şirazesi kaymak

şiraze, kitapları ciltlerken sayfalarını bir arada tutmak için kenarına yapıştırılan kağıt ya da kumaş parçasıdır. şiraze, kitabın sayfalarını bir arada düzen içinde tutar. şirazesi kayan kitabın sayfaları kayar, yamulur, dağılır.

şirazesi kayan insan da aynen cildi dağılmış, yamulmuş kitap gibidir. düzeni bozulmuştur. kontrolünü kaybetmiştir. fiziksel veya ruhsal olarak dengesizdir.

(bkz: şaftı kaymak)

(bkz: şakülünden inhiraf)

dengeyi, düzeni, kurulu nizamı kaybetme hâli için söylenen bir deyimdir. şirâze, burada kitap cildini tutturan bez şerit anlamında ya da yağlı güreşçilerin kispetlerinin paça bölgesini ifade sadedinde gerçek anlamıyla değil fakat denge ve düzen mânâlarıyla kullanılmış.
''bulmasın şirâze-i cem'iyyet-i eczâ-yı sipihr
târ u mâr olsun benim hâl-i perişânım gibi.'' beytinde de leskofçalı gâlib, gökyüzünü oluşturan parçaları bir arada tutan düzen ve dengenin kendi perişan hâlinde olduğu gibi yıkılmasını, yok olmasını istemekle, ''şirâzesi kaymak'' deyiminde verilmek istenilen anlamı kast etmektedir.