doğal hukuk sorunu

kitabın tam adı doğal hukuk sorunu aristoteles'in politika'sı hobbes'un leviathan'ı. vahdet işsevenler tarafından yazılmış. pinhan yayıncılık basmış. yazar aslında hukuk felsefesi literatüründeki bir boşluğu görüp kapsamlı bir makale yazmayı düşünmüş; ancak makale boyutlarını aşıp çalışmayı kitaba çevirmiş. iyi de yapmış. kısa, özlü ve yoğun bir kitap. doğal hukuk kavramına ilişkin aslında doğru dürüst bir tanım bile yapılamadığından dem vuruyor. bazı kulaktan dolma ve beylik laflar var, o kadar. indirgemeci tavırlar görüyor kavrama yaklaşımda. oysa çok kadim bir mesele bu. felsefenin ve hukukun kesiştiği ciddi bir kavram. doğal hukuk nedir? kabaca doğallıkla yapılması gereken ve kaçınılması gereken şeyler vardır. doğa kavramından uzaklaşmadan düşünmek gerekir doğal adaleti. öldürmemek veya çalmamak gibi basit ilkeler geliyor akla. bunların her yerde kınanacağı filan. bundan emin değilim, kültürel farklılıkları göz ardı etmeden bakmaya çalışırım ben. ama yine de doğal hukuk özünde adaleti imlediği için bunun evrensel olduğu savunuluyor. iki filozofa odaklanılmış çalışmada; aristoteles ve hobbes. bunların birbirlerine tamamen zıt olduklarını savunuyor vahdet işsevenler. en azından bu mesele bağlamında. aristoteles'te uzlaşıma veya sözleşmeye dayanan bir yasallık yanında her zaman ve her yerde geçerli olan doğal hukuk/yasa da vardır. yani genel ve özel yasaları ayırır. özel yasalar her toplumun kendi içinde yurttaşlarına yönelik belirlediği ilkelerdir. bu yasalar sözlü veya sözsüz olabilir. toplumsal ilişkileri düzenlerler esas olarak. değişebilirler. kaldırılabilirler. anayasa değişince yasalar da pekâlâ değişebilir. yasa koyucunun iradesine bağlıdırlar. sözgelimi solon atina için yasalar koymuştu. toplumu yeniden düzenlemişti. oysa genel veya evrensel yasa sabittir. filanca kişinin egemenliğine dayanmaz. doğal adalet arayışı aristoteles'e göre evrenseldir. bir yasa geçerli olabilir ama bu onun âdil veya meşru olduğu anlamına gelmez. bunu en iyi bizler biliriz. can atalay'ı rehin tutan yasa pekâlâ geçerlidir ama âdil veya meşru değildir. adalet en önemli kavram doğal hukuk/yasada. hobbes insanların doğa durumunda aralıksız bir savaş hâlinde olduğunu savunuyordu. yani devlet ve yasa öncesi kurgusal bir jungle. herkes herkesin kurdu. kör tuttuğunu haklıyor. senden güçlüysem vay hâline. çünkü yasa yok, yasa yoksa adaletten söz edilemez. yani hobbes için adalet uzlaşımsal bir şey. adalet ve yasa devletle birlikte oluşuyor. daha doğrusu egemenle birlikte. yasa egemenin şahsına bağlı. leviathan'ın şahsına. onun dediği şey yasa. biz savaş durumundan çıkıp güvenlik karşılığında bütün haklarımızı leviathan'a devrettik. var kalma hakkı hariç bütün haklar. doğal hukukçu olarak anılan hobbes'un aslında öyle olmadığını iddia ediyor vahdet işsevenler. bunun tartışmalı olduğunu ifade ediyor. hobbes doğal adaletle ilgili bir sürü şey sayıyor aslında leviathan kitabında. ama yasayı ve aslında dolaylı olarak adaleti de egemenin şahsına bağlaması çok kafa karıştırıcı. bu bağlamda kesinlikle aristoteles'le karşı kutuptalar. aristoteles'te zaten doğa durumu denen bir şey yoktur. insan doğal olarak politiktir. devlet doğal bir şeydir.