mısır mitolojisi

yunan mitolojisinden sonra en ilgi çekici mitlerin olduğu mitolojidir.
eski mısır kültürünün inanç yapısını konu alan, m.ö. ptolemaios hanedanı'nın son hükümdarı kleopatra vıı'nin ölümüyle mö 4000 (mezar uygulamaları ve mezar resimlerinde kanıtlandığı gibi) mö 30'a kadar eski mısır'da yaşamın her yönü, dünyanın yaratılışı ve o dünyanın tanrılar tarafından sürdürülmesiyle ilgili hikayeler yer almaktadır.
en meşhuru güneş tanrısı ra ve evrenin yaratılış mitidir.
dipnot olarak şunu da ekleyeyim; mitler o dönemin yaratılış hikayeleridir, her dönemin kendine göre bir yaratılış hikayesi vardır bu nedenle.

antik mısır'da var olan bir inanç sistemi. bu mitolojinin bir özelliği de, anlatılan bazı hikâyelerde metafor kullanılmasıdır. antik mısır'da bu sistem (yani mitoloji) önemli bir sistemdi ve ülke için de ideolojik bir temel sağlıyordu. antik mısır mitolojisindeki 4 farklı yaratılış mitinden bir tanesi de şöyledir;

mısır mitolojisini diğer mitolojilerden ayıran en belirgin özellik sembollerle anlatılmasıdır.
önemli tanrıları
osiris: yer altı dünyasının hakimi,ölümsüz yaşam için diriliş tanrısı, kural koyucu,koruyucu, ölülerin yargıcı olan tanrıdır. osiris hep sivri külah başlığıyla,ayakları bitişik olarak tasvir edilir.
seth: çöl ve fırtınalar tanrısıdır.bir eşeği anımsatan uzun saçlı ve büyük kulaklı bir hayali hayvan olarak temsil edilir.
isis: mısırın en büyük tanrıçasıdır.aynı zamanda osiris'in karısıdır. sevgisi tüm canlıları kapsayan annedir. bir çift boynuzun arasında güneş diski bulunan akbaba şeklinde bir şapka giymiş kadın olarak gösterilir.
horus: gök tanrısıdır. horus, şahin başlı tasvir edilir.
anubis: mumyalama tanrısıdır. görevi tüm ölüleri korumak ve yüceltmektir. anubis, çoğunlukla bir çakalın ya da kurdun siyah başı ile insan formunda tasvir edilirdi. bu yüzden mumyalamayla görevli kişiler anubis maskesi takardı.
ra: güneş tanrısıdır.genellikle başında bir disk bulunan şahin kafalı insan biçiminde canlandırılmıştır.
toth:ay tanrısıdır. yaşam anahtarının sahibidir. ibiş kuşu başıyla tasvir edilir.
bast:koruyucu tanrıça olarak firavunun savunucusu ve koruyucusu olarak görülürdü.



osiris efsanesi:
osiris, mısır kültünde en önemli tanrılardan biridir.tanrıça isis'in kocası, hem kardeşi hem de horus'un ise babasıdır.osiris, bu dünyanın kural koyucusudur.aynı zamanda bereket ve tarımın simgesidir.

mitolojiye göre insanlar osiris'i severler. koyduğu kuralları severek yerine getirirler. kardeşi seth onun bu başarısını kıskanır. seth osiris'ten kurtulmak için bir plan yapar. kardeşinin ölçülerine uygun bir tabut yaptırır. bir şölen düzenler. osiris'i de şölene davet eder. şölenin sonunda önceden yaptırdığı tabutu çıkararak bu tabutun kime uyarsa ona verileceğini söyler. herkes dener ve tabut sadece osiris'e uyar.bunun üzerine seth hemen kabutun kapağini kapatır ve osiris'in içinde olduğu tabutu nehire atar.

