oglalalakota yazar profili

pompaci militan'ın önderliğini bekliyoruz.

umarım sadece selam vermemekle, yüzüne tükürmekle kalırlar ve bu kızı halk mahkemelerinin adaletiyle yargılamazlar.

jiwere, chiwere adıylada bilinen, kuzey amerika'da yaşayan, siouan dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
eskiden büyük göller bölgesinde yaşarken düşman kabileler tarafından güneye sürülmüş ve büyük ovalara gelmişlerdir. nebraska, kansas, iowa, missouri civarında yaşadılar. beyazlar geldikten sonra yavaş yavaş topraklarını kaybettiler ama silahlı direniş göstermediler ve antlaşma ile toprak satmayı kabul ettiler.
bugün çoğu oklahoma'da ve bazılarıda nebraska'daki rezervasyonlarda yaşıyorlar.

elini verip kolunu kaptırma

kuzey amerika'da yaşayan, athabaskan dil ailesine ismini veren bir kızılderili kabilesidir.
a.b.d'nin alaska eyaleti ve kanada'nın kuzey bölgeleri ve british columbia, alberta eyaletlerinde yaşıyorlar. kendilerine insan anlamında dene diyorlar ama cree kabilesi onların yaşadıkları bölgede bulunan bir göle athapaskaw demiş ve kabilenin adı böyle kalmış.
bir zamanlar çoğu athabaskan yerlisi, yav burası ne pislik, ne lanet bir yer devamlı soğuk, kar, kış, devamlı balık yemek... bıktık artık deyip ayrılmaya karar vermişler. ama athabaskan reisi, yav nereye gidiyorsunuz gün gelecek burada kurulan kanada devleti dünyada en iyi on ülkeden biri olacak, dünyanın dandik ülkelerinden gençler ne olur bizi al kanada diye yalvaracak ama kanada her on kişiden dokuzuna red verecek, buraları terketmeyin demiş.
ama çoğu başlarım kanadasına demiş ve güneye doğru yola çıkmışlar. alberta'nın güneyine gelmeleri yaz mevsimini bulmuş, rocky dağlarının manzarası, göller, yemyeşil ovalar, meyveler, başta bizon birçok değişik av hayvanı bulmuşlar. tabi onları avlayan blackfoot kabilesini görmüşler ve bazı athabaskan'lar onlardan çok etkilenmiş ve onlar gibi olalım, burada kalalım, burası çok güzel ve hâla kanadadayız, torunlarımız güzel bir ülkede yaşar demişler. ama yine kış gelmiş ve kabilenin çoğu amannnn iyi, güzel ama hâla kar, kış hadi daha güneye gidelim demişler. her üç kişiden ikisi yola çıkmış. geride kalan kabileye sarcee demişler ve onlar hep blackfoot'larla yaşayıp onlar gibi ova yerlisi olmuşlar.
güneye gidenler daha sıcak, daha sıcak derken taaa meksika sınırına arizona, new mexico'ya kadar gitmişler. meksika çölünün sıcağını görünce oh be dünya varmış, lanet gelsin alaska'yada, kanada'yada demişler. geldikleri bölgede pueblo yerlieri yaşıyormuş. bunlar taştan evlerde, köylerde oturan, tarım yapan, meyve bahçeleri olan, halı kilim dokuyan koyun sürüleri olan değişik bir kabileymiş. bazı athabaskan'lar bu kabileden çok etkilenmiş ve onlar gibi olalım demişler. koyun sürüleri sahibi olup, meyve ağaçları diken, tarım yapan bu gruba navajo denmiş.
ama bazı athabaskan'lar, bu ne lo böyle, delikanlı adam koyun peşinde koşup, tarlada çapa yaparmı demişler ve onlardan ayrılıp avcı, toplayıcı, gaspçı, asan, kesen, delikanlı savaşçılar olarak yaşamışlar. bu son gruba da apache denilmiş.
böylece athabascan dili alaskanın ücra bir köşesinde konuşulan dil iken, bütün kuzey amerikaya yayılmış, hatta ikinci dünya savaşında haberleşmede navajo dili kullanılmış ve japonlar mesajları bir türlü çözememiş.

