene geçişini tanımlar. günümüzde bunu yapabilmenin ihtimali yok. istediğiniz artırılmış veya sanal gerçeklik cihazından faydalanın metaverse'ü bu donanımlarla gerçekleştiremezsiniz. çünkü kullanışsızlar ve limitleri var. üstelik pahalılar da. bir de metaverse coinleri adı altında satılan kripto paraların da nft'lerin de bence şu aşamada metaverse için anlamı yok. ortada daha bir evren yok ki para birimine ihtiyaç duyulsun. metaverse, kalitesiz oyunlarla toplantıya girmekten veya sanal arsalara milyon liralar yatırmaktan çok daha büyük bir konu. diğer taraftan sosyal medya devi facebook, sahibi olduğu oculus ismindeki şirketin sanal gerçeklik ürünlerini sattırmak adına bu kavramı gün yüzüne çıkardı. bir nevi pazarlama hilesi yani bu kelimenin popüler olması.

peki metaverse nasıl gerçekleşebilir?

metaverse'ün gerçekleşebilmesi için beyin - makine arayüzlerinin gelişmesi lazım. hani şu neuralink gibi şirketlerin beyine çip takma projesinden bahsediyorum. bu teknoloji şu an emekleme aşamasında. eğer bir gün insan beyni, teknolojiyle efektif olarak çalışabilecek şekilde bir araya gelebilirse o zaman metaverse'ten söz edebiliriz. zaten başka yolu da söz konusu değil. en kullanışlısı en azından şimdilik bu. koca koca sanal gerçeklik gözlükleriyle bu işin olmayacağı aşikar.

çok oyunculu fps oyunlarını tanımlayan kavramdır. bu tür oyunlarda genellikle bir market olur. o marketten hem oyun parasıyla hem de gerçek parayla alabilecek silahlarla bir envanter dizersiniz ve diğer oyuncularla savaşırsınız. çoğunlukla gerçek parayla satılan teçhizatlar oyun parasına satılanlara göre çok güçlü olur. buradaki makas açıldıkça pay to win seviyesi artar ve oyun deneyimi, para verenlerin etkisiyle rezalet bir boyuta ulaşır. diğer taraftan savaşmak dışında pek bir esprileri yoktur, genellikle günün stresini atmak 1- 2 saat için oynanır.

mmofps oyunlarında lootbox sistemine de sıklıkla rastlanır. bünyesinde oyun içi her değerden eşyalar bulunan kutular, kasalar, paketler oyuncular tarafından genellikle gerçek parayla açılır. eğer şanslıysan (!) değerli bir eşya düşürürsün ve diğer oyuncularla aranda büyük bir fark oluşur.

özetle oyun yapımcılarının deneyim sunmaktan ziyade para kazandıkları, oyuncuların ise zevkten ziyade parayla birilerini ezerek ego tatmini yaptıkları bir oyun türüdür mmofps. tabii ki her mmofps böyle olmak zorunda değil fakat şahsen benim gözlemlediklerim az çok para egemenliği üzerine kurulu.

bir köşeye attığınız bilgisayara yeniden can veren linux dağıtımıdır. xfce masaüstü ortamıyla gelir. isminden de tahmin edilebileceği üzere ubuntu'nun xfce versiyonu olarak da nitelendirilebilir. windows'u artık kaldıramayan bilgisayarlara ilaç gibi gelir. sürücü uyumluluğu konusunda kardeşi kubuntu kadar iyi olmasa da iş görür, bilgisayarın standart fonksiyonlarını (hoparlör, kablosuz bağlantı vs.) rahatlıkla tanır.

sistem gereksinimlerine de bakıldığında hafif olduğu anlaşılabilir fakat linux dünyasında bundan hafif dağıtımların da mevcut olduğunu hatırlatmak gerek.

epic games'in teknoloji ve içerik dünyasına kattığı güzide yeniliklerden olan unreal engine 5'i tekrardan gündeme getiren demodur. 3d tasarım sanatçısı lorenzo drago tarafından hazırlanan bu demoda, japonyadaki tren bir istasyonu sanallıktan ayırt edilmesi zor bir şekilde resmedilmiş. internetteki büyük bir çoğunluk istasyonun gerçek olduğunu iddia etse de ıslak zeminin yansıma şeklinden bilgisayarla yapılan bir tasarım olduğu kendini belli ediyor.

unreal engine 5'in sınırlarını zorlayınca ortaya çıkan iş gerçekten muhteşem. uzun vadede bu yazılımın yeni oyunlarda ve filmlerde kullanılacağını göz önüne alırsak muhteşem bir deneyim bizleri bekliyor gibi.