osiris'in karısı isis,kocasını aramaya başlar. sonunda tabutunu bulur ve onu da alıp mısır'a döner. cenaze töreni yapmak için tabutu bir bataklığa saklar. seth avdan dönerken tabutu bulur ve çok sinirlenir. osiris'in vücudunu tabuttan çıkarıp parçalara böler ve mısır'ın çeşitli yerlerine dağıtır.

isis bu parçaları teker teker bulur.bir parçası eksiktir. buna rağmen sihir ve büyü gücünü kullanarak dağılmış parçalarından osiris'i canlandırır. isis ve osiris'in horus adında çocukları olur. horus büyüyünce seth'e savaş açar. bu savaşın sonuçları çeşitli şekillerde anlatılır. savaşın sonucunda osiris yer altı dünyasının kralı, horus yaşamın kralı, seth ise şeytanlık ve kötülüğün kralı olarak kabul edilmeye başlanır.

islam ve hıristiyanlığın yükselişinden önce yaklaşık üç bin yıl boyunca değişikler göstererek devamlılığını sürdüren, mısır topraklarında yaşayan insanların inanç bütünü. mısırlılar, bu mitolojiyi dini ritüelde kullandıkları gibi mitolojideki sahneleri ve sembolleri sanatta, mezarlarda, tapınaklarda ve muskalarda ortaya çıktı. edebiyatta, mizahtan alegoriye uzanan hikâyelerde mitler veya unsurları kullanıldı, bu da mısırlıların mitolojiyi çok çeşitli amaçlara uyarladıklarını gösterdi. (a)

mısır mitolojisinin inancı genel olarak politeistik -henoteistik bir yapıya sahiptir. zamanla değişimler göstererek monoteistik bir yapıya dönüşmüştür.

monoteistik dönem
her ne kadar tarihçilerin çoğu bu dönemi monoteistikolarak tanımlasa da bazı araştırmacılar atenizm'i monoteistik olarak tanımlamaz. bu araştırmacılar gerekçe olarak, atenizmdöneminde insanların direkt olarak aten'e değil, kraliyet ailesine ilahi gücünü aten'den almış bir tanrılar panteonu gibi tapıldığını belirtirler. yine de bu nokta tarihçiler tarafından çoğunlukla kabul görmemiştir. (b)

amarna hanedanlığının çöküşünden sonra, kıptik hristiyanlık ve daha sonra islam'ın yükselişine kadar, orijinal mısır panteonu ana inanç olarak devam etmiştir.

--

tanrılar:
heliopolis'in dokuz tanrısı, ennead. bunların baş tanrısı atum'du.
hermopolis'in sekiz tanrısı, ogdoad. bunların baş tanrısı ra idi.
elefantin'in üç tanrısı/üçlemesi, chnum-satet-anuket. bunların baş tanrısı chnum'du.
tebes'in üç tanrısı/üçlemesi, amun-mut-chons. bunların baş tanrısı amun'du.
memfis'in üç tanrısı/üçlemesi, ptah-sekhmet-nefertem. diğerlerinden farklı olarak, üç tanrıdan hiçbirinin üçleme oluşana kadar bir bağlantısı olduğuna inanılmıyordu. bunların baş tanrısı ptah'dı. (c)

nun
nun, ilahi ve dünyevi varoluşun tüm yönlerini kapsayan, farklılaşmış bir dünyada ortaya çıkan her şeyin kaynağıdır. ennead kozmogonisinde nun, yaratıcı tanrı atum ile birlikte yaratılış noktasında aşkın olarak algılanır. çoğu antik mısır yapımı efsaneler ilk tanrının karmaşık bir sulu cehennemden geldiğini, ve hikayeye göre de nun ya sulu cehennemde yaşıyor ya da yaşamış. olduğunu belirtir aynı zamanda hermopolis’ten gelen daha tuhaf bir efsane var. nun ve eşi yılan tanrılardan ilk ortaya çıkıp içinde ra olan yumurtayı yapan iki tanesiymiş. ayrıca antik mısırlılar, nun'u, yaşam alanının meydana geldiği bir kabarcığı çevrelediğini ve kozmogonilerinin en derin gizemini temsil ettiğini düşünüyorlardı. (c.1)

