1.
10. ile 12. yüzyıl arasında, kuzey afrika, suriye ve hicaz'da hüküm sürmüş ismaili şii arap devleti. isimlerinin nereden geldiği tartışmalıdır, bazı kaynaklara göre hz. ali'nin eşi fatıma'dan geldiğini söylense de, fatımi kelimesinin etimolojinden yola çıkarak, başka görüşler ileri sürenler de vardır. tunus'ta kurulmuş olsalar da, zaman içinde devletin merkezi mısır'a taşınmıştır. en geniş topraklara sahip oldukları dönemlerde sınırları, güney anadolu'dan tüm arabistan yarımadasının batısı boyunca yemen'e kadar uzanıyor, etiyopya dahil tüm kuzey afrika'yı kapsıyordu. haçlı seferleri sırasında üstlendikleri rol, devletin geleceğini şekillendirmiştir.
10. yüzyılda bölgede hızlıca yükselen ve bölgenin en güçlü siyasi unsuru olan fatımiler, bu dönemde topraklarında yaşayan kıptiler, hıristiyanlar, museviler, türkler, sunniler gibi farklı etnik ve dini gruplara eşit ve adil davranan bir yönetim tesis etmişlerdir. 11. yüzyılda yönetimdeki bu anlayış değişecek ve bu ülke bir anda parladığı gibi, çöküşü de hızlı olacaktır.
fatımi tarihi, haçlı seferleri tarihi içinde önemli bir yer kaplar. haçlı ordularına karşı savaşmak durumunda kalan sünni türk/arap emir, vali ve atabeylere başta destek olmamışlardır. bizans ile daima iyi ilişkiler içinde oldukları için, iki ülkenin sağladığı güvenli ortam, haçlı seferlerine kadar olan dönemde, doğu akdeniz sahillerinde ticaretin canlı olmasını sağlamıştır. haçlıları askalan önlerinde yarım yüzyıl durdurmayı başarmış olmaları, haçlıların mısır'a girişini de engellemiş; haçlı seferleri karşısında türk/arap birliğinin oluşması sürecine, zaman kazanma bağlamında, katkıda bulunmuştur.
ülkede yönetim 1150 yılından sonra vezirlerin eline geçmiştir. böylece, devleti yıkıma götürecek olan kaos yılları da başlamıştır. el-efdal gibi başarılı olmuş bir tane vezir varsa da bunların içinde, işinin ehli olmayan vezirler ard arda iktidara gelmiş ve ardı kesilmeyen komplolarla görevlerinden edilmişlerdir. bu vezirler içinde ermeni, musevi dönmeleri de vardı. son halifelerden el-hakim döneminde yıkılış süreci başlamış, el-hakim'in tedhiş politikaları halkı yıldırmıştır. kendisini peygamber ilan edecek kadar kaçık olan el-hakim'e, veziri darrazi de destek olarak, el ele devleti batırmışlardır. el-hakim, bir darbe ile saltanattan alaşağı edilince, veziri darrazi lübnan civarına kaçmış, burada, öldürülmüş olan el-hakim'in dünyaya yeniden geleceğini yaymaya başlayarak, bugün aslında onun adından gelen ve "dürzilik" olarak bildiğimiz şii mezhebin de kurucusu olmuştur.
ülkedeki bu kargaşa halini gören haçlılar, mısır'a göz dikmiş, fatımiler de haçlı ordularına karşı, sünni müslümanların o dönemdeki en güçlü ismi olan, musul atabeyi nureddin zengi'den yardım istemiştir. haçlılar, mısır'a üç sefer düzenlemiştir. ilk iki seferde haçlı ordusu ve zengi'nin kürt komutanı şirkuh kumandasındaki ordusu karşı karşıya gelmiş. birbirlerini taciz etmekten öteye gitmeyen iki ordu, sıcak bir çatışmada kendilerine tam güvenemedikleri için, savaşmadan mısır'ı terk etmişlerdir. bu seferlerde selahaddin eyyubi de yardımcı komutan olarak amcası şirkuh'a eşlik etmiştir.
haçlılar mısır'a son seferlerinde avrupa'dan donanma desteği de almış, bilbays kalesi önlerinde, yine fatımilerce çağrılan musul atabeyliğinin orduları ile savaşmıştır. haçlıların anlamsız kuşatma planları bu seferin belirleyici sonucu olmuş, haçlı ordusu yenilgiyi kabullenerek mısır'ı terk etmiştir. yeğeni selahattin'i vali olarak mısır'da bırakan komutan şirkuh, halep'e dönmüş ve kısa zaman sonra burada vefat etmiştir. böylece musul ordusunun en tecrübeli komutanı durumuna gelmiş olan selahttin eyyubi, musul atabeyliğinin de en güçlü ikinci adamı olmuştur.
mısır'ın valisi o olsa da, aslında hukuki açıdan, hakim o değildir. fatımilerin çocuk yaşta olan bir halifesi vardır devletin başında. ama onun hilafeti göstermeliktir. bu göstermelik duruma, kendisine karşı komplo düzenlendiğini iddia ederek, hilafeti kaldırıp, fatımilerin sembolik hükümdarlığını yıkarak son verecektir kısa zaman sonra. hutbeyi abbasi halifesi, selçuklu sultanı ve musul atabeyi adına okutacaktır. böylece fatımi hilafeti 1171 yılında sona erecektir.
