şehriyar

muhammed huseyin behcet-i tebrizî şiirlerinde kullandığı şehriyar mahlası ile tanınır. azerbaycan türklerinden olan iranlı şair şiirlerini hem farsça hem de azeri türkçesi ile yazmıştır. haydar baba'ya adlı şiirinin yanında yar qasidi yüreğimin en derinlerinde yer almıştır.
"sen yarımın qasidisen
eyleş sene çay demişem
xeyalını gönderibdir
bes ki men axvay demişem
ax geceler yatmamışam
men sene laylay demişem
sen yatalı men gozume
ulduzları say demişem
her kes sana ulduz deye
özüm sene ay demışem
səndən sonra həyatə mən,
şirindisə, zay demişəm.
hər gözəldən bir gül alıb,
sən gözələ pay demişəm.
sənin gün tək batmağıvi
ay batana tay demişəm.
indi yaya qış deyirəm,
sabiq qışa yay demişəm.
gah toyuvu yadə salıb,
mən dəli nay-nay demişəm.
sonra yenə yasə batıb,
ağları hay-hay demişəm.
ətək dolu dərya kimi,
göz yaşıma çay demişəm.
ömür sürən mən qarə gün
ax demişəm, vay demişəm."

seyyed mohammad hossein behjat tabrizi.şehriyar mahlasını kullanan iran azeri türkü şair. 2 ocak 1907'de tebriz'de doğmuş, 18 eylül 1988'de tahran'da vefat etmiştir.

(bkz: ulduz sayaraq)
(bkz: heydar babaya salam)

t: türkçenin cevad heyet'in dediği gibi "ebedî şairi"dir. tüm sevdiklerini birer birer kaybetmiş, sevdiği kadına kavuşamamış, vefat gününe "milli şiir günü" adı verilen büyük insan. hamasete düşmeden, elimden geldiğince anlatayım.

1905-1908 yılları arasında bir tarihte tebriz'de doğmuştur. tıp eğitiminin son senesinde süreyya adlı yüksek zümreden olan bir hanımefendiye aşık olup kavuşamayınca hayatı allak bullak olur; okulunu bırakır, tahran'ı terk eder.* süreyya ile behçedabad parkı'nda bir gece vakti buluşacaklardır fakat şehriyar sabaha kadar beklese de süreyya gelmez. bunun üzerine şehriyar "ulduz sayarak gözlemişem her gece yârı/
gec gelmededir yar, yine olmuş gece yarı" mısralarıyla başlayan gazeli yazar.*
bir süre sonra babası vefat eder. (1934) ruhsal bunalıma giren şehriyar annesinin destekleriyle hayata tutunur. bu süre boyunca çocukluğunun geçtiği tebriz yakınlarındaki köydedir. annesinin şehriyar'a "yazdıklarından bir şey anlamıyorum" demesi üzerine şair ana dilinde yazmaya başlar. meşhur "heyder baba'ya salam" şiiri hayatının bu vaktinde yazılmıştır.* çok sevdiği annesi de 1952 yılında vefat eder. 1953'de evlenir, eşi de kalp krizi sonucu 1977 yılında vefat eder. 1988'de bu sefer şair bu dünyadan göçer.
en büyük hayallerinden biri türkiye'ye gelmekti fakat gelememiştir. bunun üzerine o da türkiye'ye hayali bir sefer (şiirin adı) yapmıştır: "gelmişem nazlı hilâl ülkesine/ fikret’in ince hayâl ülkesine / âkif ’in marşı yaşardup gözümü / baxıram yahya kemal ülkesine"

son olarak heyder baba'ya salam'dan en sevdiğim bölümle bitireyim*:
"heyder baba, dünya yalan dünyadı,
süleyman’dan, nuh’dan kalan dünyadı,
oğul doğan, derde salan dünyadı,
her kimseye her ne verib alıbdı,
eflatun’dan bir kuru ad kalıbdı."

