takiyüddin

şam doğumlu, osmanlı döneminde yaşamış olan astronom, matematikçi ve mühendis.
takiyüddin bin maruf-i olarak da tanınır.

takiyüddin, trigonometri çalışmalarıyla bilinir. sinus, kosinus, tanjant ve kotanjantın tanımlarını yaparak ispatlarını vermiştir. ekliptik ile ekvator arasındaki açıyı o tarihte ilk kez gerçeğe en yakın şekilde hesaplayan kişidir.

tüm bu çalışmalarına rağmen takiyüddin, 1557 yılında kurduğu rasathanesiyle ünlüdür. rasathanenin ilk çalışması da bir kuyruklu yıldız gözlemiydi. ancak ııı. murat, kurulmasına izin verdiği rasathanenin 2 yıl sonra yıkılmasına da karar verince ne yazık ki top atışlarıyla yıktırılmıştır burası. gerekçe ise, zamanının yobazları tarafından "meleklerin bacaklarına bakılıyor" gibi akıl almaz iddialarla dolduruşa getirilmesidir.

bundan sonra bu topraklarda kurulan ilk rasathane ancak 300 yıl sonra kurulabilmiş, o da 31 mart vakası sonrasında yıkılmıştır. "bilimde neden gelişemiyoruz?" diye soranların bir fikir edinmesini sağlar sanırım bu 2 olay.

mesele meleklerin bacaklarını dikizlemesi değildir. esas mesele sadece kendine müslüman olmasıdır. bir kere bile halktan birini çağırıp, gel kardeş sen de dikizle dememiştir. buna sinirlenen halk durumu haliyle yönetici takımına şikayet etmiştir. biz bacak göremiyorsak o da görmesin!

o değil de hani meleklerin cinsiyeti yoktu lan? acaba cinsiyetsiz birinin bacağı nasıldır?

avrupa'da rönesans yaşanırken "melekleri dikizliyor", onun yüzünden başımıza belalar geliyor bahanesiyle 1580 yılında şeyhülislam fetvasıyla rasathanesi topa tutulup yıkılan kişidir.

osmanlı'yı atatürk yıktı diyen malların bilmediği bilimci. adamın öncülük ettiği şeyi de osmanlı'yı atatürk yıktı diyen malların dedeleri yok etmişti. bunlar babadan oğla nesil işte.

akiyüddin el raşid tam adıdır efem...suriye ve mısırda eğitim almıştır...
başında bulunduğu rasathane iii.murat emriyle 1573 yılında açılmıştır.
islam dünyasınınn en büyük rasathanesi olarak planlanmış ve zamanın en gelişmiş astronomi cihazlarıyla donatılmıştır.

aynı dönemde farklı coğrafyalarda benzer aletlerle rasat çalışmalarına başlanmış olması dikkat çekicidir.
batı dünyası batlamyus’dan (2.yy), kopernik’e kadar (16.yy), açıların ölçülmesinde kirişleri kullanırken; takıyeddin kirişleri değil; islam astronomi geleneğine uyarak; sinüs, kosinüs, tanjant, kotanjant gibi trigonometrik fonksiyonları kullanmıştır. ayrıca güneşin apojesini, kopernik ve brahe’ye göre gerçeğe en yakın değerde hesaplamıştır.

osmanlı biliminin zirvesini oluşturan bu çalışmalar; devlet adamları arasındaki rekabet ve kıskançlık yüzünden, dini bahaneler ileri sürülerek yıkılmıştır. bu yıkım, osmanlı ilim geleneğinin duraksamasının da başlangıcıdır efem..
kaynak: tr.wikipedia.org/wiki/Takiy...

hezarfen.



takiyüddin efendi, osmanlı için en bilgili gökbilimcidir. iii. murad döneminde müneccimbaşıdır.

takiyüddin'in gözlemevi, dönemin en önemli gözlemevlerinden biri olmuş ve son derece mühim gözlem araçlarıyla donatılmıştır. batıda meşhur tycho brahe'nin gözlemevindeki gözlem araçlarıyla takiyüddin'in gözlemevindeki gözlem araçları arasında parelellik mevcuttur.

takiyüddin aynı zamanda bir teknikçi olduğundan dolayı güneş saati, mekanik saat gibi birçok çeşit saat yapıp, gözlemleri için kullanmıştır.

onun için saat gözlem demekti. takiyüddin'in zamanında gök cisimlerin gözlemleri için su ve kum saatleri kullanılırdı fakat tam doğru bir gözlem için daha hassas bir saate ihtiyaç vardı. takiyüddin buna gözlem saati ile çözüm buldu.

iç içe geçirilmiş 6 çarktan oluşan saatin üstünde gözlem ortamı halkası denilen büyük, 60 saniyeye bölünmüş bir halka vardı. bu saat, gözlemde istenilen seviyede sonuç verdi. artık daha dakik ölçümler yapılabiliyordu.

batıdaki tycho brahe'nin gözlemevinde saniyeleri gösteren saatler, istanbul'daki kullanımdan sonra kullanılmaya başlanmıştır. lakin gökbiliminde alıp başını giden batı olmuştur, yapılan onca gözleme, üst ve ileri düzeydeki aletlere rağmen...

takiyüddin yerle bir edilen gözlemevinin enkazı altında kalarak mı vefat etmiştir yahut bu durumun acısına dayanamadığı için fenalaşarak mı vefat etmiştir bilinmiyor. fakat bilinen şey geri kalışımızdır.

o dönem, yapılan çalışmalardan dolayı dünyaca şöhrete kavuşmuş bir gözlemevinin, hatta bilim yuvasının yerle yeksan edilişi, osmanlı döneminde ve sonraları için gökbilimi adına yapılacak çalışmalara sekte vurmuştur.

batıdaki tycho brahe'nin genç yardımcısı johannes kepler'e bıraktığı miraslar, kepler tarafından üstüne koyularak yeni ufuklar açar astronomi hususunda ve astronominin altın çağını başlatır. oysa o çağı kesinlikle biz başlatabilirdik, bu topraklarda...