2 sene önce tarihin derinliklerine gönderilen flash player'ı unutmamak adına geliştirilen arşiv projesidir. internette flash player imzalı ne tür içerik varsa hepsinin bir araya getirilmesi ve çalıştırılması esasına dayanır. çocukken oynadığınız tüm oyunları bu zımbırtının içinde bulabilir ve yeniden deneyimleyebilirsiniz. diğer taraftan, flash player ile yapılan animasyonlar da bu arşivin içerisine dahil edilmiş. bünyesinde yaklaşık 700gb boyutunda flash içerik bulunuyor. bunun yanında arşivin kütüphanesinde popüler html5, shockwawe player tabanlı oyunlar da mevcut.

bu dev kitaplığa erişmek için elbette 700gb dosyayı indirmenize gerek yok. sadece flashpoint'in 1gb'lik başlatıcısıyla da nostaljiye dalabilirsiniz. buradan indir

ingilizcede hard science fiction olarak bilinen alt bilim kurgu türüdür. bu tipe dahil olan yapımlardaki işlenişin var olan bilim kurallarına ve fizik kanunlarına uyması gerekir. başka bir açıdan gerçekçi bilim kurgu olarak nitelendirebiliriz bu türü.

örneğin, ışık hızı sabittir ve aşılamaz kuralını ele alalım. eğer x filmi gerçek bir katı bilim kurgu kaygısı taşıyorsa, mesela takyon kavramını bünyesinde barındırmaz.

yapay zekayla görsel oluşturma servislerinin (bkz: wombo dream) ve deepfake'in temelini oluşturan teknolojidir. genellikle gan kısaltmasıyla bahsediliyor bu kavramdan. türkçeye ise çekişmeli üretici ağ şekliyle çevrilmiş. kariyerini teknoloji sektörünün doruklarında geçiren mühendis lan goodfellow tarafından 2014 yılında geliştirilmiştir.

bu konu aslında çok derin fakat daha kolay anlaşılması açısından kısaca özetlemek istiyorum. gan sisteminin ana görevi gerçeğe en yakın görseller oluşturabilmek. bunun için bünyesinde iki tane yapay sinir ağı var: üretici ve ayırt edici ağ. bu ağlar yaptıkları hataları öğrene öğrene birbirleriyle rekabet etmeye başlıyor ve en sonunda ortaya çok gerçekçi görseller çıkıyor.

üretici ağ, kendisine sunulan gerçek görsel örneklerle öğrenme sürecine girer ve bu örneklerden kaptığı bilgilerle kendi sanal görsellerini üretmeye çalışır.

ayırt edici ağ ise ilk baştaki gerçek örnekler ile üretici ağın sunduğu sanal görseli sınıflandırmaya çalışır. bu sınıflandırmanın tahmin edebileceğiniz üzere iki başlığı var: gerçek ve sanal. bu ağın, gerçek görsele 1 değerini; sanal görsele ise 0 değerini kesinlikle vermesi gerekir. tespit işlemleri esnasında da küçük oranlarla sapma yaşanır ve gelişimin kırılma noktası budur. örneğin, üretici ağın yarattığı sanal ve değeri 0 olması gereken bir görsele ayırt edici ağ, 0.6 değerini verirse 0.6-0=0.6 hata yapmış olur. ayırt edici ağın asıl hedefi bu hata oranını 0 yapana kadar çalışmaktır. yani başka bir değişle sahte (sanal) görselleri en iyi şekilde tespit etmek ister.

aynı örneği aynı değer kuralıyla bir de üretici ağ için ele alalım. üretici ağın asıl hedefi ise 1 değerine, yani en gerçekçi görsel niteliğine sahip çıktılar sunmak. az önce bahsettiğim gibi, sanal görsele 0.6 değerini veren ayırt edici ağın yaptığı hata, aslında üretici ağ için gelişimin göstergesi. zira bu noktada üretici ağ ise 1-0.6 = 0.4 hata yapmış, gelişerek ayırt edici ağı kandırmıştır. ayrıca bu ağ da elbette hata oranını 0'a çekene kadar çalışır. özetle gan, büyük bir rekabet ortamına ev sahipliği yapar. üretilecek her görseldeki yarışmada galibiyet küçük bir payla üretici ağda oldukça başarı sağlanır ama bu kesin olmak zorunda değil.

peki bu kadar çekişmenin sonucunda ne mi oluyor? gerçeklikten ayırt edilemeyecek kalitede yapay zeka tarafından oluşturulmuş görsellere sahip oluyoruz.

aslında bu sistemi öğretmen - kopya çeken öğrenci arasındaki ilişkiye benzetebiliriz. öğrenci kopya çekmek için yeni yollar bulup kendini ilerlettikçe, öğretmen kopyacıyı bulmada daha başarılı olur ve deneyim kazanır.

işletim sistemlerinde yer alan bir dosya çeşididir. bilgisayar kullanımı esnasında fiziksel belleğin (ram) yetmediği durumlarda sabit diskteki bir kısmın bellek gibi kullanılmasını sağlarlar. bu sayede ram dolduğunda bilgisayarın kilitlenmesi önlenir ve kullanıcı, yaptığı işleme düşük performansta da olsa çökme yaşamadan devam edebilir. türkçeye takas dosyası olarak çevrilse de bunları sanal bellek olarak nitelendirmek daha doğrudur.