narragansett kabilesinin reisiydi. ingiliz yerleşimcilerin misyonerlik çalışmaları sonucu, kabilesinden bazılarının hristiyan olup, beyazlar gibi giyinmesine, yaşamasına, ibadet etmesine kızdı ve eğer böyle devam ederse yakında kızılderili dini ve kültürünün yaşanmayacağını, beyazlara benzeyip yok olacaklarını savundu. beyazlar daha fazla güçlenmeden yok edilmelerini yoksa kendilerinin yok olacağını söyledi. kendisine uyan bazı kabilelerle birlikte beyazlara karşı savaşmaya başladılar. birçok kasabayı yoketselerde, başta reis uncas gibi hainlerin kabileleri ingilizlere destek verince yenildiler.
ingilizlerle barış yapacağına dair söz vermesi karşılığında af edileceği söylendi ama reis canonchet bunu reddetti. sonunda ingilizler tarafından idam cezası verildiğinde "kalbim yumuşamadan, ve bana layık olmayan bir söz söylemeden öleceğim için sevinçliyim" dedi. 1676'da idam edildi.

kuzey amerika'da yaşayan, siouan dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
kendilerine hohe nakota diyorlardı ama ojibwe kabilesi tarafından onlara asiniibwaan, stone sioux denildiği için fransız'lar tarafından böyle kaydedilmiş ve adları öyle kalmıştır. önce fransız'larla sonra kanada ve a.b.d'li kürk tacirleri ile ticaret yaptılar. av alanları için yapılan savaşlarda, lakota ve dakota'ların yakın akrabaları olmalarına rağmen, cree ve ojibwe'larla birlik olup sioux'lara ve başka kabilelere karşı savaştılar. 1885'te cree'ler ve melezlerle birlikte kanada ordusuna karşı savaştılar. yenilgiden sonra paylaşılan toprakları değişik ülke ve eyaletlerde kalınca birçok değişik bölgede yaşamaya başladılar.
bugün kanada'nın manitoba, saskatchewan, alberta ve a.b.d'nin north dakota, montana eyaletlerindeki rezervasyonlarda yaşıyorlar.

madem dinlerini bu kadar sulandırmışlar bari uçak doğuya doğru uçsunda iftarı erken yapsınlar.

saçmalık. cape town listede yok ama başlığa göre istanbul dünyada ikinci oluyor. burada arasıra esrar içip kendini içici sananlar bir cape towna gidip baksınlar. bizimkilerin ayda kullandığı malı adamlar günde çekiyor.

kendilerine ho-chunk diyen ama komşuları potawatomi'ler tarafından, kirli suyun halkı anlamında winnebago denilen, siouan dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
beyazlar geldiğinde wisconsin, minnesota, iowa, illinois civarlarında, bölgedeki algonkin dili konuşan kabileler gibi yaşıyorlardı. onlarla birlikte fransız'larla ticaret yapmış, salgın hastalıklar kapmış ve önce ingiliz sonra a.b.d'ye karşı savaşlar verdiler. salgın hastalıklar ve savaşlar yüzünden topraklarını yavaş yavaş kaybettiler ve her antlaşmayla daha batıya gittiler.
bugün wisconsin ve nebraska'daki rezervasyonlarda yaşıyorlar.

