birden fazla seviyede işleyen bir espri.
ilk seviye "kürtlerin eşek s****leri" stereotipine oynuyor. stereotipler, insan doğasının bir parçası. genelleme yapmadan, örüntüler kurmadan (pattern), dış dünyadan gelen bunca veriyi işlemenin imkanı yok. fakat bir bilgisayar olmadığımız için, evrimin bazı cilveleri sonucu aşırı stereotipleştirmeye meyilliyiz (mesela base rate fallacy favori "cilvelerimden").
bu meyillerin hepsine ırkçılık demek manasız ve tembelce, çünkü o zaman her şey ırkçılık olur ve bu etiketin bir değeri kalmaz. her ırkçılık en az bir stereotipe dayanır ama her stereotip aynı derecede yanlış ve zararlı değil.
mesela bir amerikalının, kanadalıların pasifizmiyle dalga geçmesi epey masum. bunun işleyeceği bir grup dinamiği neredeyse yok, kanadalılar bile gülüyor.
öte yandan fransızların pasifizmiyle dalga geçmeleri biraz daha ciddi. niye? bir kere bunun tarihsel bir boyutu var (2. dünya savaşında nazi işgali). işbirlikçi vichy rejiminin neden olduğu suçluluk duygusu + direnişçilerin (la résistance) hatırlanmamasının neden olduğu gıcıklık, bu stereotipin hazmını zorlaştırıyor.
tarihsel boyutun dışında, bu şakaların günümüz politikasına da bir izdüşümü var: amerikan sağcıları, sosyalist gördükleri fransızları aşağılayarak, kendi grup kimliklerini tazeliyorlar (şahin, kapitalist, bireyci). bu da doğal olarak amerikan liberallerini gıcık ediyor. grup içi, grup dışı...
bu iki örneğe ırkçılık diyeni bulmak zor olacaktır. oysa aynı amerikalı, tıpkı o sağcı fransızın yaptığı gibi, zencileri maymun olarak resmederse kıyamet kopar. çünkü bu stereotipin tarihsel boyutu (kölelik), pasifizm örneğine kıyasla katbekat daha yoğun. ayrıca güncel izdüşümü de mühim (siyahlara karşı orantısız polis şiddeti, zencilerin yüksek hüküm giyme oranları, ırksal ekonomik adaletsizlik, vs). bunlar halen kanayan yaralar, bu konular hakkında çıkarları olan ve mücadele eden gruplar var. dolayısıyla "sadece şakanın" etrafında anında mevziler oluşuyor.
daha önemlisi, ilk iki örneğin aksine, maymun stereotipi doğrudan insanlık vasfına saldırıyor (dehumanize ediyor). bunun tehlikesi şu: şeytani insanlar, her türlü şeytanlık yapacaklar zaten, onun kaçışı yok. ama iyi/normal insanların kötülük yapabilmeleri için, kurbanlarını daha az bir şeye indirgemeleri lazım.
devamını gör...