ucemak yazar profili

sabahtan beri nedenini bilmediğim bir şekilde kafamda tekrar eden şu söz, bence günün sözüdür:

''insanoğlu sınanmadığı günahın masumu değildir.''

sevdiğiniz, hoşunuza giden tanımları oylamak.


tanım: kafa sözlükte yapılabilecek aktiviteleri paylaştığımız başlık.

her gün sabahın erken saatlerinde içmem gereken ilacımı bugün saat 16 civarında içtim.

sabah yorgun bir savaşçı iken şimdi bomba gibiyim, bakalım basıl uyuyacağım bu gece.

haçlı sefeerlerini anlatmaya başlamadan önce o dönemde avrupa’nın çeşitli özelliklerine bakmak gerekiyor.

o dönemde avrupa’da yönetim şekli olarak feodalite (derebeylik) sistemi vardı.
yine bu dönemde avrupa’da skolastik düşünce (her şeyin cevabının kutsal kitaplarda arandığı düşünce şekli) hakimdi.

din olarak ise hristiyanlık dini hakimdi ve kilise çok önemli yetkilere sahipti. enterdi (bir ülkenin veya topluluğun tamamının dinden çıkarılması), aforoz (bir kişinin dinden çıkarılması), endüljans (para karşılığında günahların affedilmesi, cennetten arsa satılması) bu yetkilerden bazılarıydı.

kilisenin yöneticisi de papa olduğu için bu dönemde avrupa’da resmen tek kişilik otorite hakimdi yani.

zaten haçlı seferleri de tüm yetkileri elinde toplamış olan papa’nın teşvikiyle müslümanların üzerine doğru gerçekleştirilen seferlerdir.

hristiyanlar 11. yüzyıl ve 13. yüzyıl arasında doğu’ya doğru (müslümanların hakim olduğu zengin ticaret yolları ve topraklar üzerine) seferler düzenlemiş, bunlara da haçlı seferleri denmiştir.

ancak bu seferlerin sadece 4 tanesinin çok önemli sonuçları vardır. bu haçlı seferlerine yukarıdaki tanımlarda yazar arkadaşlarımız tarafından değinildiği için ben bunlarla ilgili bir şey yazmayacağım, sadece neden ve sonuçları hakknda bilgi vereceğim.

haçlı seferlerinin nedenleri:

1) türklerin anadolu coğrafyasında önemli ilerlemeler kaydetmesi üzerine, zaten kavimler göçü ile ikiye ayrılmış ve güçsüzleşmiş olan bizans imparatorluğunun avrupalı güçlü devletlerden yardım istemesi,

2) 3 büyük dinin kutsal merkezi olan kudüs’ün o dönemde müslümanların elinde bulunması dolayısıyla buranın müslümanların elinden alınmak istenmesi,

3) papa’nın ve diğer din adamlarının eğemenliklerini çok daha geniş coğrafyalara yaymak ve güçlenmek istemeleri,

4) o dönemde oldukça yoksul durumda olan avrupalı devletlerin, doğu’nun zenginliklerine ulaşmak istemeleri,

5) yine avrupalı devletlerin baharat yolu ve ipek yolu gibi önemli ticaret yollarını ele geçirmek istemeleri,

6) kilise yönetiminin ve tutucu hristiyanların, halkı müslümanlara karşı kışkırtması,

7) senyörlerin macera arayışı,

8) selçuklu devleti’nin iç ve dış karışıklıklar yaşaması sonucu zayıflamasının hristiyan alemini güçlendirmesi.


haçlı seferlerinin sonuçları:

1) türklerin islam dünyasını haçlılara karşı koruması üzerine islam dünyasındaki önemleri ve otoriteleri arttı,

2) ortadoğu ve türk islam topraklarının zarara uğradı,

3) türklerin batıya doğru ilerleyişi bir süre durdu,

4) anadolu-türk siyasi birliğinin sağlanması gecikti,

5) haçlılar, müslümanların elinden almak istedikleri kudüs’ü ve anadolu’yu, dolayısıyla da önemli ticaret yollarını elde edemedi,

6) kilise yönetiminin ve din adamlarının otoriteleri sarsıldı,

7) derebeylerin çoğunluğunun bu seferler esnasında hayatlarını kaybetmesi nedeniyle avrupa’da derebeylik sistemi zayıfladı ve merkezi krallıklar güç kazandı,

8) toprak soylularının bu seferlerde hayatını kaybetmesi sonucu topraklar halkın eline geçti, avrupa’da halkın maddi durumu iyileşti,

9) akdeniz limanları, ticaretin canlanması üzerine önem kazandı, bu durum venediklilerin ve cenevizlilerin önemli kazançlar elde etmesini sağladı,

10) avrupalı devletler türk-islam dünyasını daha yakından tanıma fırsatı buldu,

11) kağıt, matbaa, pusula gibi buluşlar avrupalılar tarafından öğrenildi, bu durum yeniçağ avrupası’ndaki gelişimin temelini oluşturdu.

yapıldığı döneme ‘’keşifler çağı’’ denilen keşiflerdir.

avrupalı devletlerin doğu ülkelerindeki zenginlikleri ele geçirip yeni ekonomik kaynaklar bulmak ve hristiyanlık dinini farklı coğrafyalara yaymak için yaptığı keşiflerdir.

coğrafi keşiflerin çoğu ispanyol ve portekizli kaptanlar tarafından yapılmıştır.

