1.
(bkz: kör saatçi) dawkins'in bu kitabı yazış amacı; darwinci dünya görüşünün yalnızca doğru değil, varoluşumuzun gizemini çözebilecek tek kuram olduğunu okuyucuya göstermektir. evrimi herkesin anlayabileceği yalın bir dille anlatırken ayrıca evrim karşıtı görüşlere de cevap niteliğinde yazılan bu eser, ismini 18. yüzyıl tanrı bilimcisi paley'in iyi bilinen bir savından alır. paley'in 1802'de yayınlanan natural theology or evidences of the existence and attributes of the deity adlı eseri, tanrı savının bilinen en iyi açıklamalarındandır.
diyelim ki, ormanda yürürken ayağınız taşa takıldı ve taşın oraya nasıl geldiği sorusuyla karşı karşıya kaldınız. aklımıza gelecek yanıtlardan biri, ya taşın ezelden beri orada olduğu yada bu yanıtın saçmalığını göstermek çok kolay olacaktır. fakat diyelim ki yerde bir saat buldum ve saatin nasıl olup da orada olduğunu sorguluyorum. biraz önceki yanıt yani taşın ezelden beri orada olduğu yanıtı, saat için aklımdan geçmeyecektir.
paley, doğal fiziksel nesneler ile tasarlanmış üretilmiş nesnelerin farkını gösterir. buradan da şu sonuca çıkar. nasıl ki doğada saat benzeri bir nesne bulduğumuzda bunun doğruluğu ve tasarımındaki giriftlik bizi bu saatin bir yapımcısı olduğunu, insan elinden çıkması gerektiğini düşünmeye zorluyorsa, insanın mükemmelliğine bakarak onunda bir tasarımcısı, yaratanı olmak zorundadır.
hatta sık sık ortaya koyduğu insan gözü örneğiyle bu sonuca ulaşır. gözü, teleskop benzeri tasarlanmış bir aletle kıyaslar ve sonunda nasıl ki teleskopun görmeye yardım etmesi için bir tasarımcısı olmak zorundaysa, insan gözü içinde bunun olması gerekliliğini savunur.
dawkins akıllı tasarım argümanına cevap olarak, evrim mekanizmalarının aklı ve düş gücü olmadığını, geleceği planlayamayıp, ön göremeyeceğini ve eğer her şeyi tasarlayan bir saatçi (tanrı) varsa bu saatçinin kör olduğunu, yada başka bir deyişle böyle bir saatçi olmadığını, gösterir.
- en yalın biçimiyle doğal seçilim, çevrenin türe zorla kabul ettirildiğini ve bu çevreye en iyi uyum sağlayan genetik çeşitlemelerin hayatta kalabileceğini varsayar. zorla kabul ettirilen çevredir, türde bu çevreye uymak üzerine evrilir. sy400
- hemen hemen tüm halkların kendi yaratılış söylenceleri vardır. kutsal kitaptaki öyküde orta doğu'da çobanlık yapan bir kabilenin benimsediği öyküdür yalnızca. bir batı afrika kabilesinin dünyanın karıncaların dışkısından yaratıldığını söyleyen inancından daha özel bir konumda değildir. tüm bu söylencelerin ortak özelliği, bir çeşit doğaüstü varlığın kasıtlı niyetlerine bağlı olmasıdır.
ilk bakışta, "anlık yaratılış" ve " yönlendirilmiş evrim" diyebileceğimiz iki görüş arasında önemli bir ayrım var. günümüz tanrıbilimcileri anlık yaratılışa inanmaktan vazgeçtiler. bir tür evrim olduğunun kanıtları çok fazla. fakat kendilerine evrimci diyen bir çok tanrıbilimci -örneğin, 2.bölümde alıntı yaptığımız birmingham piskoposu - tanrı'yı arka kapıdan içeri sokmaya çalışıyor. evrimin izlediği yolda tanrı'nın bir çeşit gözetmenlik görevi üstlenmesine izin veriyorlar. tanrı, ya insanın evrimsel tarihinin kilit noktalarını (elbette ki, insanın evrimsel tarihinin) ya da evrimsel değişime götüren günlük olayları etkiliyor.
böylesi inançların aksini kanıtlayamayız; özellikle de, tanrı'nın, müdahalelerinde doğal seçilim sonucu gerçekleşen evrimden beklenenleri yakından taklit etmeye özen gösterdiği varsayılırsa... böylesi inançlar için söyleyebileceğimiz birinci şey, gereksiz oldukları; ikinci şey de bizim açıklamak istediğimiz örgütlü karmaşıklığı zaten varsaydıklarıdır.
