1.
tanımlanması ve sınırlanması oldukça zor, uzmanların üzerinde bazı noktalarda uzlaşmadıkları, çağımızda ise uluslararası boyut kazanan bir kavram, 1948 yılında ilan edilen insan hakları evrensel bildirisi'nde insan hakları "ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyaset ve diğer ayrıcı nitelikler gözetilmeksizin tüm insanların faydalanacağı, temel hak ve özgürlüklerdir. tüm insanların sahip olması gereken bu haklar insanın en üstün değer olarak kabul edilmesinden ortaya çıkar.
alman hukukçu jelinek temel hak ve özgürlükleri; bireyi devlete ve topluma karşı koruyan "koruyucu haklar", bireyin devletlerden bir hizmet veya yardım almasını sağlayan "isteme hakları" çalışma hakkı, öğrenme hakkı, sosyal güvenlik hakkı, konut hakkı, bireyin toplumun yönetilmesinde söz sahibi yapan ve iktidarın kullanılmasına katılmasını sağlayan, "katılım hakları" olarak sınıflandırmıştır. bu hakların birbirini tamamlayıcı niteliktedir.
insan hakları ulusal anayasal ve yasalarca güvence altına alınmış ve korunmuştur. bu koruma uluslararası kurumların sağladığı uluslararası koruma ile geliştirilir. bu insan haklarının evrensel niteliğini de ortaya koyar. gerçekten çağımızda insan haklarının korunması ulusal düzeyi aşarak uluslararası bir boyut -özellikle 2. dünya savaşından sonra- kazanmış, devletlerin egemenlikleri insan hakları ile sınırlanmış ve insan hakları uluslararası denetimin alanı içine girmiştir. 1948 yılında birleşmiş milletler "insan hakları evrensel bildirisi" 1950 yılında avrupa konseyi'nce hazırlanan "avrupa insan hakları sözleşmesi" bu alandaki önemli adımlardır. bu sözleşmenin kurduğu organlar ise "insan hakları komisyonu" ve "insan hakları mahkemesi"dir.
türkiye 1987 yılında "bireysel başvuru" hakkı 1980 yılında "insan hakları mahkemesi"nin zorunlu yargı yetkisini kabul etmiş, 1975 helsinki'de agik "savaş belgesi"ni imzalamış ve 1988 yılında avrupa konseyi ve birleşmiş milletler'in işkenceyi önlemeye yönelik sözleşmelerini onaylayarak, uluslararası topluluğun bir üyesi olarak insan haklarına saygı göstereceğini taahhüt etmiştir.
günümüzde insan haklarının uluslararası düzeyde korunmasında devlet dışı özel kişi ve gruplarca kurulan gönüllü uluslararası kuruluşların önemi artmaktadır. bu kuruluş "uluslararası af örgütü", "uluslararası hukuk komisyonu", "helsinki izleme komitesi" dir. insan haklarının uluslararası düzeyde korunması için birleşmiş milletler ve onların ilgili organlarınca 1946 yılından beri yapılan çalışmaların bazıları şunlardır:
üye devletler adına, insan haklarını korumak için gönüllü hizmet etmek,
taraf devletlerce onaylanan ve sınırları içindeki herhangi bir insan hakları ihlali olayında müdahale etme izni veren çok-taraflı antlaşmaların yapılmasını,
"insan hakları yıllığı" katoloğu çıkarılarak -her yıl- üye devletlere bilgi ve yardım sağlamak.
insan haklarını ihlal eden devletlere karşı, birlikte hareket ederek kınama, silah ambargosu, ekonomik müeyyide gibi önlemler alması.
alman hukukçu jelinek temel hak ve özgürlükleri; bireyi devlete ve topluma karşı koruyan "koruyucu haklar", bireyin devletlerden bir hizmet veya yardım almasını sağlayan "isteme hakları" çalışma hakkı, öğrenme hakkı, sosyal güvenlik hakkı, konut hakkı, bireyin toplumun yönetilmesinde söz sahibi yapan ve iktidarın kullanılmasına katılmasını sağlayan, "katılım hakları" olarak sınıflandırmıştır. bu hakların birbirini tamamlayıcı niteliktedir.
insan hakları ulusal anayasal ve yasalarca güvence altına alınmış ve korunmuştur. bu koruma uluslararası kurumların sağladığı uluslararası koruma ile geliştirilir. bu insan haklarının evrensel niteliğini de ortaya koyar. gerçekten çağımızda insan haklarının korunması ulusal düzeyi aşarak uluslararası bir boyut -özellikle 2. dünya savaşından sonra- kazanmış, devletlerin egemenlikleri insan hakları ile sınırlanmış ve insan hakları uluslararası denetimin alanı içine girmiştir. 1948 yılında birleşmiş milletler "insan hakları evrensel bildirisi" 1950 yılında avrupa konseyi'nce hazırlanan "avrupa insan hakları sözleşmesi" bu alandaki önemli adımlardır. bu sözleşmenin kurduğu organlar ise "insan hakları komisyonu" ve "insan hakları mahkemesi"dir.
türkiye 1987 yılında "bireysel başvuru" hakkı 1980 yılında "insan hakları mahkemesi"nin zorunlu yargı yetkisini kabul etmiş, 1975 helsinki'de agik "savaş belgesi"ni imzalamış ve 1988 yılında avrupa konseyi ve birleşmiş milletler'in işkenceyi önlemeye yönelik sözleşmelerini onaylayarak, uluslararası topluluğun bir üyesi olarak insan haklarına saygı göstereceğini taahhüt etmiştir.
günümüzde insan haklarının uluslararası düzeyde korunmasında devlet dışı özel kişi ve gruplarca kurulan gönüllü uluslararası kuruluşların önemi artmaktadır. bu kuruluş "uluslararası af örgütü", "uluslararası hukuk komisyonu", "helsinki izleme komitesi" dir. insan haklarının uluslararası düzeyde korunması için birleşmiş milletler ve onların ilgili organlarınca 1946 yılından beri yapılan çalışmaların bazıları şunlardır:
üye devletler adına, insan haklarını korumak için gönüllü hizmet etmek,
taraf devletlerce onaylanan ve sınırları içindeki herhangi bir insan hakları ihlali olayında müdahale etme izni veren çok-taraflı antlaşmaların yapılmasını,
"insan hakları yıllığı" katoloğu çıkarılarak -her yıl- üye devletlere bilgi ve yardım sağlamak.
insan haklarını ihlal eden devletlere karşı, birlikte hareket ederek kınama, silah ambargosu, ekonomik müeyyide gibi önlemler alması.
devamını gör...