mantar.
bu iletinin konusu mantarların yararı ya da zararı değil, "the last of us" dizisinde olduğu gibi ölümcül bir salgına neden olup olamayacakları konusu.
dizideki gibi zombileşme çok küçük bir olasılık olarak duruyor karşımızda. gerçi saldırgan olmayan zombiler olur olsa da. mantarın bünyede büyüyüp etrafa sporlarını saçmasıyla sonuçlanır. şu anda böcekleri zombileştiren mantarlar (cordisceps) öyle yapıyor.
mantarlar insan vücut sıcaklığı olan 37 derecede yaşayamaz. protein yapıları bozulur. ama bu yarın yaşayamayacakları anlamına gelmez. evrim geçirip yüksek sıcaklıkta yaşayan mantarlar halene gelebilir.
böyle bir mantar halen var: candida auris. tedavisi çok zor olan bu mantar şu anda hızla yayıyılıor. mantar ilaçlarının çoğuna karşı dirençli. hastanelerde dolaşıyor ve yakalanan kişilerde ölüm oranı %30 -60 arası. yapıştığı yüzeylerde çok uzun süre hayatta kalıyor ve insandan insana bulaşıyor.
mantarlar için halen aşı yok. who 2022 yılında "öncelikli mantar patojenlerinin" listesini yayınladı.
mantarlar, bakterilere göre daha "akıllı" ve karmaşık canlılardır. ilaçlardan kaçmak için şu yöntemleri kullanırlar:
pompalama sistemi (efflux pumps): mantar hücresi, içine giren zehirli ilacı henüz zarar vermeden özel protein pompalarıyla dışarı atar.
hedef değiştirme: ilacın bağlandığı moleküler yapıyı mutasyonla değiştirirler. ilaç hücreye girer ama bağlanacak yer bulamaz.
biyofilm oluşturma: mantarlar bir araya gelerek üzerlerini yapışkan, koruyucu bir tabaka (biyofilm) ile kaplarlar. bu tabaka, ilaçların içeri sızmasını imkansız hale getirir.
tarım ilaçları etkisi: asıl tehlike burada. tarımda kullanılan mantar öldürücüler (fungusitler), hastanelerde kullandığımız ilaçlarla benzer kimyasal yapıdadır. tarlada bu ilaçlara maruz kalan mantarlar, daha insan vücuduna girmeden "antrenmanlı" ve dirençli hale gelirler.
mantarlarla mücadelede yeni nesil ilaçlar geliştirilmeye çalışılıyor. başarılı olma umudu taşıyanlar da var.
ama o zamana dek mantara basmamaya dikkat edin.
devamını gör...