1.
1000 sene önce, ilk kanser ameliyatını gerçekleştiren iranlı tıp alimi.
güneybatı iran’da ahvāz yakınlarındaki arecān’da doğan1
ve batı dünyasında haly abbas olarak tanınan ʿalī
b. el-ʿabbās el-mecūsī (930?-994) şiraz’ın ünlü hekimlerinden ebū māhir mūsā b. sayyār’ın öğrencisi
olmuştur.
bağdat’ta büveyhi hükümdarı ʿaḍūdu’d-devle (s. 338-372 h./949-983 m.)’nin saray hekimliğinin
yanında1
ʿaḍūdī hastanesi’nde de hekimlik yapan1
ʿalī b. el-ʿabbās el-mecūsī, kāmilu’ṣ-ṣınāʿati’ṭ-ṭıbbiyye
adıyla kaleme aldığı ve kitābu’l-melikī olarak da tanınan tıp eserini adı geçen hükümdara armağan etmiştir.
kāmilu’ṣ-ṣınāʿati’ṭ-ṭıbbiyye rāzī’nin el-ḥāvī fi’t-tıbb’ından daha sistematik ve kısa, ibn sīnā’nın el-kānūn fi’t-
tıbb’ından daha pratik bir eser olarak değerlendirilmekle birlikte, doğu ve batı tıp dünyasında ibn sīnā’nın
el-ḳānūn fī’ṭ-ṭıbb’ı ortaya çıkana kadar egemen olabilmiştir. ilk kez afrikalı constantinus (1015?-1087)
tarafından ʿalī b. el-ʿabbās’ın ismi anılmaksızın latinceye çevrilmiş ve liber pantegni ya da pantechne adıyla
batı’ya tanıtılmıştır. antakyalı/pisalı stephanus tarafından ʿalī b. el-ʿabbās’ın ismi de anılarak 1127
yılında regalis dispositio ya da liber regius adıyla ikinci kez latinceye çevrilmiş, 1492 yılında venedik’te ve
1523 yılında da lyon’da basılmıştır.
her birisi onar bölüm olan iki ana kısımdan oluşan bu arapça eserin ilk bölümü teorik, ikinci bölümü pratik
tıbba ayrılmış olup, bulak/kahire (1294 h./1877 m.) ve lahor (1282 h./1865-6 m.)’da arapça olarak basılmıştır.
eserin tercüme-i kâmilü’s-sınâ‘a adıyla kısmi bir türkçe çevirisi bulunmaktadır.
eserin tıbbın pratiğine ait olan ikinci kısmının birinci makalesi “sağlığın korunması” üzerinedir ve
bölümden oluşmaktadır. bu çalışmada “yaşlıların tedbiri” üzerine olan 24. bölümün türkçeye çevrilerek
sunulması, tartışılması ve türk tıp tarihi literatürüne kazandırılması amaçlanmıştır.
güneybatı iran’da ahvāz yakınlarındaki arecān’da doğan1
ve batı dünyasında haly abbas olarak tanınan ʿalī
b. el-ʿabbās el-mecūsī (930?-994) şiraz’ın ünlü hekimlerinden ebū māhir mūsā b. sayyār’ın öğrencisi
olmuştur.
bağdat’ta büveyhi hükümdarı ʿaḍūdu’d-devle (s. 338-372 h./949-983 m.)’nin saray hekimliğinin
yanında1
ʿaḍūdī hastanesi’nde de hekimlik yapan1
ʿalī b. el-ʿabbās el-mecūsī, kāmilu’ṣ-ṣınāʿati’ṭ-ṭıbbiyye
adıyla kaleme aldığı ve kitābu’l-melikī olarak da tanınan tıp eserini adı geçen hükümdara armağan etmiştir.
kāmilu’ṣ-ṣınāʿati’ṭ-ṭıbbiyye rāzī’nin el-ḥāvī fi’t-tıbb’ından daha sistematik ve kısa, ibn sīnā’nın el-kānūn fi’t-
tıbb’ından daha pratik bir eser olarak değerlendirilmekle birlikte, doğu ve batı tıp dünyasında ibn sīnā’nın
el-ḳānūn fī’ṭ-ṭıbb’ı ortaya çıkana kadar egemen olabilmiştir. ilk kez afrikalı constantinus (1015?-1087)
tarafından ʿalī b. el-ʿabbās’ın ismi anılmaksızın latinceye çevrilmiş ve liber pantegni ya da pantechne adıyla
batı’ya tanıtılmıştır. antakyalı/pisalı stephanus tarafından ʿalī b. el-ʿabbās’ın ismi de anılarak 1127
yılında regalis dispositio ya da liber regius adıyla ikinci kez latinceye çevrilmiş, 1492 yılında venedik’te ve
1523 yılında da lyon’da basılmıştır.
her birisi onar bölüm olan iki ana kısımdan oluşan bu arapça eserin ilk bölümü teorik, ikinci bölümü pratik
tıbba ayrılmış olup, bulak/kahire (1294 h./1877 m.) ve lahor (1282 h./1865-6 m.)’da arapça olarak basılmıştır.
eserin tercüme-i kâmilü’s-sınâ‘a adıyla kısmi bir türkçe çevirisi bulunmaktadır.
eserin tıbbın pratiğine ait olan ikinci kısmının birinci makalesi “sağlığın korunması” üzerinedir ve
bölümden oluşmaktadır. bu çalışmada “yaşlıların tedbiri” üzerine olan 24. bölümün türkçeye çevrilerek
sunulması, tartışılması ve türk tıp tarihi literatürüne kazandırılması amaçlanmıştır.
devamını gör...