hüsn-ü aşk

günümüz türkçesiyle güzellik ve aşk, şeyh galip tarafından yazılan 2041 beyitten oluşan mesnevidir. eserin kahramanları güzellik (hüsn) ve güzelliğe yönelişin sonucu olan aşktır. bir kabilede bir kız bir de erkek çocuk doğar, erkeğe aşk kıza hüsn ismini verirler.
öğrenim zamanları gelince ikisi de edep okuluna giderler, bu okulda mollâ-yı cünun isimli büyük bir hoca vardır. bu sıralarda hüsn aşk'a aşık olur. ikisi zaman zaman mânâ gezinti yerine gidip sohbet ederler. bu gezinti yerinde suhan isimli bir mihmandâr (misafir ağırlayan kişi) vardır ki bu kişi her şeyi bilen çok büyük bir insandır.
fakat, hayret isimli kudretli bir kişi hüsn ile aşk'ın görüşmesine mani olur. aşk'ın gayret adında bir lalası vardır ve sonunda ikisi aşk'ın gidip hüsn'ü kabile büyüklerinden istemesi konusunda anlaşırlar. kabile büyükleri ise aşk'ın bu arzusuyla alay eder ve eğer hüsn'e kavuşmak istiyorsa (b: kalb ülkesine gidip kimyâ`yı alıp gelmesi gerektiğini söylerler. yolun ne denli zorlu ve korkunç olduğunu da anlatırlar,) aşk yolda dev, cin ve cadılarla karşılaşacak, ateşten bir denizden geçmek zorunda kalacaktır.
aşk ile gayret kalb ülkesine yola koyulurlar ve başlarından birçok badireler geçer. her badirede onları suhan kurtarır. mutlu sonla biten hikâyede; işin sonunda aşk'ın hüsn'ü kendinden ayrı sanmasının onu yanlış yollara düşüren şey olduğunu, aslında aşk'ın hüsn, hüsn'ün de aşk olduğunu, birlikte ikiliğin var olmayacağını aslın birlik olduğu mesajı ile karşılaşılır.
kahraman ve yerlerin isimlerinden hikâyenin sonucuna kadar neredeyse her unsur tasavvufi bir anlam taşımaktadır.
eserden bazı alıntılar...
gönül gamı anlatılamaz ama ateş gibidir; gizlenemez de.
gerçek inançtan haberin olsun; sana allâh’la bir peygamber yeter.
söz, gönüle de, cana da, harmana düşen şimşek gibidir; yandığı yerden ayrılmaması gerek.
ey gül-i rana..! ömrün beş mevsimi var: aşk, hasret, yalnızlık, vuslat ve hüzün. sahi, sen hangi mevsimdesin?
hüsn'ü görmek isteyen rûha aşk, safâ aynasını verir. rûh, aynada kendisini görür, hüsn'ü gördüm sanır ve candan vurulur.
sözün kısası şu ki gamı anlatmak azıcık lafla olmadığı gi­bi etraflıca anlatılsa da hulasa edilmesi mümkün değil. derd alemidir bu; ateşli gönlün kıvılcımları öylesine yıl­dızlardır ki göklerin haritası bile onları almaya kafi gelmez.
aşk'a âit sözler söylüyorsun, kimi arıyorsun bu sözleri duyacak, anlayacak!
her şey koşar, aslına ulaşır...