15. yüzyılın (1400’ler) başından 17. yüzyılın (1600’ler) ortalarına kadar sürmüştür. az da olsa ilerleyen dönemlerde de yaşanmıştır (james cook'un 1771 yılında avustralya kıtasını keşfetmesi gibi).

bu keşiflerin asıl nedeni dediğim gibi avrupalı devletlerin zengin olma isteğiydi.

bu istek sonucu o dönemde türklerin elinde bulunan baharat yolu’nu ve ipek yolu’nu ele geçirmek ve onlara alternatif yollar bulmak istiyorlardı.

pusulanın geliştirilmesi, cesur gemicilerin yetiştirilmesi, okyanuslara dahi dayanıklı olan ‘’karvela’’ isimli gemilerin yapılması, portekiz ile ispanya arasında yaşanan ekonomik kriz ve marco polo tarafından yazılmış olan ‘’seyahatname’’ isimli eserde doğunun zenginliklerinin anlatılması da bu keşiflerin diğer nedenleridir.

bu keşifler sonucunda yeni ülkeler ve kıtalar keşfedilmiş (avustralya, amerika) ve yeni uygarlıklar ve ırklar (mayalar, aztekler ve inkalar gibi) tanınmıştır.

avrupalıların benimsediği hristiyanlık dini ve avrupa kültürü kendine yeni yayılma alanları bulmuştur.

hatta bu keşifler sonucunda öğrenilen yeni bilgiler ile kiliseye olan güveni azaltmış, kilisenin ‘’dünya düzdür’’ öğretisi büyük oranda yıkılmıştır.

avrupalıların yoğun misyonerlik faaliyetleri ile hristiyanlık dini, dünyanın en çok benimsenen ve en geniş coğrafyada yayılan din haline gelmiştir.

örnek olarak günümüzde güney amerika olarak bilinen bölgenin diğer isminin ‘’latin amerika’’ olması verilebilir.

coğrafi keşifler sonucu altın, gümüş gibi birikimi olan ve ticaretle uğraşan burjuvalar güçlenmiştir.

bunun sonucunda da avrupa’da toprağa dayalı olan ekonomik sistem ve feodalite güç kaybetmiştir.

avrupalı devletler keşfettikleri bölgelerde ‘’sömürge imparatorlukları’’ kurmuşlardır.

imparator şarlken adına macellan tarafından başlatılan ve onun yol üzerinde ölümüyle sebastian del kano tarafından tamamlanan tur sonucunda dünyanın yuvarlak olduğu ispatlanmıştır.

coğrafi keşifler sonucu oluşan ham madde birikimi, sanayi devrimi’nin oluşumu için uygun ortam yaratmıştır.

keşfedilen bölgelerdeki kakao, vanilya, patates gibi bitkiler avrupalılar tarafından tanınmış ve avrupa’ya taşınmıştır.

keşffedilen yerlere avrupa’dan göçler başlamıştır. bu da avrupa’da nüfusun azalmasına neden olmuştur.

iş gücü ihtiyacından dolayı afrika kıtası’ndan afrikalı yerlilerin getirilmesi sonucu kölelik ve köle ticareti yeniden başlamıştır.

ipek ve baharat yolları ile akdeniz limanları önemini kaybetmiş, keşfedilen bölgelerdeki limanlar önem kazanmıştır.

dönemin güçlü devletlerinden osmanlı ise coğrafi keşiflerden olumsuz etkilenmiştir.

ipek ve baharat yollarının önemini kaybetmesi, ticaret yollarını değişmesi, altın ve gümüş rezervlerinin azlığı bu durumun başlıca nedenlerindendir.

coğrafi keşiflerin olumsuz etkilerini gidermek isteyen osmanlı devleti, kapitülasyonları yaygınlaştırmış, yabancı malların osmanlı topraklarrındaki kullanımına izin vermiştir. bu durum da yerli esnafı ve tüccarları zarara uğratmıştır.

coğrafi keşifler sonucunda keşfedilen yerler şunlardır:

1) 1487 yılında bartelemeo dias, afrika’nın en güney ucu olan ümit burnu’nu keşfetmiştir.

2) 1492 yılında kaşif kristof kolomb, amerika kıtasını keşfetmiş ancak buranın amerika olduğunun tespiti ise ameriko vespuççi tarafından yapılmıştır.

3) 1498 yılında vasco dö gama, bartelemeo dias taradından keşfedilen ümit burnu’nu dolaşarak hindistan’a gitmeyi başardı ve bu başarı ile hint deniz yolu’nu keşfetmiş oldu.

4) 1771 yılında james cook, avustralya kıtasını keşfetmiştir.

tezkire:

divan edebiyatında biyografi kitaplarıdır.

türk edebiyatında ilk tezkire, ali şir nevai tarafından yazılmış olan ‘’mecalisü’n nefais’’ isimli eserdir.

anadolu sahasında yazılmış olan ilk mesnevi ise sehi bey’in ‘’heşt behişt (sekiz cennet)’’ isimli eseridir.


siyer:

islam peygamberi hz. muhammed’in hayatını anlatmak amacıyla yazılmış olan eserlerin geneline verilmiş olan ortak isimdir.

türk edebiyatında ilk siyer, erzurumlu kadı mustafa darir tarafından yazılmış olan ‘’siretü’n nebi’’ isimli eserdir.


seyahatname:

gezginlerin gezi notlarını içeren eserlere verrilen ortak isimdir.

türk edebiyatında seyahatname türünde en önemli eser, evliya çelebi’nin ‘’seyahatname’’ isimli eseridir.

edebiyatımızda bir diğer önemli seyahatname ise seydi ali reis tarafından yazılmış olan ‘’miratü’l memalik’’ isimli eserdir.


sefaretname:

başka bir ülkeye elçi olarak gönderilen görevlilerin gezi notlarını, ülke hakkındaki izlenimlerini vs. topladığı eserlerin ortak adıdır.

türk edebiyatında bu türün en önemli örneği, yirmisekiz mehmet çelebi tarafından yazılmış olan ‘’fransa sefaretnamesi’’ isimli eserdir.


tarih:

geçmiş dönemlerde meydana gelmiş olan olayları, bu olayların sebep ve sonuçlarını anlatan nesir türüdür.

türk edebiyatında bu türün en önemli örneği, ilk resmi osmanlı tarihçisi olan naima tarafından yazılmış olan ‘’tarih-i naima’’ isimli eserdir.



habname:

bir olayı, bir kişiyi sanki rüyada görülmüş gibi anlatılarak yazılan eserlere verilen isimdir.

