füruğ ferruhzad

iranlı kadın şair.

şiirleri ne kadar güzelse hayatı da tam zıttı o kadar acılı ve kederli olan trajik bir kaza ile hayata gözlerini yuman iranlı şair. bir dönem tuhaf dergisinde kendisiyle ilgili detaylı bir yazı mevcuttu.

şiirleri içerisinde yaralarım aşktandır, uçları yeşil saplı fıskiyeler çiçek açacak olan o iki genç el gibi harikulade ifadeler yer alır.

bir şiir sever olarak baskı altında iken şiire olan bağlılığı ve katkıları için kendisine şükranlarımı sunuyorum ve rahmetle anıyorum.

ve bu dünya
öyle insanların ayak sesleriyle doludur ki
seni öpüyorken
kafalarında seni asacakları urganı örüyorlar. dize'lerinin sahibidir.

"kuş ölür, sen uçuşu hatırla!"

şimdi dört yapraklı bir yoncayı kokluyorum ben
eski düşüncelerin gömütünde boy atmış yonca
ve soruyorum saflığın ve bekleyişin kefeninde toprak olan o kadın
gençliğim miydi benim?
çıkabilecek miyim yeniden o merak merdivenlerinden?
merhaba diyebilecek miyim o iyi tanrı’ya çatılarda dolaşan?

seziyorum zaman geçip gitti artık
seziyorum an, tarihin yapraklarından benim payıma düşendir
seziyorum aldatıcı bir aralıktır bu masa saçlarımla o garip ve kederli
adamın elleri arasında

bir şey söyle bana
teninin tüm sevgisini sana bağışlayan insan
ne istiyor diri kalma duygusundan başka?
bir şey söyle bana
kıyısındayım pencerenin
ve güneşle bağlantıda…

"çoğrafya kaderdir" sözünü hayatının her evresinde yaşamak zorunda bırakılmış ve yaşadığı ülkede, 20. nci yüzyılın öncü kadınlarından biri olarak kendisine dayatılan onca zorluğa rağmen,
1935 - 1968 kısacık ömründe
şiirleri ve hayat tarzı ile şaha ve katı dini kurallar ve tabulara karşı duruş sergileyerek kafa tutmayı başarmış şair..

"…ey baştan aşağı yeşil!
yakıcı anılar gibi ellerini,
bırak benim aşık ellerime
ve dudaklarını
varlığın sıcak duygusunu
benim sevdalı dudaklarımın okşayışına bırak
rüzgâr bizi götürecek
rüzgâr bizi götürecek"

çok sevdiğim ama artık hayatımda olmayan bir dostum tanıştırmıstı ferruhzad şiirleriyle. yeri başkadır.

ağaçların soyundanım ay ışığının bedenini alıyorum diyen bir insanın kitabını almamak olmazdı. çok acı çektiğini hissettiren, duygulu, aşka inanan bir şair olarak anladım kendi penceremden. tabii ki yine de kitabı ( rüzgar bizi götürecek adlı toplu şiiri) okumak isteyenleri uyarmam gerekir ki şiirlerini okumak bendenize zor geliyor. ama ben anlayamıyorum diye hayran olmamak gibi saçma bir sebep olabilir mi

bir kadın, okumak için iki katı yaşında bir adamla evlenmiş. baskılara dayanamayıp evini terk etmiş, iran'da bekar anneler velayet alamadığı için çocuğunu da.

“kırlardaki kuşların mutluluk şarkılarını duyayım diye,
kaçıyorum senden, senden uzakta açayım diye.”

diyerek düşmüş yola istanbul'a yerleşmiş. evli bir adamın metresi olduğu için de bir kaza sonucu ölünce cenazesi bile yıkanmadan toprağa verilmiş.

yaşamı, doğruları-yanlışları onundur da benim aklıma takılan "günaha birlikte girdiği o adamın cenaze namazı kılındı mı? / insanlar imam sorunca 'iyi bilirdik.' dediler mi?

hayatı boyunca eril toplumda ahlaksızlıkla suçlanan şair, kadın şair, yaşamanın bedelini ödeyen şair...

yine onun sözleriyle füruğ'un isyanı son söz olsun:

“gel, ey erkek, ey bencil varlık
gel, kafesin kapılarını aç
beni bir ömür zindanda tutmuşsan eğer
bari bir anlık olsun serbest bırak.”

edebiyat hocamın önerdiği harika şair. mutlaka okumalısınız.

