diotima

arkadyalı bir rahibe olduğu düşünülen diotima'nın ismi, ilk ve tek olarak platon'un symposion (şölen) diyaloğunda geçer ve diyalogta sokrates'in hocası olarak tanıtılır.
platon âdeti olduğu üzere fikirlerini sokrates'in ağzından anlatmakla birlikte symposion diyaloğunda biraz daha farklı bir yol izlemiş ve diyalogta sokrates'in sunduğu fikirlerin sorumluluğunu da diotima'ya devretmiştir. bu dolaylı yolla platon eros'u anlatır ve onu güzelliğin sevgisi olarak tanımlar.


platon'un şölen isimli eserinde diotima isminin geçtiği birkaç yer:

...şimdilik seni kendi haline bırakacağım ve bir zamanlar diotima adındaki matineialı bir kadınla sevgi üzerine konuştuklarımızı anlatacağım. sadece bu konuda değil başka birçok konuda da bilge biriydi o, bir keresinde, atinalılara kestirdiği kurbanlarla şehri on yıl boyunca uzak tutmuştu vebadan. bana sevmek sanatını öğreten de oydu...

...kadın benim sözlerimi agathon'a karşı söylediğim sözlerle çürüttü ve benim sözlerimden yola çıkarak sevgi'nin aslında iyiliğe de güzelliğe de sahip olamadığını kanıtladı.
"ne demek diotima, sevgi çirkin ve kötü bir şey mi?" diye sorduğumda ise:
"konuşurken ayağını sakın." dedi bana,
"güzelliğe sahip olmayan, çirkin olmak zorunda mıdır?"
"tabii ki öyledir."
"bilgece olmayan bir şey de cahillik midir? ikisinin arasında bir yer yok mudur sence?"
"ne olabilir ki o dediğin?"
"bu, insanın sebebini düşünmeksizin de doğru işler yapabilmesidir. buna bilgelik diyemeyiz, çünkü mantık kullanılmadan bilgiye ulaşılamaz. cahillik de diyemeyiz, çünkü bilgi tesadüfle elde edilse bile
cahillik olamaz. demek ki bilgelikle cahilliğin arasında 'doğruluk kanısı' var."
"haklısın."
"demek ki güzel olmayana çirkin, iyi olmayana da kötü demek zorunda değiliz. sevgi için
de aynısı geçerlidir. ona iyi veya kötü diyemeyeceğimiz gibi, güzel veya çirkin de diyemiyoruz. o ikisinin arasında bir yerdedir, böyle anlamalısın."
...

{k: platon, şölen, çev. birdal akar (istanbul, şûle yayınları, 2009) ss. 61,62}

dipnot: aynı kitabın s.5'te yer alan bir dipnotunda eros sözcüğünün, dilimize yerleşmiş bazı çağrışımlarından kaynaklanabilecek yanlış anlaşılmaları bertaraf etmek için ''sevgi'' olarak çevrildiği söyleniyor, yukarıda alıntılanan bölümde de bu çeviriye riayet edilmiştir.

nerede okuduğumu hatırlamadığım bir yerde diotima'nın (eğer kurgu bir karakter ise) kadın olmasının tesadüfi bir tercih olmadığı, bu seçimin platon'un kadınların da erkeklerle eşit olduğunun altını çizmek için yapmış olabileceğini söylüyordu. zira bu eşitlik tartışması o yüzyılda da şiddetliydi.

alıntı:

diotima, platon'un symposion diyaloğunda karşımıza çıkan ve sokrates'e erosun gizemlerini öğretmeyi vadeden bir öğretmendir. fakat öğretisinden önce en çok tartışılan nokta onun bir kadın olmasıdır. çünkü diyaloğun yazıldığı dönemde hakim olan erkek egemen kültürde var olan bir kadındır; üstelik de yedi bilgeden biri sayılan sokrates'e bir şeyler öğreteceğini iddia etmektedir. yorumcular da bu iddiadan hareketle diotima'ya dair farklı okumalar yaparlar. kimisi onun kurgusal olduğunu, kimisi gerçek bir kadın olarak platon'un felsefesindeki değişmeyi simgelediğini, bir kısmı ise diotima'nın bir kadını simgelemekten ziyade sokrates'in alter-egosu olduğunu ve aslında sokrates'in onun ağzından söylemek istediklerini söylediğini belirtir.

{k: çağrı mutlu e., sokrates'in öğretmeni diotima, kilikya felsefe dergisi (1) (nisan 2018) s. 11}

sokrates'e "eros görkemli bir daemon'dur" diye buyurmuş zat.

sokrates’e sevgi’yi öğreten kadın. kimileri cinsiyeti üzerine çok tartışma çıkarsa da yahut gerçek bir kişilik olup olmadığına dair iddialar ortaya atsa da sokrates’in sevgiyi bir kadından öğrenmesi pek mantıklıdır. ayrıca rönesans sonrası aydınlarından başlayıp post modern zamanlara kadar gelen dönemde zaman zaman ortaya atılan bu iddiaların çoğu boş beleştir. neil degrasse tyson’ın dediği gibi;

avrupalı bilim insanları lafı evirip çevirip beyaz erko’lara getirmeyi çok sever.