mehmet siyah qalam

15. yüzyılda türkmenistan/ maveraünnehir dolaylarında yaşamış bir ressam. aslında minyatür sanatçısı yani bir nakkaş ama yaptığı eserler minyatür-resim karışımı gibi. yani bunlara melez eserler diyebiliriz ya da diyemeyiz. belki vardır kendi içerisinde onun da bir nitelemesi. lakin bendeniz o konuda cahilim. ara form deyip mevzuyu kotarmak en hayırlısı olacak. bu abimiz cidden değişik bir abi. rivayet odur ki, kendisi bir hikâye anlatıcıymış. oba oba, köy köy gezer, insanlara hikâyeler anlatır ve bu şekilde geçimini sağlarmış. yapmış olduğu resimleri de bu hikâye anlatımlarında kullandığını anlaşılıyor. resimlerine baktığınız zaman çok fantastik tasvirler görüyorsunuz. çağının ötesinde bir adam. anlattığı hikâyeler de melez. islami unsurlar barındırdığı gibi aynı zamanda şaman geleneğine dayanan birçok tasvir içeriyor. bir nevi döneminin fantastik kurgu yazarı ve ressamı. bu da onu bizim gibiler için değerli bir hale getiriyor. tabi hikâyelerine tamamıyla vâkıf olmak mümkün değil. netice olarak sözlü edebiyat örnekleri kaybolup gitmiş. ondan geriye çizimleri kalmış ki, o çizimler dahi anlattığı hikâyeler üzerinde size az buçuk tahminde bulunabilme şansını veriyor.

şöyle bir resmini koyalım;



şimdi bunu size anlattığı hikâyelerde kullandığını düşünün. adam bunu 15. yüzyılda yapıyor. öyle ışığı açarım, mevzuyu kurtarırım diye bir seçeneğiniz yok. adam, gece yarısı, dağ başında bir obada anlatıyorsa bu hikâyeleri, yaşanacak adrenalini siz düşünün. hadi köyde bir hane içinde anlatıyor diyelim, resimlerin orijinallerinin mum ışığında ya da kandilde yaratacağı etkiyi tahmin edebiliyor musunuz? * duvarlara yansıyan gölgeler vesaire. muazzam ortam. canlı gerilim filmi. başlat, durdur seçeneği yok.



zihninin ve hayal gücünün ortaya çıkardığı çizimler bana göre cidden muazzam.



sadece kötücül yaratıkları da tasvir etmemiş. şöyle bir çalışması da var. bundan nefis bir ejderha mızrağı destanı doğarmış. *



adama dair pek bir şey bilinmiyor. rulo halinde bulunan resimlerine de onunla ilgili notlar düşülmüş. bunlar da ona uygun görülmüş olan mahlası içeriyor. adamın mahlası kara kalem, siyah kalem gibi bir şey. ve kendisi hikâyelerini anlatıp, ortadan kaybolup gitmiş. esasen resimlerin birbirlerine bağlı olan bir hikâyeyi anlattığı söyleniyor. bir nevi çizgi roman gibi düşünmekte fayda var. yavuz sultan selim ve fatih döneminde saraya getirilmişler. saray hazinesinde öylece kalakalmışlar. çok sonraları incelendiklerinde ise hikâyenin kesintiye uğradığı bazı çizimlerin ortadan kaybolduğu tespit edilmiş.

neyse şimdi bir buradan tolkien ile ilgili tevatüre atlayacağım. * ne alaka diyeceksiniz? boş verin demeyin. 2. abdülhamit döneminde fransız bir mimar, köprü yapımı için ülkeye davet ediliyor. bu adamın adı arnoden. söz konusu resimleri inceleme imkânına erişiyor. fransız mimarın defterine aktardığı rulonun son çiziminde, şöyle bir not düşülmüş; ''şehir surlarının etrafını mezar taşları gibi binaların sardığını ve dev bir gözün şehrin tepesinde durduğunu resmetmiştir.'' tabi bu dev göz illaki sauron'un gözü olacak değil lakin daha enteresan kısım şurası; bu bilgiye vakıf olan ve bizim siyah kalem hakkında araştırmalar yapan andre barres, söylenene göre her şeyi gözetleyen bu dev gözden tolkien'e bahsetmiş. etkilenmesi mümkün müdür? olabilir. zorlama bir çıkarım olabilir mi? o da olabilir. elbette bunu tolkien'e sormak lazım. * özetle adam her yönüyle gizemli, her yönüyle muamma. ama ilk fantastik kurgu hikâye anlatıcısı olması olası. belki de kendisini fantastik kurgu edebiyatın atası olarak kabul etmemiz lazım. * bu tolkien mevzusuna turgut yüksel'in kent rehberinde değinilmiş. alıp okuyayım diyorum. özellikle o kısımlar için. bakalım doyurucu bir şeyler çıkacak mı? hayırlısı diyelim.