1.
orijinal adı the scarlet letter olan amerikan klasiği roman. dünya klasiği de sayılabilir sanırım ama en bilinen dünya klasikleri arasına girebilmiş bir yapıt da olmamıştır. yazarı nathaniel hawthorne'dur. benim öğrencilik döneminde amerikan kültürü ve edebiyatı bölümünde okuyanlara bu eseri okutuyorlardı. *
çıktığından itibaren büyük ilgi çekmiş, büyük ses getirmiş bir romandır. bu 1850'de yayımlanmış roman, abd'deki ilk büyük kitlelere yönelik çokça basılmış eserlerden biridir. birçok sinema, tv ve tiyatro uyarlaması da yapılmıştır bu başyapıtın.
eserin konusu kadar yapıtta yer verilen temalar da çok etkileyicidir. düzen ve değişim... bir yandan dinsel öğretilerle de şekillendirilmiş bir toplumsal kurallar bütünü vardır ama bir yandan da insanoğlunun ruhsal ve etik bakımdan dönüşebilme yeteneği bunlara meydan okur. medeniyet vardır ve yabanıl hayat vardır... yetişkin olmak ve çocuk olmak vardır... toplumlar statik kalabilir mi?..
hawthorne da, sağlam bir püritan geleneğine sahip bir sülalede yetiştiği için, keskin zekasıyla ama yıkıcı olmadan bazı dinsel dogmaların altını oyar. örneğin, püritanlara göre insanlar günahkar doğarlar. ama eminim kitabı okuyan en taş kalpli püritan bile, pearl karakteriyle karşılaşınca bunu sorgulamak durumunda kalmıştır. hawthorne'un yarattığı bu yaramaz ama bilge, kimsenin fark edemediği detayları yakalayabilen küçük kız karakteri cidden de eşsizdir.
bir de nietzche'nin, ahlak ve namus şövalyeliği yapanların aslında en ahlaksız ve namussuzlar olduğu tespitine uygunca, burada da belirli karakterler, okuyucuyu ve kitaptaki kimi karakterleri ters köşe yapıyor. evet, o zamanda ve öyle bir toplumda elbette tabu olarak görülen bir şeyi yapan yetişkin biri suçlu görülür, bu normaldir. hele kadınsa, hemen "damgalarsınız" onu ve kimse de vicdan azabı çekmez. o kadın kötüdür çünkü... ama yoksa hayat bu kadar da umutsuzca tahmin edilebilir değil midir?
elbette hawthorne, buna meydan okuyarak; canlı, sahici ve derin karakterleriyle; okült alanlara giren mistisizmiyle ve zırh gibi sağlam ama usta işi el örgüsü bir kazak gibi rafine kurgusuyla dünya edebiyatına unutulmaz bir imza atıyor. cidden de yazara hayran olmamak elde değil. dile hakimiyeti de tüm bu saydıklarıma eklenince, bu eser kaçınılmaz olarak klasikler arasındaki yerini hak ederek alıyor.
not: ben bu yapıtı orijinal dilinde (ingilizce) okudum. o bakımdan, üstte söylediğim "dile hakimiyet" kısmı bu dille sınırlı kalabilir tespitimde. bence türkçe çevirisi/çevirileri de iyidir ama ya. çünkü neden olmasın?..
çıktığından itibaren büyük ilgi çekmiş, büyük ses getirmiş bir romandır. bu 1850'de yayımlanmış roman, abd'deki ilk büyük kitlelere yönelik çokça basılmış eserlerden biridir. birçok sinema, tv ve tiyatro uyarlaması da yapılmıştır bu başyapıtın.
eserin konusu kadar yapıtta yer verilen temalar da çok etkileyicidir. düzen ve değişim... bir yandan dinsel öğretilerle de şekillendirilmiş bir toplumsal kurallar bütünü vardır ama bir yandan da insanoğlunun ruhsal ve etik bakımdan dönüşebilme yeteneği bunlara meydan okur. medeniyet vardır ve yabanıl hayat vardır... yetişkin olmak ve çocuk olmak vardır... toplumlar statik kalabilir mi?..
hawthorne da, sağlam bir püritan geleneğine sahip bir sülalede yetiştiği için, keskin zekasıyla ama yıkıcı olmadan bazı dinsel dogmaların altını oyar. örneğin, püritanlara göre insanlar günahkar doğarlar. ama eminim kitabı okuyan en taş kalpli püritan bile, pearl karakteriyle karşılaşınca bunu sorgulamak durumunda kalmıştır. hawthorne'un yarattığı bu yaramaz ama bilge, kimsenin fark edemediği detayları yakalayabilen küçük kız karakteri cidden de eşsizdir.
bir de nietzche'nin, ahlak ve namus şövalyeliği yapanların aslında en ahlaksız ve namussuzlar olduğu tespitine uygunca, burada da belirli karakterler, okuyucuyu ve kitaptaki kimi karakterleri ters köşe yapıyor. evet, o zamanda ve öyle bir toplumda elbette tabu olarak görülen bir şeyi yapan yetişkin biri suçlu görülür, bu normaldir. hele kadınsa, hemen "damgalarsınız" onu ve kimse de vicdan azabı çekmez. o kadın kötüdür çünkü... ama yoksa hayat bu kadar da umutsuzca tahmin edilebilir değil midir?
elbette hawthorne, buna meydan okuyarak; canlı, sahici ve derin karakterleriyle; okült alanlara giren mistisizmiyle ve zırh gibi sağlam ama usta işi el örgüsü bir kazak gibi rafine kurgusuyla dünya edebiyatına unutulmaz bir imza atıyor. cidden de yazara hayran olmamak elde değil. dile hakimiyeti de tüm bu saydıklarıma eklenince, bu eser kaçınılmaz olarak klasikler arasındaki yerini hak ederek alıyor.
not: ben bu yapıtı orijinal dilinde (ingilizce) okudum. o bakımdan, üstte söylediğim "dile hakimiyet" kısmı bu dille sınırlı kalabilir tespitimde. bence türkçe çevirisi/çevirileri de iyidir ama ya. çünkü neden olmasın?..
devamını gör...