köroğlu

balkanlardan sibirya'ya kadar türkçe'nin konuşulduğu her yerde anlatılan halk hikayesi kahramanıdır. yoksulları korur, kötülerle savaşır. türk edebiyatı'nın robin hood'udur.*

genellikle 8-11 heceli olan şiir'lerine çoşkun ve yiğit kişiliğini yansıtır. halkın yaşamını en yalın şekilde anlatan, önemli halk şair'lerindendir.

özellikle cüneyt arkın'ın olağan üstü filmiyle tanıdığımız bir destan... en azından bizim yaş grubunun.
bu destanda kahraman da, konu da ''at'' üzerine kuruludur.
yabana atılmamalıdır, çünkü; dünya edebiyatında ''büyük eserler'' arasında yer alır.
anadolu, azerbaycan, balkanlar, kırım ve kafkas, türkmen, özbek, uygur, kazak, karakalpak ve tacik gibi toplumlarda değişik versiyonları bulunmakta.

her türk destanında olduğu gibi at; kahramanın yardımcısı, yoldaşı, ve gerektiğinde yol göstericisi konumundadır. ruşen'in atı muhteşemdir. bir deniz aygırı sudan çıkarak, at sürüsü içinde bir kısrağı aşmasından doğar aşgar. bu sebeple muhteşemdir.
aşgar bir sürü destanda, ”atadan bidevdir anadan kühlan” sözleriyle tasvir edilmiştir. burada ki bidev; su aygırı'dır.

en iyi at yetiştiricisi olan ruşen ali'nin babasından bolu beyi, elindeki ''en iyi atı'' ister. baba söz namustur diyerek, elindeki en iyi atı bolu beyine gönderir. ancak, at çok çelimsiz görünmektedir ve bolu beyi kendine hakaret edildiğini düşünerek ruşen alinin babasının gözüne mil çektirir. at sürüleri elinden alınır.
ruşen ali'nin adı bundan gayri ''köroğlu''dur. elinde kalan iki şey vardır: kör babası ve ''aşgar''
40 gün karanlıkta, bakılır beslenir aşgar. ancak ahırın toplu iğne kadar bir noktası gün ışığı almıştır. .
çamur içinde koşturulmuş olan atın toynağı hiç çamur olmamaktadır. bu atın ayaklarının koşarken yere değmediğine delalettir. o gün ışığı girmese atın kanatları da çıkacaktır. (bkz: pegasus)
böylelikle zalım bolu beyine karşı köroğlu savaşırken, aşgar en büyük yardımcısı ve destekçisi olacaktır.

''''

halk ağzında
kocanın karısına verdiği ad:
"benim köroğlu yamandır. üç tavuk besler bizim gecekondunun önünde, bir kafes içinde." - necati cumalı

üç anadolu efsanesi kitabında yaşar kemal den okumak gerekir

boluda her yerde heykeli ve anısı olan köroğlunun hikayesi:
bolu beyi, at meraklısı bir beydir. atçılıkta usta olan seyisi yusuf’u, güzel ve cins ‘at aramak üzere başka yerlere gönderir. yusuf günlerce gezdikten sonra, obanın birinde istediği gibi bir tay bulur. bu tayı doğuran kısrak, fırat kıyısında otlarken, ırmaktan çıkan bir aygır kısrağa aşmış, tay ondan olmuştur. ırmak ve göllerin dibinde yaşayan aygırlardan olan taylar çok makbuldür, iyi cins at olur.

yusuf, tayı sahiplerinden satın alır. yavrunun şimdilik gösterişi yoktur. hatta, çirkindir bile. ama ileride mükemmel bir küheylan olacaktır. yusuf bunu biliyor. sevinerek geri döner. bey, bu çirkin ve sevimsiz tayı görünce çok kızar, kendisiyle alay edildiğini sanır. yusuf’un gözlerine mil çektirir. tayı da ona verir, yanından kovar. kör yusuf köyüne döner. olanı biteni oğluna anlatır. bolu beyi’nden öc alacağını söyler.

baba qğul, başlarlar tayı terbiye etmeye. yıllar geçer. tay artık mükemmel bir küheylan olmuştur. rüzgar gibi koşmakta, ceylan gibi sıçramakta, türlü savaş oyunu bilmektedir. bu arada kör yusuf’un oğlu ruşen ali de büyümüş, güçlü kuvvetli bir delikanlı olmuştur .o da her türlü şövalyelik oyunlarım öğrenmiş pir babayiğittir.

bir gece yusuf, düşünde hızır’ı götür. hızır ona yapacağı işi söyler. hızır’ın önerisiyle baba oğul yola çıkarlar. bingöl dağlarından gelecek üç sihirli köpüğü aras ırmağında beklerler. bu üç sihirli köpükle yusuf’ un hem gözleri açılacak, hem intikam almak için gereken kuvvet ve gençliği elde edecektir.

bunu bilen oğlu ruşen ali, köpükler gelince, babasına haber vermeden, kendisi içer. yusuf, durumu öğrenince üzülür, ama bir yandan, da sevinir. kendi yerine oğlu, öcünü alacak bir bahadır olacaktır. bu sihirli köpüklerden biri körün oğluna sonsuz yaşama gücü, biri yiğitlik, öteki de şairlik bağışlamıştır. bir süre sonra yusuf, oğluna öç almasını vasiyet ederek ölür.

körün oğlu ruşen ali dağa çıkar .gelen geçeni soyar. ünü yayılmaya başlar .kendisi gibi kanun kaçakları yanında toplanmaya başlarlar. artık adı köroğlu olmuştur. bolu şehrinin karşısında, çamlıbel’de, bir kale yaptırır. küçük bir ordusu vardır. çamlıbel’de geçen kervanlardan bac alır. vermeyen kervanları soyar. üzerine gönderilen orduları bozguna uğratır.

bir gün, güzelliğini duyduğu üsküdar kasapbaşı’sının oğlu ayvaz’ı kaçırır, çamlıbel’e getirir, evlat edinir. başka bir gün, bolu beyi’nin bacısı döne hanım’ı kaçır’ır, evlenirler. aradan yıllar geçer, bolu’yu basar, yakar, yıkar. bolu beyi’nden babasının öcünü alır. bolu beyi de köroğlu’na karşı düzenler kurar.
köroğlu’nu, başka bir seferde de ayvaz’ı yakalatır. zindana atar. ama, köroğlu ve adamları her zaman hile ve cenkle kurtulurlar.

köroğlu, ara sıra gürcistan, çin gibi uzak ülkelere de seferler açar. yeni yeni serüvenlere atılır, büyük vurgunlar yapar. bu arada küçük, fakat heyecanı birçok olay da geçer. sonunda delikli demir (tüfek) ortaya çıkınca eski bahadırlık geleneği bozulur, dünyanın tadı kalmaz. ve bir gün köroğlu, beylerine dağılmalarını söyleyerek kırklara karışır, kaybolur. daha önceden kır-at da sır olmuştur. o kır-at ki, nice yıllar, olağanüstü bir güçle köroğlu’na hizmet etmiştir.

başka bir söylentiye göre, bir yahudi bezirganın getirdiği tüfekle oynayan beyler, birbirlerini öldürürler. köroğlu, buna üzülerek kayıplara karışır. yine bir başka sôylentiye göre de, köroğlu dağda rastladığı çobanda tüfeği görür. sorar, ne olduğunu. aldığı karşılığa inanmaz. denemek için kendine çevirir, tetiğe dokunur. ve yaralanarak ölür. sonra beyleri de dağılırlar.

yaşlı bir çınar gibi devrilen köroğlu’nun hikayesi sona erer.