etrak-ı biidrak

osmanlı elitlerinin beylikten devlete ve sonra imparatorluğa dönüşüm sürecinde yerleşik hayata geçmemiş olan türkmenler için hor görme, aşağılama amaçlı kullandıkları ifade.

yanlış yorumlanan sözcük.

kendilerini şah ismail'e olan itaatlerini kanıtlamak amacıyla kaleden kuleden aşağı atan iran yöresindeki şii türkmenler için kullanılmış bir ifadedir. bu propaganda istanbul'un kulağına gidince osmanlı yönetimi de "ne yapıyorsunuz siz aklınızı peynir ekmekle mi yediniz?" anlamında o şahseven türkmenlere edrak-ı biidrak lakabını takmıştır. ayrıntısını tufan gündüz hocanın makalelerinden araştırıp okuyabilirsiniz.

teşekkürler.

akılsız türk anlamına gelen sözcük. bu sözcük ilk kez 16. yüzyılda döneminin şeyhülislamı hoca sâdeddin efendi tarafından şu beytte kullanılmıştır;

o kötü adam taç takıp ortaya çıktı,
kendisine akılsız türkleri mürit yaptı.

burda kendisine türkleri mürit yapan kötü adam, şah ismail'dir. hani şu sevmediğimiz safevi şahı olan ismail. tabii şunu da söyleyelim, fatih sultan mehmet gibi osmanlı padişahlarının ve döneminin bazı ünlü osmanlı şahsiyetlerinin türk düşmanı olmadığına hatta türklere "yiğit" dediklerine dair kanıtlar, tarihsel veriler vardır.

ayrıca türkler için ilk kez "akılsız" ifadesini kullanan hoca sâdeddin efendi, bir türktür. bunun en önemli kanıtı, 3. murad'ın emriyle bazı eserleri türkçeye çevirmiş, türkçe tercümanlık yapmış olmasıdır. peki madem bu insanlar türk düşmanı, neden birçok eseri türkçeye çevirmiş olsunlar? çünkü, etrak-ı biidrak ifadesi tüm türkler için değil, özellikle celâliler ve halka rahatsızlık veren türkmenler için kullanılmıştır. bunun başka türlü açıklaması olamaz.