şeyhi’nin ve veysi’nin ‘’habname’’ isimli eserleri, bu türün en önemli iki örneğidir.


fütüvvetname:

ahilik teşkilatının esaslarını anlatan eserlerdir.


siyasetname:

devlet yöneticilerine ve yönetici adaylarına, devletin nasıl yönetileceği hakkında bilgi vermek amaçlı yazılan eserlerin ortak adıdır.

türk edebiyatının en önemli siyasetnamesi, yusuf has haci tarafından yazılmış olan ‘’kutadgu bilig’’ isimli eserdir.

anadolu sahasında yazılmış olan işk siyasetname ise şeyhoğlu mustafa’nın ‘’kenzü’l kübera’’ isimli eseridir.


münşeat:

mektupların ve resmi yazıların toplandığı eserlerin ortak adıdır.



menakıbname (velayetname):

tarikat kurucularının ve evliyaların hayatları hakkında bilgi veren biyografik eserlerdir.


gazavatname:

bir komutanın veya padişahın tüm savaşlarının veya bir savaşının destan gibi anlatıldığı, sade bir dilin kullanıldığı eserlerdir.


pendname:

insanlara öğüt vermek amacıyla yazılmış olan eserlerdir.


surname:

düğün, sünnet, evlenme gibi olayların anlatıldığı eserlerdir.


maktel-i hüseyin:

kerbela olayı’nı ve hz. hüseyin’in kerbela’da şehit edilmesini anlatan eserlerdir.


dibace (ön söz):

her şairin kullanmadığı bir nesir türüdür.

divanların başına konulur.



tanım: divan nesri türleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) sade nesir:

halk için, halkın da okuması için yazılan sade, açık ve anlaşılır bir dille yazılan nesirleridir (düzyazı).

sade nesirle halka yönelik olarak masallar, efsaneler, öyküler, destanlar, dini ve tasavvufi konular anlatılmıştır.

mercimek ahmet tarafından türkçe diline çevrilen ‘’kabusname’’, kul mesud tarafından türkçe diline çevirilen ‘’kelile ve dimne’’, lamii çelebi tarafından türkçe diline çevrilen ‘’nefehat tercemesi’’ gibi eserler örnek olarak verilebilir.

ayrıca yazıcıoğlu ahmet bican’ın ‘’envarü’l aşıkin’’ eserinde, evliya çelebi’nin seyahatnamesinde, seydi ali reis’in mir’atü’l memalik isimli eserinde ve anonim olarak yazılmış olan osmanlı tarihi kitaplarında sade nesir özellikleri görülür.

kul mesud, mercimek ahmet, aşıkpaşazade, yazıcıoğlu ahmet bican, seydi ali reis, sehi bey, evliya çelebi ve giritli aziz efendi gibi isimler, sade nesrin en önemli temsilcilerindendir.


2) orta nesir:

yer yer sade, yer yer ağır bir dil kullanılarak yazılan nesir türüdür.

tarih, coğrafya ve gezi kitapları çoğunlukla orta nesir ile yazılmıştır.

aşıkpaşazade, naima ve peçevi’ ye ait tarih kitaplarında orta nesir görülür.

lamii çelebi, katip çelebi, koçi bey ve piri reis de orta nesrin önemli temsilcilerindendir.


3) süslü nesir:

süslü anlatımın, ağır tamlamaların kullanıldığı nesir türüdür.

süslü nesirlerde söz sanatları, seciler de sık sık kullanılır.

süslü nesir türü, belirli bir eğitim görmüş olan ve yüksek zümrede bulunan insanlara hitap eden bir nesir türüdür.

sinan paşa’nın tazarruname isimli eseri, süslü nesrin en önemli örneklerinden biridir.

latifi, aşık çelebi, kemalpaşazade, naima, nergisi, veysi, fuzuli, nabi ve yirmisekiz mehmet çelebi de süslü nesrin diğer önemli temsilcilerindendir.



tanım: divan edebiyatı nesir eğilimleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) keçecizade izzet mola:

divan şiirinin 19. yüzyıldaki son temsilcilerinden biridir.

dilde sadeleşme ve yerli motifleri işleme yönüyle yeni edebiyatın müjdecilerinden biridir.

divan şiiri ile tanzimat şiiri arasında bir köprü olmuştur.
şeyh galip’in ve nabi’nin etkisinde kalmıştır.

‘’mihnetkeşan’’ isimli eseri önemlidir.


2) enderunlu vasıf:

asıl adı osman vasıf’tır.

mahallileşme akımının 19. yüzyıldaki en önemli temsilcisidir.

en çok şarkı yazan (128 şarkı) şairdir.

eserlerinde istanbul ve boğaziçi önemli bir yer tutar.

şiire günlük dili argosuna varıncaya dek getirmiştir.

nedim’in etkisinde şiirler yazmıştır.

kadın konuşmalarını şiirlerinde en çok yansıtan şairdir.


3) yenişehirli avni:

türk edebiyatının batı etkisine girdiği sıralarda eskiyi benimseyen ve yansıtan en güçlü şairdir aynı zamanda son divan şairidir.

mevleviliği benimsemiştir ve eserlerinde tasavvufi konulara ağırlık vermiştir.