sac. kendilerine othakiwa, sarı toprak halkı diyen ama komşu ojibwe'ler tarafından ozaagii, dışarıdakiler denilen ve bu kelimeyi duyan fransızların sac, ingilizlerin ise sauk dediği, algonkin dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
eskiden new york eyaletinin kuzey bölgelerinde yaşarken huron kabilesinin saldırıları sonucu batıya gittiler ve wisconsin, illinois civarlarında yaşadılar. zaten bu yüzden o bölgede yaşayan algonkin dili konuşan kabileler tarafından "dışarıdakiler" diye adlandırıldılar. önceleri diğer algonkin kabileleri gibi fransızlarla ticaret yaptılar.
1730'larda fransızlar meskwaki, fox kabilesine saldırıp büyük katliam yapınca kurtulanlar sauk kabilesine sığındı. sauk'lar onları koruma altına aldı ve o günden bugüne bu iki kabile beraber yaşıyorlar.
beyazlar, göller bölgesine geldikçe toprakları elden gitti ve artık kansas, iowa civarlarına gidip ova yerlileri gibi yaşamaya başladılar. 1832'de son topraklarınıda satmaları istenince reis keokuk antlaşma yapmayı kabul etti ama reis kara şahin savaştı. black hawk war denilen savaş sonucu kayıplar verdiler ve teslim olmak zorunda kaldılar.
bugün çoğu oklahoma'da bazılarıda kansas ve iowa'daki rezervasyonlarda yaşıyorlar.

avrupa'lılar ilk geldiğinde, north carolina, south carolina ve virginia'nın güneyinde yaşayan, siouan dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
onları ilk görüp kaydeden avrupalılar, 1540'larda güneyden gelen ispanyol'lardı ve 20 bin kişilik bir kabile olduğunu yazdılar. catawba'lar kuzeydeki seneca ve lenape'lerle sık sık savaştılar. 1680'lerde ingiliz'ler catawba topraklarına geldiler. topraklarının çoğu beyazlarca ele geçirildiği için onlara yakın yaşamaları sonucu, salgın hastalık kaptılar ve nüfusları çok düştü. amerikan bağımsızlık savaşı'nda kolonileri tuttular. nüfusları o kadar düştü ki 1800'lerin başlarında sadece 100 civarı insan yaşıyordu. nüfusları azaldıkça, kendilerine verilen rezervasyon topraklarıda yeni antlaşmalarla azaldı.
bugün, south carolina ve north carolina sınırındaki, iki eyaletin topraklarında bulunan bir rezervasyonda yaşıyorlar.

beyazlar geldiğinde bugünkü new york eyaletinde yaşayan, iroquoi dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
kendilerine onandowaga diyorlar ama en büyük köylerinin adı olan "osininka" kelimesi zamanla "seneca" diye söylenmiş, onların kabile ismi yerine geçmiş ve öyle kaydedilmiş.
iroquoi birliğinin bir üyesi ve en batıda yaşayanlarıydı. diğer iroquoi birliğinin üyeleri gibi ingiliz'lerle işbirliği yapıp, onlarla beraber başka "kabile"lere ve fransız'lara karşı savaştılar.
1763'te, ingilizler onlara yamuk yaptılar ve seneca savaşçıları onlara saldırıp 80 civarında ingiliz askerini öldürdüler. böyle "iyi" ve "kullanışlı" bir ittifakı kaybetmek istemeyen ingilizler olayı kapattı. amerikan bağımsızlık savaşı'nda ingilizlerin yanında savaştılar ve yenilgiden sonra a.b.d ile yeni antlaşmalar imzalayarak devamlı toprak kaybettiler.
bugün a.b.d'nin new york ve oklahoma ve kanada'nın ontario eyaletindeki rezervasyonlarda yaşıyorlar.

aslında filmin adına bakarak, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmuştum* ve ateist kaplumbağa gibi biri niye bu işbirlikçi hainin filmini öneriyor demiştim. sonunda filmi izledim ve bugüne kadar izlemediğime pişman oldum. kızılderililerle ilgilenenler kesin izlemeliler.