evrimi bu denli düzenli kuram yapan şeylerden biri de, örgütlü karmaşıklığın ilksel yalınlıktan nasıl ortaya çıktığını açıklayabilmesidir. sy 402-403
diyelim ki, ormanda yürürken ayağınız taşa takıldı ve taşın oraya nasıl geldiği sorusuyla karşı karşıya kaldınız. aklımıza gelecek yanıtlardan biri, ya taşın ezelden beri orada olduğu yada bu yanıtın saçmalığını göstermek çok kolay olacaktır. fakat diyelim ki yerde bir saat buldum ve saatin nasıl olup da orada olduğunu sorguluyorum. biraz önceki yanıt yani taşın ezelden beri orada olduğu yanıtı, saat için aklımdan geçmeyecektir.
paley, doğal fiziksel nesneler ile tasarlanmış üretilmiş nesnelerin farkını gösterir. buradan da şu sonuca çıkar. nasıl ki doğada saat benzeri bir nesne bulduğumuzda bunun doğruluğu ve tasarımındaki giriftlik bizi bu saatin bir yapımcısı olduğunu, insan elinden çıkması gerektiğini düşünmeye zorluyorsa, insanın mükemmelliğine bakarak onunda bir tasarımcısı, yaratanı olmak zorundadır.
hatta sık sık ortaya koyduğu insan gözü örneğiyle bu sonuca ulaşır. gözü, teleskop benzeri tasarlanmış bir aletle kıyaslar ve sonunda nasıl ki teleskopun görmeye yardım etmesi için bir tasarımcısı olmak zorundaysa, insan gözü içinde bunun olması gerekliliğini savunur.
dawkins akıllı tasarım argümanına cevap olarak, evrim mekanizmalarının aklı ve düş gücü olmadığını, geleceği planlayamayıp, ön göremeyeceğini ve eğer her şeyi tasarlayan bir saatçi (tanrı) varsa bu saatçinin kör olduğunu, yada başka bir deyişle böyle bir saatçi olmadığını, gösterir.
- en yalın biçimiyle doğal seçilim, çevrenin türe zorla kabul ettirildiğini ve bu çevreye en iyi uyum sağlayan genetik çeşitlemelerin hayatta kalabileceğini varsayar. zorla kabul ettirilen çevredir, türde bu çevreye uymak üzerine evrilir. sy400
- hemen hemen tüm halkların kendi yaratılış söylenceleri vardır. kutsal kitaptaki öyküde orta doğu'da çobanlık yapan bir kabilenin benimsediği öyküdür yalnızca. bir batı afrika kabilesinin dünyanın karıncaların dışkısından yaratıldığını söyleyen inancından daha özel bir konumda değildir. tüm bu söylencelerin ortak özelliği, bir çeşit doğaüstü varlığın kasıtlı niyetlerine bağlı olmasıdır.
ilk bakışta, "anlık yaratılış" ve " yönlendirilmiş evrim" diyebileceğimiz iki görüş arasında önemli bir ayrım var. günümüz tanrıbilimcileri anlık yaratılışa inanmaktan vazgeçtiler. bir tür evrim olduğunun kanıtları çok fazla. fakat kendilerine evrimci diyen bir çok tanrıbilimci -örneğin, 2.bölümde alıntı yaptığımız birmingham piskoposu - tanrı'yı arka kapıdan içeri sokmaya çalışıyor. evrimin izlediği yolda tanrı'nın bir çeşit gözetmenlik görevi üstlenmesine izin veriyorlar. tanrı, ya insanın evrimsel tarihinin kilit noktalarını (elbette ki, insanın evrimsel tarihinin) ya da evrimsel değişime götüren günlük olayları etkiliyor.
böylesi inançların aksini kanıtlayamayız; özellikle de, tanrı'nın, müdahalelerinde doğal seçilim sonucu gerçekleşen evrimden beklenenleri yakından taklit etmeye özen gösterdiği varsayılırsa... böylesi inançlar için söyleyebileceğimiz birinci şey, gereksiz oldukları; ikinci şey de bizim açıklamak istediğimiz örgütlü karmaşıklığı zaten varsaydıklarıdır.
evrimi bu denli düzenli kuram yapan şeylerden biri de, örgütlü karmaşıklığın ilksel yalınlıktan nasıl ortaya çıktığını açıklayabilmesidir. sy 402-403
devamını gör...