bâtınilik

"haşhaşi" olarak adlandıran hasan sabbah önderliğinde büyük selçuklu devletini parçalamak ve yöntemi ele geçirmek amacıyla pek çok devlet adamına suikast düzenleyen tarikat.

kuran'ı kendi kendine yorumlayıp uygulayanlar.

genel olarak kutsal kitapların açık anlamından çok gizli anlamlarını yorumlayan ve bu yorumları gerçek sayan doğu gizemcilerinin öğretisidir. bâtınilik kelimesi arapça bâtın'dan üretilmiştir. bâtın; gizli olan, bir şeyin gerçeği, iç yüzü anlamına gelir. aynı zamanda islami anlayışta allah'ın 99 adından biridir. bu hareketin amacı insanlığın kardeşliğini sağlamak, özel mülkiyeti ve toplumsal sınıfları ortadan kaldırmaktır.

zıttı zahirilik.

kutsal kitaplarda yazanları herkesin anlayamayacağını, basit görünen her cümlenin altında zeki olanlar için başka manalar gizli olduğunu ve ibadet için şekilciliğin kuralların ritüellerin önemli olmadığını inancın kalpte olduğunu savunur.