şiirlerinde batılılaşma hareketi ile dilimize giren yeni sözcükleri de kullanmıştır.


4) leskofçalı galip:

encümen-i şuara topluluğunun kurucusudur.

namık kemal’in ve ziya paşa’nın edebi kimliklerinin oluşumunda etkili olmuştur.

nazirecilik anlayışına karşı çıkmıştır.


5) leyla hanım:

istanbul’da doğmuştur.

lirik aşk şiirleriyle tanınmıştır.

gazellerinde oldukça sade bir dil kullanmıştır.

keçecizade izzet molla’nın yeğenidir.


6) şeref hanım:

kerbela mersiyeleriyle tanınmıştır.


tanım: 19. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) nedim:

asıl adı ahmet’tir.

iyi bir çevrede eğitim almış ve yetişmiştir.

şiirde ‘’nedimane’’ denilen yeni bir tarz geliştirmiştir.

mahallileşme akımının 18. yüzyıldaki en önemli temsilcisidir.

istanbul hayatından (sadabad) sahneler sunmasından dolayı ‘’istanbul şairi’’ olarak anılmıştır.

‘’malumdur benim sözüm, mahlas istemez’’ sözünün sahibidir.

‘’şarkı’’ türünün önemli temsilcilerinden biridir.

‘’şuhane gazel’’in de en önemli tesmilcilerinden biridir.

mesnevi nazım biçiminde şiir yazmamıştır.


2) şeyh galip:

divan edebiyatının son büyük temsilcisi olarak kabul edilir.

galata mevlevihanesi şeyhidir.

sebkihindi akımının en önemli temsilcilerinden biridir.

‘’tezat (karşıtlık)’’ sanatına şiirlerinde çokça yer vermiştir.
şiirlerinde tema olarak ‘’ızdırap’’ hakimdir.

‘’hüsn ü aşk’’ isimli mesnevisi, tasavvufi, sembolik ve fantastik bir mesnevidir.


3) enderunlu fazıl:

asıl adı hüseyin’dir.

eğlenceye düşkündür.

osmanlı dönemi’nde içeriğinden dolayı toplatılan ilk eser olan ‘’zenanname’’yi yazmıştır. bu eserinde çeşitli milletlerin kadınları anlatılmıştır.

mahallileşme eğilimini ileri bir safhaya taşıyan şairdir.

‘’hubanname’’ isimli eserinde çeşitli ülkelerin erkek güzellerini anlatmıştır.


4) sünbülzade vehbi:

arapça-türkçe ve farsça-türkçe biçimindeki manzum sözlükleriyle tanınmıştır.

şiirleri lirizmden yoksundur.

‘’tuhfe-i vehbi’’ isimli eseri, farsça-türkçe bir sözlüktür.

‘’nuhbe-i vehbi’’ isimli eseri, arapça-türkçe manzum bir sözlüktür.

‘’lutfiyye’’ isimli eseri, oğlu lütfullah için yazdığı bir öğüt kitabıdır.


5) haşmet:

bir ‘’nazire’’ şairidir.

istanbul’u anlatan birçok manzume yazmıştır.

mahallileşme akımından etkilenmiştir.


6) fıtnat hanım:

divan edebiyatının en bilinen kadın şairidir.

kadın divan şairlerinin içinde ifadesi en pürüzsüz ve kuvvetli olan, nazım tekniğine hakim olan şair olarak bilinmektedir.

tarih düşürmede ustadır.

birçok lugaz ve muamma (manzum bilmece) yazmıştır.


tanım: 18. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) nefi:

asıl adı ömer'dir.

‘’yararlı, faydalı’’ anlamlarına gelen ‘’nef’i’’ mahlasını kullanmıştır.

tasavvuftan etkilenmemiştir.

‘’sebkihindi’’ akımından etkilenen ilk şairdir.
mesnevi yazmamıştır.

edebiyatımızda hiciv türünün en önemli temsilcisidir.

‘’fahriye (yazılan kişiye övgü)’’ bölümünü kasidenin vazgeçilmez bir bölümü haline getirmesinden dolayı ‘’fahriye şairi’’ olarak da bilinmektedir.

kaside türünün yapısını değiştirmiş, kasidelerine fahriye ve tegazzülle başlamıştır.

gazellerinde sade, kasidelerinde ise ağır ve süslü bir dil kullanmıştır.

‘’siham-ı kaza (kaza okları)’’ isimli eserinde hicivlerini toplamıştır.

‘’tuhfetü’l uşşak (aşıkların armağanı)’’ isimli kasidesi de önemlidir.


2) nabi:

asıl adı yusuf’tur.

hikemi (öğretici-didaktik) şiirin edebiyatımızdaki en önemli temsilcisidir.

nabi ekolü’nün kurucusudur (hikemi şiir akımı olarak bilinen akım).

devrinde ‘’şeyhü’l şuara’’ ve ‘’melikü’l şuara’’ olarak nitelendirilmiştir.

‘’hayriyye’’ isimli eserinde oğlu ebü’l hayr mehmed çelebi’ye öğütler yazmıştır.’’

şiirlerinde sade, nesirlende (düzyazı) ise ağır bir dil kullanmıştır.

‘’tuhfetü’l harameyn’’ isimli eseri edebiyatımızda süslü nesirin en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilir.

‘’hayrabad’’ ve ‘’münşeat’’ isimli eserleri de önemlidir.


3) nevizade atai:

şair nevi’nin oğludur.

hamse (beş mesnevi) sahibidir.

mesnevilerinde didaktik (öğretici) bir üslup kullanmıştır.

atasözü, deyim ve kalıplaşmış sözlere sıkça yer vermiştir.