10. yüzyılda bölgede hızlıca yükselen ve bölgenin en güçlü siyasi unsuru olan fatımiler, bu dönemde topraklarında yaşayan kıptiler, hıristiyanlar, museviler, türkler, sunniler gibi farklı etnik ve dini gruplara eşit ve adil davranan bir yönetim tesis etmişlerdir. 11. yüzyılda yönetimdeki bu anlayış değişecek ve bu ülke bir anda parladığı gibi, çöküşü de hızlı olacaktır.
fatımi tarihi, haçlı seferleri tarihi içinde önemli bir yer kaplar. haçlı ordularına karşı savaşmak durumunda kalan sünni türk/arap emir, vali ve atabeylere başta destek olmamışlardır. bizans ile daima iyi ilişkiler içinde oldukları için, iki ülkenin sağladığı güvenli ortam, haçlı seferlerine kadar olan dönemde, doğu akdeniz sahillerinde ticaretin canlı olmasını sağlamıştır. haçlıları askalan önlerinde yarım yüzyıl durdurmayı başarmış olmaları, haçlıların mısır'a girişini de engellemiş; haçlı seferleri karşısında türk/arap birliğinin oluşması sürecine, zaman kazanma bağlamında, katkıda bulunmuştur.
ülkede yönetim 1150 yılından sonra vezirlerin eline geçmiştir. böylece, devleti yıkıma götürecek olan kaos yılları da başlamıştır. el-efdal gibi başarılı olmuş bir tane vezir varsa da bunların içinde, işinin ehli olmayan vezirler ard arda iktidara gelmiş ve ardı kesilmeyen komplolarla görevlerinden edilmişlerdir. bu vezirler içinde ermeni, musevi dönmeleri de vardı. son halifelerden el-hakim döneminde yıkılış süreci başlamış, el-hakim'in tedhiş politikaları halkı yıldırmıştır. kendisini peygamber ilan edecek kadar kaçık olan el-hakim'e, veziri darrazi de destek olarak, el ele devleti batırmışlardır. el-hakim, bir darbe ile saltanattan alaşağı edilince, veziri darrazi lübnan civarına kaçmış, burada, öldürülmüş olan el-hakim'in dünyaya yeniden geleceğini yaymaya başlayarak, bugün aslında onun adından gelen ve "dürzilik" olarak bildiğimiz şii mezhebin de kurucusu olmuştur.
ülkedeki bu kargaşa halini gören haçlılar, mısır'a göz dikmiş, fatımiler de haçlı ordularına karşı, sünni müslümanların o dönemdeki en güçlü ismi olan, musul atabeyi nureddin zengi'den yardım istemiştir. haçlılar, mısır'a üç sefer düzenlemiştir. ilk iki seferde haçlı ordusu ve zengi'nin kürt komutanı şirkuh kumandasındaki ordusu karşı karşıya gelmiş. birbirlerini taciz etmekten öteye gitmeyen iki ordu, sıcak bir çatışmada kendilerine tam güvenemedikleri için, savaşmadan mısır'ı terk etmişlerdir. bu seferlerde selahaddin eyyubi de yardımcı komutan olarak amcası şirkuh'a eşlik etmiştir.
haçlılar mısır'a son seferlerinde avrupa'dan donanma desteği de almış, bilbays kalesi önlerinde, yine fatımilerce çağrılan musul atabeyliğinin orduları ile savaşmıştır. haçlıların anlamsız kuşatma planları bu seferin belirleyici sonucu olmuş, haçlı ordusu yenilgiyi kabullenerek mısır'ı terk etmiştir. yeğeni selahattin'i vali olarak mısır'da bırakan komutan şirkuh, halep'e dönmüş ve kısa zaman sonra burada vefat etmiştir. böylece musul ordusunun en tecrübeli komutanı durumuna gelmiş olan selahttin eyyubi, musul atabeyliğinin de en güçlü ikinci adamı olmuştur.
mısır'ın valisi o olsa da, aslında hukuki açıdan, hakim o değildir. fatımilerin çocuk yaşta olan bir halifesi vardır devletin başında. ama onun hilafeti göstermeliktir. bu göstermelik duruma, kendisine karşı komplo düzenlendiğini iddia ederek, hilafeti kaldırıp, fatımilerin sembolik hükümdarlığını yıkarak son verecektir kısa zaman sonra. hutbeyi abbasi halifesi, selçuklu sultanı ve musul atabeyi adına okutacaktır. böylece fatımi hilafeti 1171 yılında sona erecektir.
devamını gör...