apep
apep (bkz: apophis), mısır mitolojisinde, nun'ın suyu dedikleri ve kutsal ettikleri nil nehri'nde yaşayan çok büyük bir yaratıktır. devasa bir yılan olduğu söylenir. şeytani bir cin/iblis olan apep karanlığın ve kaosun tanrısı ve sembollerindendi. varlığına dair inanç orta krallık döneminde ortaya çıkmış ve daha sonraki hanedanlıklar boyunca da devam etmiştir özellikle de apep. evrenin oluşması için onun yenilmesi gerekiyormuş ve hala dünyanın ucunda pusuda bekleyip, bazı şeyleri bozuyormuş. apep kötü olan her şey için öyle ya da böyle suçlanırmış (fırtınalar, kıtlıklar, istilalar, depremler vb.) günlerinin çoğunu ra’nın gemisindeki tanrılara tanrılara saldırarak geçirir, ve geceleri yeraltı dünyasında parçalara ayrılırmış. bazı söylentilere göre de raher gün doğumunu başlatmak için 12. kapıya geldiğinde onu durdurmaya çalışırmış. ayrıca set'in firavunluğunu kaybetmesinden sonra apep'le ra'ya karşı birleştikleri de söylenir. (c.2)

aten

aten,(bkz: aton) veya zentuk ıv. amenhotep veya sonradan aldığı adla akhenaton(aton'un hizmetkarı) tarafından ortaya çıkarılan bir mısır tanrısıdır. tıpkı günümüzde büyük kitlelere ulaşmış olan ibrahimi dinlerde olduğu gibi tek tanrı olarak kabul edilmiştir (bkz: monoestik dönem). ama tesis ettiği dinî inanç sistemi uzun soluklu bir inanış olmamıştır. bu tanrının somut bir betimlemesi yoktu. duvarlarla çevrili, üstü açık bir tapınakta tapınılırdı. aton her işinin ucunda bir el olan bir güneş olarak çizilirdi. ra’nın bir versiyonu olarak görülmüştür. ama bu firavun’un değersiz tanrı-kral ünvanını almak için oldukça hırslı olan amenhotep 4’ü adlandırılmasından önceymiş. amenhotep kendini akhenaten olarak adlandırmış, aten’i tek gerçek tanrı olarak ilan etmiş, kendini tanrı-kral-papa olarak ilan etmiş, ve saltanatının kalanını ona karşı gelen insanların tapınaklarını yok ederek geçirmiştir. (c.3)

ra
ra hem ilk tanrı, hem de tanrıların ilk firavunudu. kutsal merkezi heliopolis'ti. genellikle başında bir disk bulunan şahin kafalı insan biçiminde canlandırılmıştır. eski tanrı atum'la bir tutularak; ıv. sülale döneminde devlet tanrısı olmuştur. botunu (güneşi) gün boyunca gökyüzünde, geceleri de yeraltı dünyasında sürüp, kaos güçleri tarafından gelen saldırıları durmadan savuşturmuş. mısır’ın doğusundan getirtilen pek çok tanrıça tanrı ağacında ra’nın kızları olarak birleştirilmiştir.

kefren'den başlayarak firavunlar, onun soyundan geldiklerini ilan etmişlerdir. ra daha sonra osiris firavun ilan edilmiştir. osiris'ten sonra ise set osirisi öldürerek başa geçmiştir.set'ten sonra babasının öcünü alarak horus firavun olmuştur horus'u da kapsamış ve ra-horakhty ismini almıştır. (c.4)

atum
atum genellikle taht üzerinde, bazen de bir koç kafasıyla, bazen asasına dayanan yaşlı bir adam olarak tasvir edilir. bir çeşit asıl yaratıcı tanrıdır, ama birkaç bin yıl sonra ra ile, ra da amun ile değiştirilmiştir heliopolis yaratılış mitinde, atum, ilkel su nun üzerinden kendini yaratan ilk tanrı olarak kabul edildi.[2] ilk efsaneler, atum'un tanrı şu ve tanrıça tefnut'u ağzından tükürerek yarattığını söyler. atum bunu mastürbasyonla gerçekleştirdi, bu eylemde kullandığı el onun içinde bulunan kadın prensibini temsil ediyordu. (c.5)