4) şehülislam yahya:

gazel şairlerinden biridir.

mahallileşme akımından etkilenmiştir.

şiirlerinden bazıları bestelenmiştir.

gazelde rubai veznini kullanan ilk şairdir.


5) naili (naili-i kadim):

sebkihindi akımının kurucularından ve ilk temsilcilerinden biridir.

şiirlerinde farsça kelimelere ve ağır tamlamalara bolca yer vermiştir.

telmih, mübalağa ve tezat sanatlarını sıkça kullanmıştır.

şarkılarında ise sade bir dil kullanmıştır, mahalli (yerel) söyleyişlere yer vermiştir.


6) neşati:

mevlevi şeyhi olmasından dolayı ‘’neşati dede’’ olarak da bilinmektedir.

sebkihindi akımının en önemli temsilcilerinden biridir.

gazelleriyle ünlenmiştir.

gazellerinde naili-i kadim’den, kasidelerinde ise nef’i’den etkilenmiştir.


7) azmizade haleti:

rubaileriyle tanınmıştır.

‘’divan şiirinin ömer hayyam’ı’’ olarak anılmaktadır.

‘’rubaiyyat (rubaiyyat-ı haleti)’’ isimli eserinde rubailerini bir araya getirmiştir.


tanım: 17. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) fuzuli:

şiirlerinde hem ‘’gereksiz, bir işe yaramayan’’ hem de ‘’faziletli, erdemli’’ anlamlarına gelen ‘’fuzuli’’ mahlasını kullanan şairin asıl adı ‘’mehmet’’tir.

türkçe şiirlerini azeri türkçesiyle yazmıştır.

bir ‘’gazel şairi’’dir.

‘’aşıkane gazel’’in en büyük temsilcisidir.

‘’ızdırap şairi’’ olarak da bilinir.

divan şiirinin en lirik şairidir.

gazel ve mesnevilerinin temel konusu insandır.

en güzel sehlimümteni (basitlik içinde derinliğe ulaşma) örneklerini vermiştir.

‘’şikayetname’’ isimli eserinde dönemindeki devlet memurlarını eleştirmiştir.

‘’su kasidesi’’ isimli eseri, hz. muhammed için yazdığı ‘’naat’’ türünde yazılmış olan bir eserdir.

‘’leyla ile mecnun’’ isimli eserinde beşeri aşktan ilahi aşka geçiş temasını işlemiştir.

‘’beng ü bade’’ ve ‘’sakiname’’ eserleri de şairin önemli eserlerindendir.


2) baki:

fuzuli gibi bir ‘’gazel şairi’’dir.

‘’rindane gazel’’in en önemli temsilcisidir.

şiirlerinde tasavvufi konulara yer vermemiştir.

mahallileşme akımının en önemli temsicilerinden biridir.

şiiri ‘’söz ipliğine inciler dizmek’’ olarak tanımlamıştır.

hayatın zevk ve eğlencelerine yönelmiştir.

mesnevi yazmamıştır.

şiirlerinde devrinin görkemli ve zengin hayatı hissedilir.

‘’kanuni mersiyesi’’ isimli eserini, kanuni sultan süleyman’ın ölümü üzerine yazmıştır. terkibibent türünde bir eserdir.

devrinde ‘’sultanu’ş şuara’’ olarak bilinmektedir.


3) zati:

devrinde yetişen ‘’baki’’ gibi çok önemli şairlere hocalık yapmış bir şairdir.

ziya paşa tarafından ahmet paşa ve necati ile birlikte ‘’türk şiirinin temellerini atan şairler’’ arasında sayılmıştır.

içinde yaşadığı sosyal hayatı şiirlerinde hissetmek mümkündür.
gazelleri, kasidelerine oranla daha sade bir dille yazılmıştır.

‘’şem ü pervane’’ ve ‘’edirne şehrengizi’’ isimli eserleri önemlidir.


4) hayali bey:

‘’diyar-ı rum’un sultanu’ş şuarası’’ olarak anılmıştır.

tek eseri ‘’divan’’dır.


5) taşlıcalı yahya:

devrinin en ünlü mesnevi şairlerinden biridir.

hamse (beş mesnevi) sahibidir.

mahallileşme akımının temsilcilerinden biridir.

şiir dilinin sadeleşmesine katkıda bulunmuştur.

‘’şehzade mustafa mersiyesi’’ isimli eserini şehzade mustafa’nın ölümü üzerine yazmıştır. terkibibent şeklinde bir eserdir.


6) bağdatlı ruhi:

şiirleri oldukça sade ve akıcıdır.

sosyal hayata ve sosyal olaylara şiirlerinde yer vermiştir.

en çok gazel yazan divan şairlerinden biridir.

fuzuli’den etkilenmiştir.

‘’vahdetivücut’’ anlayışını benimsemiştir.

‘’terkibibent’’ isimli eseri, şairin en önemli eseridir.


7) nevi:

şehzade mehmet’in sünneti dolayısıyla yazdığı ‘’suriyye’’ eseriyle meşhur olmuştur.

8) emri:

‘’muamma (manzum bilmece)’’ şairi olarak tanınmıştır.


9) güvahi:

‘’pendname (kenzü’l bedayi)’’ isimli nasihatname türünde eseriyle ünlenmiştir.


tanım: 16. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) ali şir nevayi:

çağatay edebiyatının yetiştirdiği en büyük şairdir.

horasan sultanı hüseyin baykara’nın okul arkadaşıdır, onun sarayında çeşitli görevler almıştır.

bilinçli bir türk dili milliyetçisidir.

türkçe şiirlerinde ‘’nevayi’’, farsça şiirlerinde ‘’fani’’ mahlaslarını kullanmıştır.

türk edebiyatında hamse (beş mesnevi) sahibi olan ilk şairdir.

