1.
big freeze olarak da adlandırılan genç dryas 12.800 ile 11.500 yılları arasında meydana gelen soğuk iklim koşulları ve kuraklığın jeolojik kısa dönemidir. farklı kuramlar öne sürülmesine rağmen genç dryas'ın kuzey amerika kıtası buz tabakalarının çözülmesi nedeniyle olduğu düşünülmektedir.
bu dönem (bkz: pleistosen) sonunda ve (bkz: holosen)'den önce gerçekleşmiştir. bunun bir göstergesi olarak dağ-tundra ismi ile adlandırılırken, daha sonra dryas octopetala ismini almıştır. irlanda'da bu dönem nahanagan stadial olarak bilinmektedir. birleşik krallık'ta da loch lomond stadial olarak adlandırılan bu dönem en son grönland stadial-1 (gs-1) olarak adlandırılmıştır. genç dryas da blytt-sernander iklim döneminde kuzey avrupa bataklık turba katmanları tespit edilmiştir. dryas stadials da soğuk dönemler var. 20.000 yıl önce son buzuldan bu yana ısınma eğilimi kesilmiştir. yaşlı dryas 3000 yıl sürüyor ve yaklaşık genç dryas'tan 1000 yıl önce meydana gelmiştir. eski dryas yaklaşık 18.000 ve 15.000 bp arasında gerçekleşmiştir.
ani iklim değişikliği
genç dryas önceki buzul gerilemesinde ısınmanın aksine, kuzey yarımkürede yüksek enlemlerde 12,9-11,5 ka bp arasında buzul koşullarına hızlı bir dönüş gerçekleşmiştir. ancak başlangıcı hızlı olsa da, bu geçişlerin her biri on yıl kadar bir sürede meydana geldiği düşünülmektedir. gısp2 buzul örnekleri grönland buz çekirdekleri nitrojen ve argon izotop verilerine göre; genç dryas'ta grönland zirveleri günümüze göre 15° daha soğuk olduğunu göstermektedir. ingiltere'de (bkz: coleoptera) (böceği) (bkz: periglasyal) koşullarda ıcefields ve buzullar arazilerde oluşurken, ova bölgelerde yıllık ortalama sıcaklığı 5°'ye düşmüştür. ani iklim değişikliği bu dönemde hızlı bir şekilde yaşanmıştır.
küresel etkiler
genç dryas'da batı avrupa ve grönland serin dönemdedir. kuzey atlantik'te soğuma birkaç yüz yıl öncesinde olurken; güney amerika'da sonlandırılması kesinlik gösterir. antarktika soğuk iptali genç dryas'tan bin yıl önce başlamış, peter huybers genç antarktika'daki dryas'ın yeni zelanda ve okyanusya parçalarından olduğunu ileri sürmüştür. genç dryas'ta düşük enlemlerde buz çekirdeği kayıtlarına rastlanmaktadır. bunun bir örneği, dsr zamanlamasında sajama buz çekirdeğidir. dsr esnasında andes iklim değişikliğinde muhtemelen çok yağışlı ve soğuk koşullar meydana gelmiştir. batı kuzey amerika'da genç dryas etkileri avrupa'dan daha az yoğunluktadır, ancak buzul kanıtları genç dryas'ın kuzeybatı pasifik' de oluştuğunu gösterir.
görülen diğer özellikler şunlardır;
buzul tundra ile iskandinavya ormanını değiştirme
artan karla dağın buzullaşması
kuzey avrupa'da toprak akması ve (bkz: lös) yataklarının oluşumu
asya çöllerinden kaynaklanarak atmosferde daha fazla toz olması
doğu akdeniz'de kuraklık, tarımı geliştirmek için (bkz: natufian kulturu) nün oluşması
kuzey amerika'da hayvan soyunun tükenmesi
nedenleri
geçerli olan teori; genç dryas'da kuzey atlantik'te önemli azalmalar meydana gelmektedir. alternatif bir teori; jet stream (bkz: termohal)in dolaşımını yavaşlatmak için eriyen buz tabakasının kuzey atlantik'te zorlayarak kuzeye kayarak kuzey amerika kıtasına daha fazla yağmur getirmiştir. tüm kıtada (bkz: megafauna)l (büyük hayvan) neslinin olmuş olabileceğine dair bazı kanıtlar da vardır. önceki bazı buzul sonlandırmaları gibi genç dryas'da da benzer buzul soğuma dönemleri olduğunun kanıtları vardır.
devamını gör...
