triskelion

triskelion veya triskele 

neolitik dönem ve sonrasında kutsal kabul edilen ve merkezden yayılan sarmal şekilde devam eden üç kol şeklindeki sembolün adı olup, yunanca “üç bacaklı” anlamına gelmektedir.

ilk örneklerine malta’da (mö 4400-3600), irlanda’da newgrande
megalitinde (mö 3200), miken gemilerinde, likya sikkelerinde, pamphylia’da (mö 370-333) ve psidia gümüş sikkelerinde yine siraküza’da bulunan yunan sikkelerinde (agathokles, mö 317-289)  rastlanmıştır.

triskelion sembolü özellikle kelt sanatında süreklilik arz edecek şekilde kullanılmışsa da günümüzde sicilya, bretagne (kuzeybatı fransa) ve man adasının sembolüdür. pliny, triskelionun orijinini sicilya adasının üçgen formunda olmasına bağlamıştır.

antik trinacria, pelorus, pachynus ve lilybæum adlı üç referans noktasından oluşmaktaydı.  19. yüzyıl sonlarında druid daireleri adıyla avrupa’da yeniden popüler olan triskelion figürü 1914’de britanya ve fransa’da milliyetçi yayınlarda sıkça kullanılır olmuştur. 1940’da breton milliyetçi partisi tarafından rozet olarak taşınan figür hala mann adası bayrağını süslemeye devam etmektedir.  

naziler' de bu sembol 2. dünya savaşı sırasında kelt kökenli belçikalı gönüllüler için kullanmışlardır.

triskelion’n anlamı dönen  kavisli şekil dinamizm, hareket ve coşkunun bir görüşe göre hayatın sembolü olarak görülmektedir. aynı şekilde zamanı yani geçmiş, bugün ve geleceği temsil etmesi de muhtemeldir. bu
yorumu genişleten bazı yazarlar uyanıklık, uyku ve rüya hallerini de sembolün anlamlarına dahil etmiştir. yine bazı yazarlar yaşadığımız dünya, ölüler dünyası ve ruhlar dünyası; üç madde (toprak, su ateş veya maddenin üç hali (katı, sıvı, gaz) şeklinde yorumlanmıştır.

bretonlar ‘üç ışık’ adını vermektedir. kelt sembolizminde triskelion güneşin üç evresini (gündoğumu, güneşin tepede olması ve günbatımı) sembolize etmektedir. bir başka görüşe göre bu sembol kelt mitolojisindeki üç katlı panteonu (lugh, daghda, ogme) temsil etmektedir.

tüm bu yorumlara karşın gözden kaçırılmaması gereken  triskelionun tüm kadim kültürlerde kutsal kabul edilen ‘3’ sayısının figürizasyonlarından birisi olduğudur.

sembolik olarak üç rakamı ve üçlemeler
eski yunan ve roma dönemlerinden beri kaydedilen pek çok masal, öykü ve efsanede üç sayısının önemli bir yer tuttuğu, üç kardeş, üç dilek, üç sihirli obje, üç gün, üç görev gibi sayısız örneğin sıkça tekrarlandığı görülmektedir. 

3 rakamı pek çok kültürde kutsal kabul edilen bir rakam olup, hinduizm (triumurji: brahma, vişnu, şiva tanrı), hristiyanlık (baba, oğul, kutsal ruh), eski mısır (osiris, isis, horus), eski yunan (artemis, selena, hekate) ve eski roma (jüpiter, juno, minerva) inançlarında tanrılarla ilgili kutsal üçlemelerin sayısıdır.

anadolu’da 3, 5, 7, 9 gibi tek sayılar uğurlu sayılmakta ve gerek folklorik gelenekte gerekse tasavvufta sembolik olarak kullanılmaktadır (üçler, yediler, üç sünnet, tahtaya üç kez vurmak, duaları üçer kez okumak, üç kutsal ay [recep, şâban, ramazan] gibi…

üç bilge maymun
japon mitolojisinde resimli özdeyiş olarak figür ve tasvirlerine sıkça rastlanılan birisi kulaklarını, diğeri gözlerini sonuncusu ise ağzını elleriyle kapatmış formda üç maymunun adıdır. kötülüğü duymama, görmeme, söylememe halini tanımlayan heykel de maymunlardan mizaru gözlerini, kikazaru kulaklarını, iwazaru ağzını kapatmakta, üçü de uzun burunlu şinto tanrısı saruta hito no mikoto’nun hizmetinde çalışmaktadır.