‘’mecalisü’n nefais’’ isimli eseri , türk edebiyatının ilk şairler tezkiresidir (biyografi).
‘’muhakemetü’l lugateyn’’ isimli eserinde türkçenin birçok yönden farsçadan daha üstün olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır.

‘’mizanü’l evzan (vezinlerin ölçüsü)’’ isimli eserinde ‘’türkü’’ sözcüğü ilk kez geçmiştir.


2) süleyman çelebi:

bir dönem bursa’daki ulucami’de imamlık yapmıştır.

‘’vesiletü’n necat (kurtuluş sebebi)’’ isimli eseri yazarak ‘’mevlit’’ yazma geleneğini başlatmıştır. bu eseri bir ‘’sehlimümteni’’ örneğidir.

3) şeyhi:

divan edebiyatının ilk büyük şairlerindendir.

asıl mesleği göz doktorluğu olduğu için ‘’hekim sinan’’ olarak da bilinmektedir.

hacı bayram veli’ye bağlandıktan sonra ‘’şeyhi’’ mahlasını almıştır.

‘’harname’’ isimli eleştiri türk edebiyatındaki ilk fabl örneğidir. bu eser aynı zamanda edebiyatımızdaki hiciv türünün en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

nizami’den çevirdiği ‘’hüsrev ü şirin’’ isimli eseri, edebiyatımızdaki en güzel hüsrev ü şirin mesnevisi olarak bilinir.

4) ahmet paşa:

kendi döneminde ‘’sultanu’ş şuara’’ olarak bilinir.

‘’kerem’’ ve ‘’güneş’’ isimli redifli kasideleri önemli eserlerindendir.
2. beyazıt’a (yıldırım) sunduğu ‘’ab kasidesi’’ ve cem sultan’a sunduğu ‘’benefşe’’ kasideleri de şairin önemli eserlerindenir.

tarih düşürmeyi ve nazireciliği gelenek haline getirmiştir.

5) necati bey:

döneminde ‘’hüsrev-i rum’’ ve ‘’melikü’ş şuara’’ olarak da anılmıştır.

mahallileşme akımının ilk temsilcilerinden biridir.

türk edebiyatında, divanında ön söz (dibace) yazan ilk şairdir.

‘’döne döne’’ redifli gazeliyle ünlenmiştir.


6) hamdullah hamdi:

anadolu’da hamse (beş mesnevi) sahibi olan ilk şairdir.

‘’kıyafetname’’ isimli eserinde insanın fiziksel yapısından karakter analizi yapmıştır. bu özelliğiyle kıyafetname, bu konuda yazılmış ilk manzum eserdir.

‘’hamdi çelebi’’ olarak da bilinmektedir.

7) yazıcıoğlu mehmet:

devrinin en önemli din bilginlerinden biridir.

‘’muhammediye’’ adlı eseri ile tanınmaktadır. bu eserde şair, hz. muhammed’in hayatını anlatmıştır.


tanım: 15. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) şeyyad hamza:

asıl mesleği duvar ustalığı olduğu için ‘’şeyyad’’ mahlasını kullanmıştır.

ahmet fakih etkisinde kalmıştır.

‘’yusuf ile züleyha’’ isimli eseri, türk edebiyatının anadolu sahasındaki ilk yusuf ile züleyha mesnevisidir.


2) ahmed-i dai:

anadolu’da çağatay türkçesiyle ürün veren ilk şairdir.

‘’’çengname’’ isimli mesnevisinde ‘’çeng’’ adı verilen, türklere özgü bir müzik aletinin yapısını alegorik ve mistik bir biçimde anlatmıştır.


3) gülşehri:

kırşehir’de mevlevi tarikatını tanıtmak amacıyla bir tekke kurmuştur.

ahilik anlayışının aksayan yönlerini eleştirmiştir.
şiirlerinde mahlas kullanan ilk divan şairidir.

anadolu’da farsçadan çeviri eser geleneğini başlatan gülşehri, farsça eserlerden hikaye tercüme eden ilk şairdir.

feridüddin attar’ın ‘’mantıku’t tayr’’ isimli eserini aynı isimle türkçeye çevirmiştir.

‘’aruz risalesi’’ isimli eseri, anadolu’da yazılmış ilk şiir bilgisi kitabıdır.

‘’felekname’’, ‘’keramat-ı ahi evran’’ ve ‘’kuduri tercümesi’’ isimli eserler de bu şaire aittir.


4) aşık paşa

asıl adı ali’dir.

tasavvufa olan ilgisinden dolayı kendisini ‘’hak aşığı’’ olarak nitelendirmiş ve ‘’aşık’’ mahlasını kullanmıştır.

bilinçi ilk türkçeci olan şair, ‘’türkçeyle eser yazılmaz.’’ görüşüne karşı çıkarak eserlerini türkçe yazmıştır.

‘’garipname’’ isimli eseri ile ünlü olan şair bu eserinde dini-tasavvufi konuları işlemiştir.


5) hoca mesud:

hoca ahmet yesevi’den sonra ‘’hoca’’ lakabı ile anılan ikinci şairdir.

‘’süheyl ü nevbahar’’ isimli eseri, türk edebiyatında beşeri aşk konusunda yazılmış olan ilk mesnevidir.

‘’ferhengname-i sadi’’ isimli eser de bu şaire aittir.


6) kadı burhaneddin:

hükümdar şairlerden biridir.

‘’tuyuğ’’ nazım şeklini bulan ve en çok kullanan şairdir.

