1.
kazak türkleri başta olmak üzere pek çok türk toplumunda yer etmiş masal kahramanı ve fıkra karakteridir. kırgızlarda ve karakalpak türklerinde de geleneksel haline yakın betimlemeler bulunsa da bir çok türk topluluğunda karakter değişimine uğramıştır. bunun en büyük nedenlerinden birisi aldar köse'nin tengricilik ve şamanizm kökenli bir masal kahramanı olması ve o dönem hikayeleri ile sözlü ve yazılı türk edebiyatına girmiş olmasıdır. din ve kültür değişimleri sonrasında doğal olarak bu karakterinde değişime uğraması kaçınılmaz olmuştur. aldar köse halk çocuğudur. cimrilere, hilekarlara, zalimlere ve dahi her türlü rezil tipe haddini bildirir. şeytana pabucunu ters giydirir. bu tarz insanlara karşı aldatıcıdır. onları kendi silahları ile vurur. yedikleri herzeleri burunlarından getirir.
tabi bu karakterle ilgili enteresan noktalar da var; bu tarz figürler geçmişten günümüze aktarımlar esnasında değişimler geçirerek günümüze kadar geliyor. bu noktada da türk halkları içerisinde bazı ortak hikayelerde kendisini gösteriyor ve tebdili kıyafet aramızda geziniyor. kimi zaman nasreddin hoca fıkralarının içerisinde yüzyıllar önce anlatılan bir aldar köse hikayesi/göndermesi yer alabiliyor. bektaşi fıkra ve hikayelerinde de yine aynı durum söz konusu. yani anlayacağınız adı unutulmuş ama hikâyesi unutulmamış. şekil değiştirmiş ama özünü yitirmemiş.
şöyle derlenmiş örnek bir hikâyesini koyalım;
alar köse’nin eşeği çalınmış, komşuları ve arkadaşları onun çadırına gelmiş olay hakkında konuşmaya başlamışlar.
-eşeği daha sıkı bağlamalıydın demiş biri.
-öyle bir uyuyacaksın ki her gürültüyü fark edip hemen uyanacaksın, bizim arkadaşımız ise ölü gibi uyuyor, diye ikincisi nasihat etmiş.
-eşeği çadırda tutsaydın diye söylemiş üçüncüsü. -hepsi senin suçun! hayret! nasıl da bu eşeği bir ay önce çalmamışlar! diye dördüncüsü mırıldanmış.
aldar köse susuyormuş ama her taraftan tavsiyeler devam ediyormuş. -iyi bir köpeğe ihtiyacın vardı. -iyi bir sahibin eşeği, gece yanına yabancı biri yaklaşınca bağırır.
-eşeği kendi ayağına bağlamak gerekir, o zaman onun her hareketini hissederdin. aldar köse sonunda dayanamamış:
-neden hep bana kızıyorsunuz? hırsız hakkında bir şey demeyecek misiniz? yoksa tüm bu olanların tek suçlusu ben miyim?
kaynak:meyermonova-kazak fıkraları ve fıkra tipleri
gördüğünüz üzere hırsızın hiç mi suçu yok fıkrasına bayağı benziyor *
aldar köse'nin genel olarak aptala yatan çok zeki bir figür olduğunu görüyoruz. en büyük silahını yani zekasını her daim gizliyor ve en umulmadık anda yumruğu muhatabının suratına geçiriveriyor. * alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste... aldar köse belki yaşamış gerçek bir karakterdi ya da halkın vicdanının yarattığı anonim bir karakterdi. kim bilir? hangisi olursa olsun verdiği mesaj her daim önemlidir.
tabi bu karakterle ilgili enteresan noktalar da var; bu tarz figürler geçmişten günümüze aktarımlar esnasında değişimler geçirerek günümüze kadar geliyor. bu noktada da türk halkları içerisinde bazı ortak hikayelerde kendisini gösteriyor ve tebdili kıyafet aramızda geziniyor. kimi zaman nasreddin hoca fıkralarının içerisinde yüzyıllar önce anlatılan bir aldar köse hikayesi/göndermesi yer alabiliyor. bektaşi fıkra ve hikayelerinde de yine aynı durum söz konusu. yani anlayacağınız adı unutulmuş ama hikâyesi unutulmamış. şekil değiştirmiş ama özünü yitirmemiş.
şöyle derlenmiş örnek bir hikâyesini koyalım;
alar köse’nin eşeği çalınmış, komşuları ve arkadaşları onun çadırına gelmiş olay hakkında konuşmaya başlamışlar.
-eşeği daha sıkı bağlamalıydın demiş biri.
-öyle bir uyuyacaksın ki her gürültüyü fark edip hemen uyanacaksın, bizim arkadaşımız ise ölü gibi uyuyor, diye ikincisi nasihat etmiş.
-eşeği çadırda tutsaydın diye söylemiş üçüncüsü. -hepsi senin suçun! hayret! nasıl da bu eşeği bir ay önce çalmamışlar! diye dördüncüsü mırıldanmış.
aldar köse susuyormuş ama her taraftan tavsiyeler devam ediyormuş. -iyi bir köpeğe ihtiyacın vardı. -iyi bir sahibin eşeği, gece yanına yabancı biri yaklaşınca bağırır.
-eşeği kendi ayağına bağlamak gerekir, o zaman onun her hareketini hissederdin. aldar köse sonunda dayanamamış:
-neden hep bana kızıyorsunuz? hırsız hakkında bir şey demeyecek misiniz? yoksa tüm bu olanların tek suçlusu ben miyim?
kaynak:meyermonova-kazak fıkraları ve fıkra tipleri
gördüğünüz üzere hırsızın hiç mi suçu yok fıkrasına bayağı benziyor *
aldar köse'nin genel olarak aptala yatan çok zeki bir figür olduğunu görüyoruz. en büyük silahını yani zekasını her daim gizliyor ve en umulmadık anda yumruğu muhatabının suratına geçiriveriyor. * alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste... aldar köse belki yaşamış gerçek bir karakterdi ya da halkın vicdanının yarattığı anonim bir karakterdi. kim bilir? hangisi olursa olsun verdiği mesaj her daim önemlidir.
devamını gör...
"aldar köse" ile benzer başlıklar
köse
9