guns germs and steel

türkçesi tüfek, mikrop ve çelik olan efsane kitap. yazar, kitabında neden amerikan yerlileri avrupa kıtasını keşfetmedi de bunun tam tersi oldu sorusundan yola çıkar ve de konuyu deşe deşe vizyonumuzu geliştirir. başucu kitabıdır.

jared diamond bu kitabı (kitabı yazmadan 25 yıl önce) yali adındaki bir yeni gine siyasetçisinin sorduğu soruya cevap olarak yazmıştır.
ayrıca kitabın belgeseli de vardır, enfestir.

jared diamond tarafından yazılan insanlık tarihinin en başından insanların, bitkilerin ve hayvanların evcilleştirilmesini anlatıyor. kıtalardaki keşiflerin nedenlerini ve önceliği anlaşılabilir bir şekilde açıklanmış. insanlık tarihine ilişkin merakınız varsa zevkle okuyabilirsiniz.



spoiler !--

yeni gine, afrika, amerika, avrupa ve asya kıtalarını ele almış. tarihte ilk yerleşen çiftçiler ve avcılıkla geçinenler arasındaki savaşları anlatıyor. benim için en ilginç olan şey bu savaşları çoğunlukla çiftçilerin kazanıyor olması. nedenini okuyunca görürsünüz.:)

--! spoiler !--

tarihsel açıdan tüm esıtsizliklerin coğrafyaya bağlandığı kitaptır. yazar, ırkların farklı olmadığını savunmaya çalışırken herşeyi 'coğrafya kaderdir'e sonuçlamıştır. mikrop teorisi genel anlamda kabul görse de bugünkü eşitsizliğin sebebinin dünyanın şanslı coğrafyasında doğup-doğmamak olduğunu ve suçun avrupada ki zihniyette olmadığını savunmak biraz deli işi. doğa yasası, kapitalizm, emperyalizm, sınfsal eşitsizlikler, sömürgeler, üretim ve tüketim orantısızlıkları gibi tarihten bugüne gelen dünya sorunlarını tek başına açıklayamaz..

bu kitabın antidotu fukuyama'nın tarihin sonu kitabıdır. bütün bir gelişimi coğrafyaya bağlamak aşırı bir sadeleştirme olmuş. bu kitabın problemi bu.

fukuyama coğrafyanın kader olmadığını net bir şekilde ortaya koyuyor.

jared diamond'un kitabıdır.

dünya üzerinde yaşayan insanların genel olarak 13.000 yıllık tarihini anlatan kitaptır.

bir örnek verecek olursam avrupa, amerika'yı keşfetmeyi başardı da neden amerika avrupa veya diğer kıtaları keşfedemedi gibi sorulara cevap veren gayet iyi bir kitaptır.

amerikanın kızılderilileri, afrikanın siyahları, asyada yaşayan halklar, avustralyanın aborjinleri, yeni zelandanın maorileri... avrupanın beyaz ırkı tarafından zorla hristiyan yapılmış, işgalci avrupa ülkesinin dilini konuşmak zorunda bırakılmış, öldürülmüş, köle yapılmış, toprakları elinden alınmış, 5 yaşındaki küçücük siyah kızların elleri tarlada iyi çalışmadıkları için kesilmiş ama bunlar avrupalılar zalim olduğu için değil, şartlar avrupalılardan yana olduğu için diyor yazarımız

francisco pizarro'nun inka imparatorluğu işgali ile ilgili çok güzel konulara değinmektedir. herkese güvenen ve dostça yaklaşan, gelişmiş silahları bulunmayan ve okuma-yazma bilmeyen amerikan yerlilerinin, teknolojik olarak üstün, okuma-yazma bilen ve daha zeki-kurnaz ispanyollar tarafından nasıl yenildiğini hayretle okuyor insan. düşünün 186 ispanyol 70.000'in üstünde amerikan yerlisini yenebiliyor. eğer olayları yazanlar abartmıyorlar ise durum bu.

jared diamond'un mükemmel eseri. başucu kitabım. kitabın orijinal ismi guns germs and steel bu kitabı bir kere okumadan tarihi, arkeolojiyi pek iyi öğrenemezsiniz. bu kitabı bir kere okuduktan sonra iki kere okumak için sabırsızlık yaşayabilirsiniz.

birinci tübitak baskısı kütüphanemde duran güzellik abidesi.

700 sayfalık kitabı 300 sayfada anlatabilecegi halde haritalar ve birbirini tekrar ediyor hissi uyandıran başlıklarla uzattikca uzatmıştır. yazarın önsözünde de belirttiği gibi türkiye hayranı olması kitapta anadolu ve mezopotamya hakkinda geniş bilgi vermektedir. daha çok coğrafi özelliklerden bahsedip sosyoloji ve antropoloji ile ilgili bilgilerden az bahsetmesi ile beni bir miktar hayal kırıklığına ugratmistir.

kitap boyunca avrupalıların nasıl aşırı şekilde güçlendiği ve diğer devletlere fark atarak dünyanın geri kalanına hükmettiği sorusunun cevabı irdeleniyor. neden avrupalılar amerikayı keşfetti, amerikalılar avrupayı keşfedemedi sorusu en kritik noktalardan biri. bu avantajın ilk sebeplerinden biri coğrafya etkisi; coğrafi avantaj ve dezavantajlar gelişmişlik yarışında konumunuzu tayin eden en önemli etkenlerden. avrupalılar diğerlerinden daha akıllı oldukları için değil ataları buğday-arpa gibi verimli ürünlere ve tarlalara sürülebilecek hayvanlara sahip olduğu için diğer ülkelerden daha önde ve gelişmiş oldular. ayrıca avcı-toplayıcı toplumlara nazaran, tarım toplumlarında ürünlerin bol olması teknolojik yönden gelişmek için zaman ayrılabilmesine imkan kılmıştır. bunlara ilaveten tarımda daha verimli ürünlerin yetiştirildiği bölgelerde yaşayan halklar da diğerlerine nazaran daha yüksek refah düzeyinde ve gelişmiş olma şansına eriştiler.

coğrafya kaderdir sözünü baştan sona doğrulayan bir kitaptır.

küçükken bende hep sorardım yali'nin sorusu gibi neden hep icatlar batı kökenli neden amerika avrupa varsıl afrika yoksul neden hep aynı taraf sömürüyor hiç sömürülen olmuyor diye.bu harika kitapta bu soruların yanıtını jared diamond'unda yazdığı gibi kesin olmamakla birlikte büyük oranda yanıt buluyor insan neden sonuç ilişkileri ışığında etraflıca düşünüp şu şöyle bu böyle deyip.jeopolitik konum iklim nüfus bitki hayvan maden teknik rekabet siyasi birlik monarşi bu kavramlar temelinde jared diamond dünyanın insanlığın dününü bugünden anlatıyor.