onuncu köy

adı belirtilmeyen, arada konuşmalarından köy enstitüsü mezunu olduğunu anladığımız öğretmen damalı köy okulunda çalışmaktadır. disiplinli ve dürüst biridir, cehalete karşı prometheus gibi savaşmaktan şeref duyar. bir gün köyün ileri gelenlerinden duran ağaya "oğlunu okutuyorsun iyi güzel de, bu çocuğun büyük bacısı kayıtlı olduğu halde hiç okula gelmemiş, onu da gönder yoksa seni ihbar ederim" der. ağa kızını bir an önce kocaya yollama düşüncesindedir, hiç de okula yollamaya niyeti yoktur. ama muallimi de ne tehditle ne de rüşvetle yola getirebilir, ağa inatsa öğretmen de inattır. nihayet köyde düğün olan bir gece ağanın adamları öğretmene öldüresiye bir dayak atar. zar zor hastaneye yetiştirilen öğretmen daha iyileşemeden de hakkında ihbarda bulunulur.

zavallı öğretmen göreve döndüğü zaman soruşturmayla karşı karşıya kalır. millî eğitim müdürüne her gidişi baştan savılmasıyla biter, sonunda ağanın şikayeti üzerine başka bir köye sürülür. haklıyken haksız duruma düşürülmesine çok sinirlenen öğretmen, mesleğinden istifa ederek okulda öğrendiği nalbantlık zanaatıyla geçinmeye karar verir. kasabadan ahbabı demirci veli'ye kalfa girer. veli usta eski öğretmeni "bizim meslekte evin düzgün olacak, yemeğin iyi olacak, önce sana bir aile kuralım" diyerek kendi köyünden bir kızla evlendirir ve icazeti alan öğretmen ortaköy'de bir dükkan açar.

demirci köyde ne yapar? ya nal ya da tarım aletleri... tarım aleti isteyen müşterilerine ex muallim "tarlalar ne durumda" diye sorar. köylüler "biz ekip biçiyoruz, kendimize zor yeten bir mahsulü alıyor toprakların şehir dışındaki sahibine bir sürü para yolluyoruz" derler. ex öğretmen "olur mu böyle şey, toprak işleyenin su kullananın" diye köylüleri örgütler ve ağalara isyan başlatır. ama büyük toprak sahibi ankara'da bakanlara ihbarda bulunur. demircilik yapan eski öğretmen hakkında "komünist" diye soruşturma açılır. jandarmanın peşine takıldığı kahramanımız, karısıyla beraber bir gece buradan ayrılır.

tüm gece yürüyen çiftimiz yaşarköy diye bir yere tanrı misafiri olarak inerler. bakarlar ki köyde herkes kördür. evlerine konuk oldukları köylüler "her yıl hıdırellez toyuna kartallar dadanıyor, gözlerimizi oyuyor. köyün imamı da "bunlar mübarek kuştur dokunmak günahtır, kuşlara bir şey olursa başımıza taş yağar" diyor, bir şey yapamıyoruz" der. ex öğretmen "hıdırellezde ben de geleceğim, o zaman avlayacağız bu kuşları görelim bakalım taş yağıyor mu başımıza" der. nitekim hıdırellezde kuşlar üstlerine saldırdığı zaman öğretmen üstüne gelen ilk kartalı boğazından yakalar. ondan gören köylüye de cesaret gelir, imamın gözleri önünde tüm kartalları kovalarlar...