2.
younger dryas olayı, yaklaşık 12.900 ila 11.600 yıl önce, son buzul döneminin sonunda meydana gelen ani bir iklim değişikliği dönemiydi. bu süre zarfında küresel sıcaklıklar birkaç santigrat derece düştü ve kuzey yarımküre'nin birçok yerinde buzullar yeniden ilerledi.
younger dryas olayının nedeni hala tartışılıyor, ancak en yaygın kabul gören teori, bunun güney kanada'nın ve kuzey amerika birleşik devletleri'nin çoğunu kaplayan büyük bir buzul progresi gölü olan agassiz gölü'nden ani bir tatlı su salınımıyla tetiklendiğidir. ancak bu su salınımının, yani gölünn aniden denize boşalmasının nedeni bilinmiyor. bir göktaşının neden olduğu da söyleniyor. kuzey atlantik okyanusu'na tatlı su akışı, sıcak suyu tropik bölgelerden kuzey atlantik'e taşıyan bir okyanus akıntıları sistemi olan atlantik meridyonel devrilme dolaşımını (amoc) bozdu. amoc'nin zayıflaması, kuzey atlantik'te deniz yüzeyi sıcaklıklarının düşmesine yol açarak küresel iklimin soğumasına neden oldu.
younger dryas olayının dünya çapındaki insan popülasyonları ve ekosistemler üzerinde önemli bir etkisi oldu. kuzey amerika'ya amerika'ya gelen ilk insanlar olan clovis halkı younger dryas döneminde ortadan kayboldu. avrupa'da birçok mezolitik avcı-toplayıcı grup, daha sıcak sıcaklıklar ve daha bol besin kaynakları arayışıyla güneye göç etti.
younger dryas olayı yaklaşık 11.600 yıl önce başladığı gibi aniden sona erdi. bu ısınmanın kesin nedeni de bilinmiyor ancak amoc'nin restorasyonuyla ilgili olduğu düşünülüyor.
younger dryas olayı, dünya'nın ikliminin istikrarlı olmadığını ve hızla değişebileceğini hatırlatıyor. bu aynı zamanda insan toplumlarının iklim değişikliğine karşı savunmasızlığının da bir hatırlatıcısıdır.
younger dryas olayının nedeni hala tartışılıyor, ancak en yaygın kabul gören teori, bunun güney kanada'nın ve kuzey amerika birleşik devletleri'nin çoğunu kaplayan büyük bir buzul progresi gölü olan agassiz gölü'nden ani bir tatlı su salınımıyla tetiklendiğidir. ancak bu su salınımının, yani gölünn aniden denize boşalmasının nedeni bilinmiyor. bir göktaşının neden olduğu da söyleniyor. kuzey atlantik okyanusu'na tatlı su akışı, sıcak suyu tropik bölgelerden kuzey atlantik'e taşıyan bir okyanus akıntıları sistemi olan atlantik meridyonel devrilme dolaşımını (amoc) bozdu. amoc'nin zayıflaması, kuzey atlantik'te deniz yüzeyi sıcaklıklarının düşmesine yol açarak küresel iklimin soğumasına neden oldu.
younger dryas olayının dünya çapındaki insan popülasyonları ve ekosistemler üzerinde önemli bir etkisi oldu. kuzey amerika'ya amerika'ya gelen ilk insanlar olan clovis halkı younger dryas döneminde ortadan kayboldu. avrupa'da birçok mezolitik avcı-toplayıcı grup, daha sıcak sıcaklıklar ve daha bol besin kaynakları arayışıyla güneye göç etti.
younger dryas olayı yaklaşık 11.600 yıl önce başladığı gibi aniden sona erdi. bu ısınmanın kesin nedeni de bilinmiyor ancak amoc'nin restorasyonuyla ilgili olduğu düşünülüyor.
younger dryas olayı, dünya'nın ikliminin istikrarlı olmadığını ve hızla değişebileceğini hatırlatıyor. bu aynı zamanda insan toplumlarının iklim değişikliğine karşı savunmasızlığının da bir hatırlatıcısıdır.
devamını gör...