amun
amon, teb'in baş tanrısıdır ve ilk tanrıdır ve bütün tanrıların tanrısıdır. eşi amunet'le birlikte tanrıdır. kutsal hayvanları kaz ve koçtur. orta krallık dönemi'nde sadece yerel bir tanrıydı ama tebliler mısır'a hakim olunca amen önemli bir tanrı oldu. 18. hanedan'dan itibaren tanrıların kralı oldu. ünlü amen tapınağı karnak, dünyanın en büyük dinî yapısıdır. 19. ve 20. hanedanlar amen’in “görünmeyen yaratıcı güç” olduğunu cennetteki, dünyadaki, engin derinlerde ve yer altı dünyasındaki hayatın temeli olduğunu düşünürlerdi. (c.6)

mut
thebes’deki halka göre amun’un karısı ve tüm diğer tanrıların anası. aslen, amun’un “amaunet” adında başka bir karısı vardı ama bu basitçe “bayan-amun” demekti. mut'a başlangıçta yalnızca teb kentinde tapılırdı. 18. sülale döneminde tanrı amon'un eşi olarak kabul edildi. böylece amon ve evlatlıkları hons ile birlikte teb üçlüsü'nün bir parçasını oluşturdu ve bütün ülkede tapınılan bir tanrı oldu. (c.7)

hathor
doğum, bereket, aşk ve evlilik ile ilişkilendirilen tanrıçadır.ra'nın kızlarından biridir. hathor, samanyolu galaksisinin kişileştirilmesini temsil eder. hathor bazı figürlerinde memelerinden süt akan ilahi bir inek olarak çizilir. en eski tanrıçalardandır. (c.8)

sekhmet
savaş ve yıkımın tanrıçasıdır. aslan başlı veya bir aslan olarak tasvir edilir. bir zamanlar bastet'le özdeşleştirilirdi.
bir efsaneye göre, sekhmet ra'nın emri üzerine ra'ya eskiden inanıp şimdi inanmayanları tek tek yok edeceğine, tüm insan neslini yok etmeye çalışmıştır. ama sekhmet insan kanının tadını öyle sevmiştir ki önüne geleni öldürmüştür. ra'nın rahipleri ve müritlerini bile. ra çok geç kalmadan nil nehri'ni kırmızı bir tozla nil'e kırmızı rengini verir, ancak bu bir büyüdür. sekhmet onu kan zannedip içtiğinde büyü onu eski haline çevirir ve insan neslinin tükenmesine ra engel olur. (c.9)

bastet
mısır mitolojisine göre bastet, tanrılar tanrısı ra'nın kızı ve aynı zamanda da bütün bir ülkenin koruyucu tanrıçasıdır. günün birinde, bu yüce tanrıça babasına öfkelenerek, mısır'ın güneyindeki nubai çölünde inzivaya çekilir ve kendini bir aslana dönüştürür. (c.10)

ma'at
ma'at, mısır'ın doğruluk ve adalet tanrıçası. thoth'un karısı olduğuna inanılır ve ondan sekiz çocuğu olmuştur. bu çocuklardan en önemlisi amon'dur. bu sekiz evlat, hermopolis'in baş tanrılarıdır ve oradaki rahiplere göre, onlar yerküreyi yaratmışlardır. bazen ölünün kalbini tüy ile tartıp yargılayan biri olarak tasvir edilir. (c.11)

shu
shu dünya, atmosfer ve gökyüzü arasında olup, aşağı yukarı “boşluk” olarak tasvir edilen tanrıydı. tanrı atum tarafından kendi gücüyle, herhangi bir kadının yardımı olmadan yaratıldığına inanılır. ikiz kız kardeşi ve karısı nem tanrıçası tefnut'la birlikte heliopolis'teki dokuz tanrının ilk çiftini oluşturur. (c.12)