şiirlerinde mahlas kullanmamıştır.

türk beyleri içinde divan sahibi olan ilk şairdir.


7) seyyit nesimi:

azeri türkçesinin fuzuli’den sonra en önemli temsilcisidir.

önceleri ‘’hüseyni’’ mahlasını kullanmış, daha sonra ‘’nesimi’’ mahlasını kullanmaya başlamıştır.

hurufilik’i yayma çalışmalarından dolayı halep şehrinde idam edilerek öldürülmüştür.

türkçeyi çok iyi kullanmasından dolayı‘’divan edebiyatının yunus emre’si’’ olarak da bilinir.

alevilik-bektaşilik geleneğinin ‘’yedi ulu ozan’’ıından biridir.

türk edebiyatında müstezat nazım biçimini kullanan ilk şairdir.

‘’elifname’’ yazan şairlerden biridir.

edebiyatımızda ‘’akis’’ sanatını kullanan ilk şairdir.

‘’murabba’’ nazım biçimini kullanan ilk şairdir.

‘’mukaddimetü’l hakayık’’ isimli eser bu şaire aittir.


8) ahmedi:

divan şiirinin kurucularından biridir.

türklüğe ait ögelere şiirlerinde yer vermiştir.

türk edebiyatının ilk şehir kasidesi olan ‘’bursa kasidesi’’ni yazmıştır.

türk edebiyatının ilk iskendernamesi olarak bilinen ‘’iskendername’’ eserini yazmıştır.

‘’destan-ı tevarih-i mülük-i al-i osman’’ isimli eseri, manzum (mesnevi) şeklinde yazılmış olan ilk osmanlı tarihidir.

mevsimleri kasidelerinde işleyen ilk şairdir.

anadolu’da terkibibent nazım biçimini kullanan ilk şairdir.

‘’cemşid u hurşid’’ isimli eseri, türk edebiyatında yazılmış olan ilk cemşid u hurşid mesnevisidir.

‘’mirkatü’l edep’’ isimli eseri, anadolu’da yazılmış olan ilk manzum sözlüktür.


9) erzurumlu kadı mustafa darir:

doğuştan görme engelli olmasından dolayı şiirlerinde ‘’gözsüz, kör, gözü görmeyen’’ anlamlarına gelen ‘’darir’’ mahlasını kullanmıştır.

‘’siretü’n nebi’’ isimli eseri, anadolu’da yazılan ilk türkçe siyerdir.



10) şeyhoğlu mustafa:

şiirlerinde didaktik (öğretici) bir üslup kullanmıştır.

halk sözlerine ve atasözlerine eserlerinde geniş yer vermiştir.

‘’kenzü’l kübera ve muhekkü’l ulema’’ isimli eseri, yusuf has hacib’in ‘’kutadgu bilig’’ isimli eserinden sonra yazılmış olan ikinci siyasetnamedir.


tanım: 14. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) hoca dehhani:

divan şiirinin kurucusu olarak bilinen şairdir.

anadolu’da din dışı konularda şiir yazan ilk şairdir.

türk edebiyatında türkçe kaside yazan ilk şairdir.

türk edebiyatında anadolu’da sultanlara türkçe kaside sunan ilk şairdir.

‘’selçuklu şehnamesi’’ isimli eserin ona ait olduğ varsayılır ancak eser henüz gün yüzüne çıkmamıştır.

2) mevlana celaleddini rumi:

afganistan’ın belh şehrinde doğmuş olan sanatçı, tasavvufi düşüncenin en önemli temsilcilerinden biridir.

doğduğu kent dolayısıyla kendisine ‘’belhi’’ ünvanı verilmiş, daha sonra anadolu’ya gelmesi ve burada hayatını sürdürmesinden dolayı ‘’rumi’’ sıfatı verilmiştir.

2007 yılı unesco tarafından ‘’dünya mevlana yılı’’ olarak ilan edilmiştir.

hayatını ‘’hamdim, piştim, yandım’’ sözleriyle özetlemiştir.

eserlerinde yoğun bir hoşgörü ve insan sevgisi vardır.

ölüm gecesi, ‘’şebi arus (düğün gecesi, sevgiliye kavuşulan gece)’’ olarak kutlanmaktadır.

yapıtlarının çoğunun dili farsça’dır.

‘’mesnevi’’ ismli eseri dini-tasavvufi bir eserdir. eserin hatime kısmı (son bölümü) oğlu sultan veled tarafından yazılmıştır. bu eserin içerisinde çeşitli kültürlerden evliya kıssaları ve halk hikayeleri yer almaktadır.

‘’divan-ı kebir’’ isimli eserinde ilahi aşk, sabır, tasavvuf, hoşgörü gibi konuları işlemiştir.

‘’fihi ma fih’’ isimli eserinde ise mevlana celaleddini rumi’nin ölümüden sonra derlenen sohbetleri yer alır.

‘’mecalis-i seb’a’’ isimli eserinde ise mevlana celaleddini rumi’nin yedi vaazı yer alır.

‘’mektubat’’ isimli eserde ise mevlana celaleddini rumi’nin dönemin önemli kişilerine, ileri gelenlerine ve dostlarına yazdığı mektuplar toplanmıştır.

3) sultan veled:

mevlana celaleddini rumi’nin oğludur.

mevlevilik tarikatının kurucusudur.

kurucusu olduğu mevlevilik tarikatı, anadolu’ya türklüğün yerleşmesinde önemli bir pay sahibidir.

bütün şiirlerinde tasavvuf konularını işlemiştir.

‘’rebabname’’, ‘’ibtidaname’’, ‘’intihaname’’ ve ‘’maarif’’ eserleri bu şaire aittir.

