de stijl

1917 hollandasından çıkma, flemence adı 'stil' anlamına gelen, diğer bir isimle neoplasticism olarak anılan sanat hareketi.
aynı zamanda the white stripes'ın müzik tarihine kazandırdığı kült albümlerden biri, kırmızı beyaz ve siyah renklerden oluşan sade ve 3 renkli imajlarının da altında yatan felsefe.
de stijl -diğer adıyla neoplasticism- özünde, sanatsal ürüne dönüştürülecek materyal ya da görseli, doğal rengi ve formundan çıkarıp, ona yeni bir renk ve form verip en sade haline dönüştürmeyi amaçlar. materyale kazandırılan bu yeni görünümde yapıbozum ve görsel minimalizm hedeflenir. sadece çizgisel ve geometrik denebilecek bir görünüm, ve/veya sadece ana renklerden oluşan bir imaj ortaya çıkarılır. doğal görünüm üçgenler, kareler, paralel ve mümkün mertebe düz çizgilerle ve renklerin en sade olanlarıyla yeniden yorumlanıp ifade edilir.
böylece doğal olanın gerçek görüntüsündense, daha taklit edilebilir bir formu canlandırılarak, izleyicinin materyalle daha basit ve fakat daha içkin ve samimi bir diyalog kurması sağlanır. de stijl, bu ifade yöntemiyle, doğal olanla görünen gerçeklik arasındaki farkı vurgularken, izleyenin gözünde maddenin ruhani özünü öne çıkarmayı arzular.
sanat hareketinin öncüleri ve icracıları savundukları bu yapıbozum sürecinde genellikle her şeyi 3 sayısına indirgerler. üçgenler, iki nokta ve bir doğrudan ortaya çıkardıkları doğrusal çizgiler, renklendirmelerde sadece mavi sarı kırmızı yani ana renklerin ya da siyah beyaz ve grinin kullanımı gibi türlü değerleri 3 sayısı üzerinden kurgulayarak, kavramsal anlamda plastik bir evren yaratmaya çalışmışırlar.

de stijl, 20. yüzyıl’ın başlarında, hollanda’da bir grup sanatçı tarafından başlatılan hareket olup adını, bir dergiden almıştır. ı. dünya savaşı sırasında farklı alanlardan gelen sanatçılar ‘neo plastisizm’ adını verdikleri anti-natüralist ve soyut sanat anlayışlarını, theo van doesburg tarafından kurulan ve ilk kez 1917’de hollanda’da yayınlanmaya başlayan ‘de stijl’ adlı güzel sanatlar dergisinde açıklamaya başlamışlardır.
de stijl, 1917-1928 tarihleri arasında örgütlü bir akım olarak kendini göstermiş; geleneksel simetrinin yerine serbest asimetrik dengeyi geçirmiş ve temel renkleri kullanma biçimini ortaya atmıştır. 1930’a kadar de stijlcilerin eserleri soyut sanat olarak nitelendirilmiş; 1930’da doesburg, ilk kez ‘somut sanat’ kavramını kullanmıştır. doesburg’a göre, soyut olan doğa biçimleridir. doğa somut olsa da resme aktarıldığında soyutlaşmaktadır. çünkü canlının resmi cansızı vermektedir. oysa soyut düşünce (sanatçının düşünme ve oluşturma gücü) resimlerde biçim alarak somutlaşmaktadır.
de stijl’in, mimari olarak diğer akımlarla karşılaştırılmasında
tarihten kopma ve yeni bir başlangıç oluşturma konusunda, art nouveau ile;
soyut gerçeğe ulaşma ve görecelik konusunda, empresyonizm ile;
zamansal hareket ve soyut gerçeği ifade etmede saf geometrileri kullanma konusunda, kübizm ile;
hız ve devinim konularında da fütürizm ile kesiştiği söylenebilir.
de stilj akımı da fonksiyonel yaklaşımı önemsemiş; fakat formun estetiğini arka plana atmamıştır. hatta fonksiyonel düzeni savunmasına karşın, bu yaklaşımla oluşturulan mimari ürünlerin sanatsal ve estetik ağırlıklı olduğu; bu nedenle teorisyenler ile uygulamacılar arasında anlaşmazlığa yol açtığı da belirtilmiştir.
de stijl'e uygun en iyi örnek olarak 'rietveld schröder house ' verilebilir.
hollanda’da inşa edilmiştir. evin temel şekli bir küpe benzese de yatay çıkıntılar ve dikey duvar plakaları, parapet panelleri ve destekler ile bozulmuştur. dinamik olmamakla birlikte bir küpün parçalanması üstüne kurgulanmıştır ki bu parçalanma renk, malzeme ve geometrik formların hem yatayda hem de düşeydeki kombinasyonu ile sağlanmıştır. schröder evi, de stijl’in formal uzaysal ve ikonografik fikirlerini
tüm kapsamıyla içinde barındıran ilk gerçek bina olarak kabul edilmektedir. ileriki tarihlerde de stijl’in bazı yapılarda etkisini
görebiliyoruz, örnek olarak:
1936 da şelale evi frank lloyd wright
1967 de habitat 67 moshe safdie