adı muhammed hüseyin olup 1906 tarihinde iran'ın tebriz şehrinde dünyaya gelmiş, 18 eylül 1988'de ise vefât etmiş büyük bir şâirdir. vaktiyle şiirlerinde ''behcet'' mahlâsını da kullanmakla beraber, sonradan ''şehriyâr'' ismiyle şiirler yazmıştır. kendisi iran âzerî türklerindendir. hem farsça ile hem de annesinin farsça şiirlerini anlayamadığını söylemesi üzerine âzerî türkçesiyle şiirler yazmıştır.

tıbbiye'de okurken süreyyâ adındaki bir kıza âşık olur. o'nunla mütemâdiyen behcetâbâd parkı'nda görüşmektedir ve bu kız artık şehriyâr'ın âdeta bir ''şiir perisi'' hâline gelmiştir. şâir o'na hep ''peri'' ismiyle hitâb etmektedir. ancak peri'nin albay rütbesiyle orduda görev yapan babasının üstü durumundaki bir general peri'yi evlenmek dileğiyle istemiştir. iran sarayına yakın bir aileye mensup çırağ ali han pehlevî ile vezir abdülhüseyin timurtaş'ın müdahaleleri sebebiyle şâir, peri'ye olan aşkından dolayı hapsedildikten sonra nîşâbur'a sürgün edilmiştir.

iran şahlık rejiminin âzerî türklüğü'nü yok etmeye mâtuf siyâsetlerine, ''heyder baba'ya selâm'' adlı eseriyle şâir karşı çıkmış ve âzerî türklüğü şuurunun uyanmasına hizmet etmiştir. bundan başka ''eş'ârı şehriyâr'', ''külliyât-ı dîvân-ı şehriyâr'', yusuf gedikli tarafından yayıma hazırlanan ''şehriyâr ve bütün türkçe şiirleri'' gibi kitaplarda farsça ve türkçe şiirleri okuyucuların beğenilerine sunulmuştur.

hakkında kısaca bilgi vermeye gayret ettiğim şâir'in hayatı ve eserleri hakkında aşağıya kaydettiğim sitelerden daha ayrıntılı bilgi edinmek mümkündür. sözlerimi şehriyâr'ın çok beğendiğim bir beytiyle bitirirken makberetü'ş şuarâ'da ebedî uykusuna yatmakta olan şâir'i saygıyla anıyorum.
''sen yatıb cenneti rö'yâda görende geceler,
men de cennetde guş ollam ki o rö'yâye gelim.''
şehriyâr
muhammed hüseyin şehriyâr
buradan

1001 gece masalları'nın başkahramanlarından biri. masala göre fars hükümdarıdır. hindistan ve çin arasındaki bir adada hüküm sürer.


-- spoiler --


karısının kendisini aldattığını öğrendiğinde büyük bir öfkeye kapılır. kadınlara güvenini yitirir. vezirine kendisine her gün yeni bir gelin bulmasını emreder ve onlarla geceyi geçirdikten sonra öldürtür. vezirin akıllı ve güzel kızı şehrazad, bu cinayetlere bir son vermek ister. babasının karşı çıkmasına rağmen şehriyar'la evlenir ama gecenin sonunda sağ kalır. çünkü uzun bir hikayeye başlar ve öyle bir denk getirir ki, gece sona erdiğinde hikayeyi en heyecanlı yerinde bırakır. hikayenin devamını merak eden şehriyar onu öldürtmez. bu böyle 1001 gece devam eder. ve sonunda şehriyar, bu süre içinde kendisine üç çocuk veren ve artık sadakatinden emin olduğu eşini kucaklar. şehrazad, şehriyar'ın içindeki nefreti yok etmeyi başarmıştır. bu masal da bütün masallar gibi mutlu sonla biter.


-- spoiler --

muhammed hüseyin şehriyar, 1906-1988 yılları arasında yaşamış azerbaycan türk'ü bir yazar olup tebriz'de doğmuştur. heyder baba'ya selam adlı şiiriyle bilinen şehriyar, şiirlerini hem azerbaycan türkçesi'yle hem farsça ile yazmıştır. büyük türkçü muhammed şehriyar'ı saygıyla ve sevgiyle anıyoruz.