sahiri yazar profili

birden fazla anlam ifade etmektedir, şayet seher'den gelen sahir ise mevzubahis kelime denildiği gibi geceleri uyuyamayan uykusuz kişi anlamına gelir lakin kökü سحر ise bu sefer sihr'den gelmiş olur bu vakit sâhir (ساحر)şeklindeki anlamı da bariz şekilde büyücü demektir.

bunlar hakkında çok az sayılı bilgi vardır kendileri sovyetler tarafından göçebe bir çadır hayatı yaşadıkları kendi bölgeleri olan sayan dağlarının eteklerindeki tofateria denilen bir bölgeden zorla çıkarılıp yerleşik hayata zorlanmışlar, yıllarca zorla rus kültürünü benimsemeye zorlanmışlar, kendilerinin giydikleri deri kıyafetler bile çıkarılıp rus giysisi dedikleri kıyafetler giymeye zorlanmışlar dilleri olan tofa dilini konuşmaları yasaklanmış halk arasında tofa dilinde konuşanları farkedince ihbar edip sürgün etmişler, bunlar zorla ruslaştırılıp asimile edilmeye çalışılsa da kültürlerini yıllarca korumaya çalışmışlar şu an yaşadıkları bölge ulaşılması çok zor bir yer ve söğütlerle aralarında helikopterle 1 saatlik bir yol katederek ulaşılabildiği bile geçen yıla kadar kimse tarafından bilinmiyordu zamanında buraya meraklı çok fazla kişi vardı ama herkes ulaşmanın imkansız olduğunu düşünüyordu geçen yıl nazgül kenzhetay ve emin karaçak buraya söğütlerden helikopterle yasadışı gidilebileceğini instagramda tofayı ziyaret eden biri sayesinde buldular(bkz: teknolojinin faziletleri) kendileri buraya giden ilk türk dili araştırmacıları oldular, buraya gitmeyi çok istemiştim zamanında ama hiçbir yolu yoktu bunların dilini şu an anadil olarak konuşmayı bilen kimse yok entry sonunda bırakacağım linkte bu dilin kendisine miras kalan son mahikanı yer alıyor nehire köl denmektedir bir çok türk dilinde olduğu gibi kırmızıya al demişlerdir ateşin kırmızısına özel olarak kızıl kullanımı olduğu da biliniyor daha turuncu kelimesi özel olarak türetilmemiş bir kelime olduğu için al sarıg demişler zamanında bu dilin 120 adet gramer kuralını bilip hakkında bir alfabe kitabı yapan biri vardı, adını unuttum ki bu kitapta bence hiç kimsede yoktur; o derece nadir bir kitaptır, günümüzde dili bilen kimse yok ruslar onları aşağılamak için karakaş demişler zamanında sonradan tofa ismi geri verilmiş o yüzden bölgelerine tofaleria denmiş 1 yıl önceki verilere göre şu an saf tofa kandan gelen yalnızca 21 kişisi var ama bunlarında hiçbiri dil hakkında bir şeyleri pek bilmiyor irya adlı bir kadının elinde bahsettiğim kitap var kendisi tofa toplumunun tarihi hakkındaki çoğu bilgileri de sağlamış şu an hatırladım ki bu dil hakkında en çok araştırmalar yapan kişi rassadindir. bu dilin söz varlığında hala çoğu türk dilinde de kullanılan bir çok kelime var mesela en basitinden ot kelimesi ateş anlamında. rassadinin 2002 de yayımlanan araştırmasına göre bu tofalar aslında orhun abidelerinde de adları geçen tobgaç halkındandır 2010 nüfus sayımına göre toplam nüfusları sadece 762 iken geçen yıl ki çekilen belgeselde onlara ait köylerin sayısının azaldığını tofa soyundan gelen kişilerin çoğunun 3-4 nesildir öz tofa kanından ayrıldıkları saf kan sadece 21 kişi kaldığı belirlenmiş burası hakkında çok daha fazla araştırma yapmak gerek ki zaten rassadin tüm bunlara öncülük etmiş son zamanlarda hem bizden hem de abd den bir çok genç araştırmacı bu dilin söz varlığı üzerine çalışmalar yapmaya çalışıyor ama kaynaklar aşırı kısıtlı. ruslar bunların inancı olan burkancılık ve şamanizmin içiçe bulunduğu dinlerini bile yasakladıkları için aşırı derecede bir zedelenme bu konuda da mevcuttur. kendilerinin dilleri hakkında rassadinin hazırladığı alfabe benimsenememiş kendilerinin yaşamı sebebiyle yazının etkin kullanımı gerçekleştirilememiş kendilerinin hala yaptıkları idin/idil adını verdikleri tahtadan putları var bunlara köylerindeki kültür merkezlerinde rastlanıyor bu kültür merkezinin müdüründe kendisinin 3 nesil ninesinden kalma şaman kıyafetleri var ve bir çok kültürel değerlerini günümüzde yaşatmaya çalışıyorlar.