4) ahmet fakih:

horasan bölgesinden konya’ya göç etmiş olan bir din bilginidir.

‘’hoca ahmet fakih’’ ve ‘’sultan hoca fakih’’ olarak da anılmaktadır.

‘’çarhname’’ isimli eserinde dünyanın faniliğinden, gelip geçiciliğinden ve ölümden didaktik bir üslupla bahsetmiştir.


tanım: 13. yüzyıl divan şairleri hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

1) mahallileşme (yerlileşme) hareketi:

divan şiirlerinde yerli unsurlara (yerel kahramanlar, yerel söyleyişler, deyimler, atasözleri) yer verme hareketidir.

aslında mahallileşme hareketi, biraz sonra yazacağım türkiibasit hareketinin yerli ve mahalli unsurlara yer verilerek şekillendirilmiş olan halidir.

türkçe olarak istanbul türkçesi kullanılmıştır.

16. yüzyılda baki’nin yazdığı şiirlerde ve taşlıcalı yahya’nın yazdığı mesnevilerde en önemli örnekleri bulunur.

navizade atayi, sabit ve enderunlu vasıf gibi şairler bu akımın diğer önemli temsilcileridir.

2) türkiibasit (basit türkçe) akımı:

başlıkta da görüldüğü üzere ‘’türkiibasit’’ kelimesi ‘’basit türkçe’’ anlamına gelir.

başta arapça ve farsça dilleri olmak üzere yabancı dillerdeki sözcüklere ve söyleyişlere fazla yer vermeyip, sade bir türkçe ile şiir yazma akımıdır.

ilk temsilcisi 15. yüzyıl divan şairlerinden necati’dir.

edirneli nazmi, tatavlalı mahremi ve aydınlı visali de ‘’türkiibasit’’ akımı doğrultusunda eser vermiş olan diğer şairlerdir.

üstte de belirttiğim gibi bu hareket belirli değişimler geçirerek ‘’mahallileşme hareketi’’ni doğurmuştur.

3) sebkihindi (hint üslubu) akımı:

başlıkta da belirttiğim gibi ‘’sebkihindi’’ kelimesi ‘’hint tarzı, hint üslubu’’ gibi anlamlara gelir.

hindistan’da gelişmiş bir şiir akımı olan sebkihindi akımı, 17. yüzyıldan itibaren iran, türk ve hint edebiyatlarını etkisi altına almıştır.

özellikle gazel türünde etkili olmuş olan bir akım olan sebkihindi akımında, divan şiiri mazmunlarına yer verilmemiştir.

sebkihindi akımından etkilenerek yazılmış olan şiirlerin yapısı iç içe girmiş, derin ve zariftir.

yine bu akım doğrultusunda yazılmış olan şiirlerde anlaşılması güç olan, soyut ve sembolik bir dil kullanılmış, mübalağa (abartma) ve tezat (karşıtlık) sanatlarına sıkça yer verilmiştir.

nefi, neşati, naili (naili kadim), şeyh galip gibi sanatçılar bu akım doğrultusunda şiirler yazmıştır.

4) hikemi (öğretici) akım:

insana güzeli ve doğruyu göstermek amacıyla şiir yazma akımıdır.

bu akım doğrultusunda yazılmış olan şiirler didaktik (öğretici) bir üsluptadır.

bu tarzın en önemli temsilcisi olan şair ‘’nabi’’ olduğu için bu akıma ‘’nabi ekolü’’ de denmektedir.

bu akımın diğer bir önemli temsilcisi ise koca ragıp paşa’dır.

bu akım doğrultusunda yazılan şiirlerde şiirin bilgi dolu ve öğretici olmasına özen gösterilmiş, insanlara doğru yolu göstermek amaçlanmıştır.


tanım: divan şiirindeki akımlar (hareketler) hakkında yükseköğretim kurumları sınavı'na yönelik bilgi içeren başlıktır.

kaynak: edebiyat notlarım.

ara ara da olsa benimdir.

hayır hayır internetim çok var ama telefonum çok eski olduğu için bazen interneti açıp oradan da whatsapp'ı açıp vakit kaybetmektense direkt olarak sms yazmayı tercih ediyorum.

dediğim gibi bazen zaman kazandırıyor.

lakin sms'in bazen ciddiye alınmaması gibi bir durum var, hep turkcell, vodafone, avea'dan falan geldiği düşünüldüğü için insanlar çoğu zaman sms'lere bakmıyorlar bile, bunlardan biri de bazı zamanlar benim hatta.

tanımlarına, şiirlerine ve karalama defterindeki yazılarına hayran kaldığım yazardır.

kafamın dolu olmasına rağmen uzun uzun yazıları okutan bir üslubu var üstteki yazar arkadaşımızın da dediği gibi.

nice güzel tanımlara...

günaydın sözlük ve sözlüğümüzün değerli yazarları.

sıcak bir pazar gününe uyandık bugün, hava harbiden de çok sıcak.

iyi ki vantilatörüm var hem de sanayi tipi, kocaman bir şey lakin o da pek işe yarayacak gibi durmuyor.

neyse, herkese mutlu, sağlıklı ve huzurlu günler.

mahlasının hakkını veren, umut aşılayan yazardır kendileri.

çok güzel yazmaktadır, umarım hep yazar.

nice güzel tanımlara.

hayatımda hiç arabam olmadı, hiç araba satın almayla falan uğraşmadım dolayısıyla ama ben de eğer araba alacak olursam kesinlikle sunroofu olup olmadığına bakarım.

sunroof olmadan olmaz bir arabada.

o rüzgar püfür püfür gelecek, sıcak havalarda kurtarıcımız olacak ki rahat edelim bir ton para bayıldığımız arabamızda.