ebrehe

himyeri'lerin son hükümdarı zünuvas'ın, hristiyanlığın hükmettiği necran'da yahudiliği zorla yaymaya çalışması sebebiyle habeşistan necaşi'sinin eryat komutasında zünuvas üzerine gönderdiği orduda ebrehe'de vardır. eryat, zünuvas'ı mağlup ederek yemen'e hakim oldu. bu hakimiyetten sonra eryat ve ebrehe arasında anlaşmazlıklar baş gösterdi. ebrehe halkın da desteğini alarak eryat'ı öldürdü ve idareyi ele geçirdi. habeşistan necaşi'sine mektup yazarak itaatini bildirdi. bir iç savaşa meydan vermek istemeyen necaşi bu valiliği mecburen kabul etmek zorunda kaldı.

fil suresi'nde adı anılmış olan kraldır bir nevi. bahsedilene göre ebrehe, yemen'de insanların mekke'ye hac yapmak için gitmelerini istemediğinden san'a'da kuleys adlı bir kilise inşa ettirir. çünkü ebrehe mutaassıp bir hristiyan'dı. kiliseyi süslemek amacıyla bizans'tan bir çok usta getirtti. asıl amacı arapların kabe yerine burayı tavaf etmelerini sağlamaktı. bunun yanında san'a'yı hem dini hem de ticari bir merkez haline getirmek istiyordu.

bir çok ülkeye misyonerlik faaliyetleri için papazlar gönderdi. bu duruma içerleyen kinane kabilesi'nden biri kuleys denen kiliseye girip içine pisledi, hatta kilisenin ateşe verildiği ble rivayetler arasındadır. durum böyle olunca ebrehe kinane kabilesine bir elçi gönderip kendilerinden san'a'ya gelmelerini ve kuleys'i tavaf etmelerini istedi. ancak kinane kabilesine mensup olan araplar bunu reddedip, gönderilen elçiyi de öldürünce, ebrehe intikam almak sebebiyle kabe'yi yıkmak için bir ordu topladı. kaynaklarda bu orduda "mahmud" adlı bir filin de olduğu söyleniyor.

kabe'nin yıkılacağını haber alan zünefer adlı bir yemenli bu durumu hiç hoş karşılamadı. topladığı orduyla ebrehe’ye karşı savaşmayı denedi fakat mağlup olup, esir düştü. zünefer hapsedildikten sonra bu kez ebrehe, has'am kabilesiyle mücadele etmek zorunda kaldı ve kabile reisi habib el-hasemi de esir edildi.

ebrehe taif’e vardığı sırada şehir halkı kendisini karşıladı ve putları olan lat'a dokunulmamasını istediler, ebrehe bu ricayı yerine kırmadı. ebrehe mekke civarındaki muğammes denilen yerde bir ordugah kurdu. esved b. maksud isimli birisine mekke'ye gidip ahalinin develerini toplayarak getirmesini emretti. develer mekke'den toplanarak ordugaha getirildi. çalınan develerden bazıları resulullah (s.a.v)'ın dedesi olan abdulmuttalib'in develeriydi. abdulmuttalib kendi develerini istemek için muğammes'te kurulu ordugaha geldi. ebrehe, abdumuttalib'in kabe'yi korumak için değil de develerini istemeye geldiğini öğrenince oldukça şaşırmış, hal böyle olunca abdulmuttalib kendisinin sadece develerin sahibi olduğunu, kabe'nin de sahibi tarafından korunacağını söylemiştir.

ebrehe, kendisine kabe'yi tahrip etmemesi için yapılan tüm teklifleri reddetti. bununla da kalmayıp ordusuna saldırı için emir verdi. ama ordusunun tam önünde duran devasa fil yerinden bile kımıldamadı. daha sonra kur'an-ı kerim'de de anlatıldığı üzere kendisine akın akın gelen ebabiller tarafından taşlar yağdırıldı ve burada mahvedildi. canını zor kurtardı.

yemen'e döndü ve burada kısa bir süre sonra öldü.

kaynak: tdv, muhammed hamidullah islam tarihi, islam tarihi el kitabı.