tefnut
tek bildiğimiz shu’nun dişi aslan başlı eşi olması. ki bu oldukça şaşırtıcı çünkü görünüşe göre bir zamanlar oldukça büyük bir olaymış. (c.13)

khonsu
khonsu aslen diğer tanrıların güçlerini onların organlarını yiyerek absorbe eden cani ve yamyam bir tanrıydı. ama birkaç yıl sonunda daha çok o zamanın yumuşak tanrısına dönüşüp, ölçü ve refah getirmiştir. (c.14)

--

mumyalama/ölüm :

antik mısır'da çok kompleks ve gelişmiş bir ahiret inancı ile birlikte ölü bedeni ve ruhu huzurlu bir ahiret hayatına hazırlamak için yapılan birçok ayin ve uygulama vardı. ruh ve ahirete dair inanç özellikle vücudun korunmasında yoğunlaşmıştı. buna göre tahnit ve mumyalama, kişinin kişiliğini ve kimliğini ahirette koruyabilmesi için uygulanmaktaydı.

mumyalama işlemi ölüyü öbür dünyadaki yaşamına hazırlamak için yapılan törenlerden sadece başlangıç olanıdır. bu işlem insanların dışında boğa, timsah, kedi gibi hayvanlar içinde yapılmaktaydı. (d)

--görseller--

(bkz: (a) (c))
--

(bkz: (b))
--

(bkz: (c 1-14))
--

(bkz: (d))
--
--kaynakça--
kaynak.1
kaynak 1.2
kaynak 1.3
kaynak 1.4
kaynak 1.5
kaynak 1.6
kaynak 1.7
kaynak 1.8
kaynak 1.9
kaynak 2.0
kaynak 2.1
kaynak 2.2
--kaynakça--

not : (bkz: uykusuzkahve) mahlasına sahip moderatöre çok teşekkür ederim, beni kırmadı isteğim üzerine başlığı açtı :)

neredeyse bütün belgesellerini izlemişimdir. mistik bir havası var.

eski çağda mısırlıların yarattığı manevi dünya, insan dini tarihinde eşsiz kalan büyüleyici bır dünyaydı. bu manevi dünyanın karakteri hem gizemliydi hem aleniydi, aynı anda hem ulaşılabilir hem gizliydi; çünkü mısır dini çoğu kez mit ve ritüel tabakalarına satıh olmasına rağmen eski çağ nil uygarlığına nüfuz etti ve sonunda mısır kültürünü neredeyse akla gelebilecek her şekilde biçimlendirdi, besledi ve yönlendirdi.

mısır’ın tanrıları hem firavunların hem yurttaşların yaşamında vardı ve antik dünyanın diğer yerlerinden daha eksiksiz teokratik bir toplum yarattılar. herodotos’un “mısırlılar diğer halklardan daha fazla dindardır” açıklamasının arkasındaki hakikat çok geniştir; yüzlerce tanrı ve tanrıçayı, görünürde sonsuz tapınağı, zenginliği ve karmaşıklığıyla rakipsiz bir mitolojiyi kucaklar.

diğer kültürlerin insanları gibi eski çağın mısırlıları da varoluşta anlam bulmaya çalıştılar; ama onlara göre, dünyayı yarattıklarına, dünyanın varlığının ve devamının her boyutuna karıştıklarına inanılan binlerce tanrıyı varsayan teolojik düşüncelerle bu hedefe ulaşıldı. eski mısırlıların taptığı tanrıların sayısı gerçekten de sarsıcıdır ve ayrıntılı bilinenlerin sayısı daha az olmasına rağmen yaklaşık 1500 tanrı ve tanrıça ismen biliniyor.