kimse götürmeyecek beni kırlangıçların şölenine. uçmayı hayal eden kuş, ölmek üzere...
•füruğ ferruhzad•

seni istiyorum ve biliyorum
asla koynuma alamayacağım
sen o aydın ve pırıl pırıl gökyüzüsün
bense bu kafeste bir tutsağım

kara ve soğuk parmaklıklar ardından
gözlerim hasretle bakıyor
yüzüne doğru bir elin uzanışını düşlüyorum, ansızın ben de uçayım sana doğru

boş bir anda düşlüyorum
bu sessiz hapishaneden uçmayı
gülerek gardiyan adamın gözüne
yanında yaşama yeniden başlamayı

düşlüyorum ancak bilirim
asla bu kafesten kurtulmaya gücüm kalmamış gardiyan adam istese bile
kanatlanıp uçmaya soluğum kalmamış

parmaklıklar ardında her sabah
bir çocuğun bakışı güler bana doğru
sevinç şarkılarına başladığımda
dudağında öpücükle gelir bana doğru

şayet bir gün, ey gökyüzü
kanatlanırsam bu sessiz evden
ağlayan çocuğa nasıl söylerim
tutsak bir kuşum vazgeç benden

bir mumum.
canımın alazıyla harabeleri aydınlatırım
sönüklüğü seçersem eğer
bir yuvayı yıkıp dağıtırım

meşhur ''kuş ölür sen uçuşu hatırla'' dizesini henüz 18 yaşında söylemiş olan şair. ismet özel'in ''beni bir ses sahibi kıl'' dediği yere henüz o yaştavarmıştır. küçük yaşta evlenip boşandıktan sonra çocuğun velayetinin kanun gereği babada kalması sebebiyle çocuğunu bir daha görememiştir ve bu, tüm olumsuzlukların yanında hayatının ortasına çöreklenen melankolinin de önemli sebeplerinden biri olmuştur.
ruh hali hakkında fikir edinmek isteyenler yönetmenliğini kendisin yaptığı ''kara ev'' isimli belgeseli izleyebilirler. tebriz'deki bir cüzzamlılar evini konuk alır bu belgesel ve yanılmıyorsam burdan bir çocuğu da evlat edinmiştir.
iranlı büyük yönetmen abbas kıyarüstemi'nin meşhur ''rüzgar bizi sürükleyecek'' filmi, ismini füruğ'un aynı isimli bir şiirinden almıştır. yine füruğ'un bir kitabına da ismini veren ''yeryüzü ayetleri'' şiiri ise benim çok beğendiğim şiirlerden bir tanesidir.
bir trafik kazasında can verdiğinde henüz 33 yaşındadır ve bize bıraktığı o ses, o duruş, o melankoli ve diğer bütün eserleri bu kısa ömrüne sığdırmıştır. ruhu şad olsun

iranlı kadın şair. hayatında acının ve özlemin yeri büyüktür çünkü çocuğundan ayrı kalmıştır. şiirlerini okuyan her insan onun melankolikliğini muhakkak hisseder.

1963 yılında yaptığı (bkz: kara ev) filmi ile almanya'da düzenlenen (bkz: ober havzen film festivali)'nde en iyi film ödülünü aldı. daha 32 yaşındayken bir trafik kazasında hayatını kaybetti. sadece iran edebiyatı için değil dünya edebiyatı için de özel bir yere sahip kadın şairlerden biridir.

ne zaman geçmişe dair "yapmasaydım, etmeseydim"leri aklıma düşürüp kendime buğzedecek olsam, mısralarıyla imdadıma yetişen, beni kendimden kurtaran kadın. "yapma" diyor bana âdeta, "pişman olma, sendin o ve aklın başına geldiğinde yaptıklarını yadırgayan da sensin. sen yaşadın hepsini, isteyerek... şimdi olsa yine aynısını yaparsın, yapmam deme sakın. her şeyi uçlarda yaşıyorsun diye kızma kendine, hissedebilmek ve hissettiklerini aksettirebilmek de bir meziyet değil mi zaten?"

ben yüreğini yitirmiş zamandan
korkuyorum.
ben bu kadar çok elin boşunalığını düşünmekten
ve bu kadar yüzün yabancılığını imgelemekten
korkuyorum

hediye

ben gecenin sonundan söz ediyorum
ben karanlığın sonundan
ve gecenin sonundan söz ediyorum

evime gelirsen eğer sevgili bana bir ışık getir
ve küçücük bir pencere oradan
mutlu sokağın kalabalığını seyredeyim

iran'ın kederli kadın şairidir füruğ ferruhzad. her cümlesinde ayrı bir dokunuş vardır. şiirleri çok güzeldir her okuduğunuzda size başka bir şey katar. daha çok genç yaşta 32 yaşında hayata veda etmiştir. ama geriye mükemmel eserler bırakmıştır.
bu şiirinde kendimden izler buluyorum o yüzden de en sevdiğim olabilir açıkçası. çok sevdiğim bir de sözü vardır.

"çocukluğum beni görse ne yaptılar sana böyle diye ağlardı."