bilindiği üzere, osmanlı döneminde arapça ve farsça dilleri, osmanlı türkçesinin oluşumunda büyük etki sahibi olmuştur. bugün bile bu dillerden gelen birçok kelime hala kullanılmaktadır. bu başlık altında özellikle -at eki ile yapılmış kelimelere değineceğim, ki bu kelimelerin güncel türkçe sözlükteki sayısı zamanla azaltılmış olduğu halde 200’den fazladır.
teşkilat, tamirat, imalat, küsürat ve maddiyat gibi kelimeler, arapçadan dilimize geçen ve çokluk ifade eden kelimelerden birkaçıdır. örneğin “ameliyat” kelimesi, teklik ifade eden “ameliye” kelimesinin çoğul halidir. aynı şekilde “inşaat” kelimesi de “inşa” kelimesinin çokluk ifade eden halidir. yani arapçadaki -at eki, türkçede kullanılan -lar/ler eki ile aynı görevi yapar.
güncel türk dilinde, bu ek ile kullanılan arapça kökenli kelimeler, kullanıcılar tarafından çokluk anlamı taşıma niyetiyle kullanılmasa da -eskiden gelen bir alışkanlıktan olsa gerek- cümle içerisinde kullanılırken beraberinde genellikle -ler/lar eki almazlar. yine de birden fazla çocuğu olan birine “evlat
larının parasını
at yarışında yemeye utanmadın mı, it oğlu it” derken -lar ekini de kullanır, istisnai davranırız. bu ekle türetilen sözcüklerin taşıdığı anlam zamanla öylesine unutulmuştur ki, insanlar bu eke sahip kelimeleri çoğul olup olmadığına dikkat etmeden kullanırken, güncel dil bilgisi kaynaklarında da bu konuya artık neredeyse hiç rastlanmaz. yapım eki gibi değerlendirilip geçilir.
sık kullanılan örnek kelimeler : tazminat, ithalat, lügat, harekat, kanaat, sadakat, malumat, mevduat, hırdavat, gidişat, hasılat, ebat, nakliyat, iltifat…
devamını gör...