dilleri aşırı zengin seslere sahiptir öyle ki tofa dilinde üç çeşit gruba ayrılan 25 adet ünlü ses bulunmaktadır;


kendi dillerinin gramerlerinde bizim türkçemizle benzerlikler mevcuttur, örnek vermek gerekirse;

eski türkçe birinci hecedeki /a/ ünlüsü genellikle korunmuştur:
adır- ‘ayırmak’ < et adır- ~aır-,
a'rtış ‘ardıç’ < et artuç,
barşa ‘bütün, hepsi’ < et barça,
qa'tığ ‘sert, kaba, katı’ < et qatığ, qa'tiq
‘kaşık’ < et qaşıq,
sa'hal ‘sakal’ < et saqal,
tanış- ‘tanışmak’ < et tanuş-.

ünsüz bakımından ise 29 adet ünsüz sesi vardır ıpa tarafından tanımlanmış olan;


ilginç bulduğum ünsüzlerle alakalı ses kurallarından biri şu;
/k/ ünsüzü sınırlı örnekte /r/ sesinin komşuluğunda /t/’ye dönüşmüştür:
bö'rt ‘börk,şapka’ < et börk,
qo'rt- ‘korkmak’ < et qorq-.


sözvarlığı olarak türkçeden pek ayrışmamıştır;
bir'ay ‘bir’ < et biregü,
i'hi ‘iki’ < et eki,
üş ‘üç’ < et üç,
dört ‘dört’ < et tö:rt,
beş ‘beş’ < et bėːş ~ biş,
a'ltı ‘altı’ < et altı,
çedü ‘yedi’ < et yėti:,
se'hes ‘sekiz’ < et sekiz,
to'hos ‘dokuz’ < et tokuz,
on ‘on’ < et o:n;
i'hön ‘yirmi’, krş. et yegirmi ~ yigirmi,
üćen ‘otuz’, krş. et otuz,
dörten ‘kırk’ krş. et qırq,
bećen ‘elli’, krş. et elig,
a'lton ‘altmış’, krş. et altmış,
çedon ‘yetmiş’, krş. et yetmiş,
se'hezon ‘seksen’, krş. et sekiz on,
to'hozon ‘doksan’, krş. et toquz on.

kaynakça;
1 bu belgesel
2 clauson, s. g. (1972). an etymological dictionary of pre-thirteenth-century turkish. oxford.
3 eberhard, wolfram (1943). “toba’lar etnik bakımından hangi zümreye girer? ‘ilk araştırmalar’”
(çev. ikbal berk). aü dtcfd. s. 2 (şubat 1943), s.19-30.
4 rassadin, valentin ivanoviç (1995). tofalarsko-russkiy i russko-tofalarskiy slovar’. irkutsk:
vostoçno-sibiraskoe knijnoe izdatel’stvo.
5 rassadin, valentin ivanoviç (1996). legendy, skazki i pesni sedogo sayana, sbornik tofalarskogo
folklora. irkutsk.
6 rassadin, valentin ivanoviç (2002). “tofalarskiy yazık”. yazıki narodov rossii, krasnaya kniga.
moskva: academia, s. 182-190.
7 ses varlığı ve grameri için görseller
8 renkler olarak david harrisonun şu videosu
9 yine david harrison bu videoda biriyle dil hakkında konuşuyor