sürekli değişen simgeleri ve öznitelikleriyle bu görünürde sayısız tanrılar topluluğu -hayvan, insan melez ve karma biçimler içeren- modern izleyiciye, en iyi durumda tuhaf ve kafa karıştırıcı, en kötü durumda hiç anlaşılmaz gibi görünür. ama daha yakından incelenince, mitleri ve temsilleriyle etkileşip,harika, çoğu kez beklenmedik entelektüel ve sanatsal gelişmişlik sergileyen bir halı dokuyan tanrı ve tanrıçalar dünyası ortaya çıkar.

mısır'a ilginiz varsa dinlemek isterseniz diamond tema bu konuda güzel videolar yaptı.
buradan

mısır tanrılarının çoğu dünyanın bir temel yönünü temsil ediyordu: örneğin ra güneş tanrısıydı ve nut gökyüzünün tanrıçasıydı.
çeşitli mısır tanrılarının üstlendiği fiziksel biçim genellikle insan ve hayvanın bir kombinasyonuydu ve çoğu bir veya daha fazla hayvan türüyle ilişkilendirildi. ve bir hayvan, bir tanrının ruh halini ifade edebilirdi. bir tanrı kızdığında, vahşi bir dişi aslan olarak tasvir edilebilirdi; nazik olduğunda ise bir kedi olurdu. sfenks örneğinde olduğu gibi bir insan başı ve bir aslan gövdesi ile tasvir edilebilecek bir kralın tasviri için kullanıldı.

grek ve hint mitolojisi ile dar alanda kısa paslaşmalar yapan mitoloji.

ilgilisine çok detaylı bir kitap olan the egyptian myths'i tavsiye ederim.

okurken katlanamıyorum, değinmeden geçemeyeceğim.

“mısır mitolojisini diğer mitolojilerden ayıran en belirgin özellik sembollerle anlatılmasıdır.”
#309446 ne demek ola? tek bir mitoloji var mı ki sembollerle anlatılmasın. yoksa sembol derken hiyeroglif mi denmek istendi?

mısır mitolojisine bir dönem kafayı öyle bir takmıştım ki artık kendimi o dönemde yaşıyormuş gibi hissederdim. kafamda tanrılar ve tanrıçalar yaşıyormuş gibiydi. belki de bir dönem kafayı yedim.

atanamamış yunan mitolojisidir.
her zaman yunan mitolojisinin gölgesinde kalacaktır.

(bkz: kemetizm)

adamların rüyalarında gördükleri kabuslardan esinlendikleri çok açıktır.
bütün antik medeniyetlerde de durum aynıdır.
kanatlı aslanlar, uçan ejderler, kartal gagalı kaplanlar vs...
asyalıların ejderha takıntısına bir yorumum var, acaba diyorum bunlar binlerce yıl önce dinazor fosili falan buldu da ordan mı efsaneye dönüştürüp bu ejderha olayına taktılar diye düşünmüyor değilim... iyi korunmuş bir dinazor fosili ejderha yı andırabilir yani, başka ne olacak öyledir.

eski ve antik mısır halkının sahip olduğu mitolojidir.
antik yunan mitolojisinde tanrı ve tanrıçalar ön planda iken mısır mitolojisinde sembollerin belirgin olduğu görülmektedir.


görsel

hristiyanlığın kopyala yapıştır yapıldığı mitolojidir.

mısır mitolojisi, yahudi mitolojisi ve arap mitolojisi ile birlikte semavi dinlerin temelini atan mitolojilerden birisidir. örneğin antik mısır'da seth, bir ay tanrısı olup kötülüğün sembolüdür ve satürn tapınmacılığıyla bağlantılıdır. yine aynı şekilde horus, bir güneş tanrısıdır ve isa'nın bir pırototipidir. sünnet olma ritüelinin kökeni dahi antik mısır'a dayanır.
mısır mitolojisi, ilk çağ'da yunan mitolojisi ve roma mitolojisi ile birlikte en eski mitolojilerden birisidir.
ilgili link: shockvoice'dan ''mısır mitolojisi, karakterler'' adlı video

2000'den fazla tanri barindiran mitoloji

hâlâ inanan var.
(bkz: kemetizm)