beyazlar geldiğinde bugünkü rhode island ve massachusetts civarında yaşayan, algonkin dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
topraklarına gelen ingiliz'lere iyi davrandılar. hatta meşhur şükran günü olayını gerçekleştiren kabiledir. beyazlara tarım ve balıkçılık yapmaları için yardım ettiler.
kızılderililerin böyle iyi davranması, ingiliz püritenlerin yerlileri hristiyan yapmaya çalışmalarını kolaylaştırdı. artık bazı kızılderililer hristiyan olmuştu ve beyazlar gibi yaşıyorlardı.
wampanoag reisi metacomet liderliğinde birçok kabile, beyazların yerli topraklarını ele geçirmesine ve yerlilerin beyazlara benzeyerek bir şekilde yok olacağını düşünerek savaş başlattılar. tarihe king philip savaşı diye geçen olaylarda, birçok kasaba yok edildiği halde, uzun süren savaş sonunda yenildiler.
önce ingilizler, sonra a.b.d hükümeti ile anlaşarak belli bölgede yaşamayı kabul ettiler. bugün massachusetts eyaletinde bulunan rezervasyonda yaşıyorlar.

su kelimesi watarra mı ? water ?

insanlar, koyunun etini, sütünü, kılını, tüyünü... kullanıyor. bu ne güzel, faydalı bir hayvan diyeceği yerde, hayvanı aşağılıyor.

eskiden a.b.d'nin oregon eyaletinin kuzey doğusu ve washington eyaletinin güney doğusunda yaşayan, cayuse dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
birçok kızılderili kabilesi, aslında aynı dil ailesinin değişik boylarıdır. ama cayuse kabilesi istisnadır, çünkü konuştukları dil hiçbir kabile diline benzemiyor.
kendilerine liksiyu derler ama fransız'lar onlara cailloux demişler ve kelime döne dolaşa cayuse diye kaydedilmiş. beyazlarla ilk tanıştıkları sıralarda ele geçirdikleri atları yetiştirerek büyük sürüler sahibi olmuşlar ve etraftaki kabilelere karşı üstünlük sağlamışlardı.
beyazlar topraklarına geldiklerinde, ticaret yapmışlar iyi ilişkiler kurmuşlardı. ama bir misyoner grubunun ilgilendiği cayuse'ler salgın hastalıktan ölmeye başlayınca, misyonerlerin onları zehirlediğini düşündüler. misyoner binalarına saldırıp 13 kişiyi öldürüp, 54 kişiyide esir ettiler. olayın duyulması üzerine a.b.d ordusu ve sivil yerleşimciler cayuse'lere saldırmaya başladı. bu arada başka kabilelerde olaylarla ilgisi olmamasına rağmen saldırıya uğradı. sonunda cayuse'ler teslim oldu ama bu olayı bahane eden a.b.d hükümeti tarafından topraklarını satmaya zorlandılar.
1855'te, topraklarına el koyan ve rezervasyonda yaşamaya zorlayan antlaşmayı mecburen kabul ettiler. bugün oregon'da bulunan o rezervasyonda yaşıyorlar.

bugün a.b.d'nin nebraska ve iowa eyaletlerinde yaşayan, siouan dili konuşan bir kızılderili kabilesidir.
eskiden ohio vadisinde yaşarken iroquoi'ler tarafından kovulan kabilelerden biridir. bugünkü iowa'nın güneyi, missouri'nin kuzeyi ve nebraska'nın doğusuna yerleştiler.
fransız ve ispanyol'larla ticaret yaptılar. 1800'lerin başlarında beyazlardan kaptıkları salgın hastalık sonucu sayıları düştü. a.b.d hükümeti toprak satılmasını istediğinde iowa'daki topraklarının çoğunu satarak nebraska bölgesindeki yerlerine gittiler.
sioux lakota saldırılarına karşı pawnee'lerle ittifak oldular. sonradan hükümet nebraska'daki toprakları isteyince o topraklarında çoğunu satarak rezervasyonda yaşamayı kabul ettiler.
omaha kabilesinin ismi nebraska eyaletinin en büyük şehrine verilmiştir. malcolm x bu şehirde doğmuştur.