1.
kesin ve değişmez olma durumu olarak tanımlanır.
devamını gör...
2.
kesinliğin imkansızlığı, akılcı düşünce ya da direkt olarak daha cool bir adlandırma ile inanç ve akıl çatılarında değerlendireceğiniz, notlarıma eklediğim, sevdiğim bir quote var. olay , ünlü amerikalı teorik fizikçi sean carroll abimizin, çok akıcı, mindfuck , etkileyici anlatımı ile çok süper şeyler anlattığı the big picture on the origins of life meaning and the universe itself kitabında geçiyor. paragrafın türkçesini fırlatayım hemen sözlüğümüze.
cenevre'deki büyük hadron çarpıştırıcısı (lhc), 2008 yılında çalışmaya başladığında, bazı insanlar lhc'nin nihayetinde dünya'yı yok edecek ve bildiğimiz tüm yaşamı sona erdirecek kara delikler yaratabileceğini öne sürerek büyük bir endişe yarattı. elbette fizikçiler, böyle bir olayın son derece düşük bir ihtimal olduğuna dair güvence verdiler. ancak bunun kesinlikle gerçekleşmeyeceğini kanıtlayamadılar. peki, böylesine büyük sonuçları olan bir risk, gerçekleşme ihtimali ne kadar düşük olursa olsun, almaya değer miydi?
bu tür endişeleri olan insanlara verilebilecek olası bir yanıt şöyle olabilir: bu akşam eve gidip akşam yemeği için biraz makarna pişireceğinizi düşünün. ancak marinara sosu kavanozunun kapağını açmadan önce kendinize şu soruyu sorun: ya kavanozun içindeki garip bir mutasyon ölümcül bir patojen yarattıysa ve bu patojen ancak kapağı açarsanız açığa çıkacaksa? bu patojenin dünyaya yayılıp tüm yaşam formlarını yok etmesi mümkün mü? böyle bir şeyin korkunç olacağı çok açık; ancak aynı şekilde, bunun gerçekleşmesi pek olası görünmüyor. bunun asla olmayacağını kesin olarak kanıtlayamazsınız, fakat böyle bir ihtimalin var olması, onun ciddiye alınması gerektiği anlamına gelir mi?
çözüm, bazı olasılıkların ciddiye alınmaya değmeyecek kadar küçük olduğunu kabul etmektir. bu tür olasılıkların yanlış olduğunu kesin olarak biliyormuşuz gibi davranmak mantıklıdır. dolayısıyla, "x'e inanıyorum" ifadesini "x'in doğru olduğunu kanıtlayabilirim" anlamında değil, "x'ten şüphe etmek için önemli miktarda zaman ve çaba harcamanın verimsiz olacağını hissediyorum" anlamında almak daha doğrudur.
bir teori lehine o kadar çok kanıt birikebilir ki, bu teori hakkında şüpheci olmayı sürdürmek "ihtiyatlı tedbir" olmaktan çıkıp "çılgınlık" haline gelebilir. yeni kanıtlar karşısında inançlarımızı değiştirmeye her zaman açık olmalıyız. ancak, gerekli kanıtın o kadar güçlü olması gerekebilir ki, onu aramak için çaba harcamaya bile değmez.
elimizde herhangi bir şeyin mutlak kanıtı yoktur; ancak bazı şeylerde yüksek derecede güven, bazılarında ise daha fazla belirsizlik vardır. bu, hem umabileceğimizin en iyisi hem de dünyanın bize sunduğu bir gerçektir. hayat kısadır ve kesinlik asla gerçekleşmez.
işte kesinliğe yakınlık azaldıkça, bilim dünyasının da içinde iki karşıt grup olarak yer etmiş durumda olan, ara ara herkese hak verilip ahmet hakanlaşmaya başlanılan bir ikileme sürükleniyor insan. inanç, kesinliğin ispatsızlığının büyüklük derecesine doğru orantılı olarak görülme sıklığı artan bir kavram bence. inanç, kesinliğin imkansız olduğu bir dünyada akılcı bir duruş sergilemek de olabiliyor bazı bazı.
bazen de bunun tam tersi hissediyorum. inanç kısmı ağır basıyor belirsizliklerin bolluğundan. umarım çarpılmam şu an, amin (ahmet hakanlaşmak olayı bu. herkesi sevcen müdür, nolur nolmaz diye)
cenevre'deki büyük hadron çarpıştırıcısı (lhc), 2008 yılında çalışmaya başladığında, bazı insanlar lhc'nin nihayetinde dünya'yı yok edecek ve bildiğimiz tüm yaşamı sona erdirecek kara delikler yaratabileceğini öne sürerek büyük bir endişe yarattı. elbette fizikçiler, böyle bir olayın son derece düşük bir ihtimal olduğuna dair güvence verdiler. ancak bunun kesinlikle gerçekleşmeyeceğini kanıtlayamadılar. peki, böylesine büyük sonuçları olan bir risk, gerçekleşme ihtimali ne kadar düşük olursa olsun, almaya değer miydi?
bu tür endişeleri olan insanlara verilebilecek olası bir yanıt şöyle olabilir: bu akşam eve gidip akşam yemeği için biraz makarna pişireceğinizi düşünün. ancak marinara sosu kavanozunun kapağını açmadan önce kendinize şu soruyu sorun: ya kavanozun içindeki garip bir mutasyon ölümcül bir patojen yarattıysa ve bu patojen ancak kapağı açarsanız açığa çıkacaksa? bu patojenin dünyaya yayılıp tüm yaşam formlarını yok etmesi mümkün mü? böyle bir şeyin korkunç olacağı çok açık; ancak aynı şekilde, bunun gerçekleşmesi pek olası görünmüyor. bunun asla olmayacağını kesin olarak kanıtlayamazsınız, fakat böyle bir ihtimalin var olması, onun ciddiye alınması gerektiği anlamına gelir mi?
çözüm, bazı olasılıkların ciddiye alınmaya değmeyecek kadar küçük olduğunu kabul etmektir. bu tür olasılıkların yanlış olduğunu kesin olarak biliyormuşuz gibi davranmak mantıklıdır. dolayısıyla, "x'e inanıyorum" ifadesini "x'in doğru olduğunu kanıtlayabilirim" anlamında değil, "x'ten şüphe etmek için önemli miktarda zaman ve çaba harcamanın verimsiz olacağını hissediyorum" anlamında almak daha doğrudur.
bir teori lehine o kadar çok kanıt birikebilir ki, bu teori hakkında şüpheci olmayı sürdürmek "ihtiyatlı tedbir" olmaktan çıkıp "çılgınlık" haline gelebilir. yeni kanıtlar karşısında inançlarımızı değiştirmeye her zaman açık olmalıyız. ancak, gerekli kanıtın o kadar güçlü olması gerekebilir ki, onu aramak için çaba harcamaya bile değmez.
elimizde herhangi bir şeyin mutlak kanıtı yoktur; ancak bazı şeylerde yüksek derecede güven, bazılarında ise daha fazla belirsizlik vardır. bu, hem umabileceğimizin en iyisi hem de dünyanın bize sunduğu bir gerçektir. hayat kısadır ve kesinlik asla gerçekleşmez.
işte kesinliğe yakınlık azaldıkça, bilim dünyasının da içinde iki karşıt grup olarak yer etmiş durumda olan, ara ara herkese hak verilip ahmet hakanlaşmaya başlanılan bir ikileme sürükleniyor insan. inanç, kesinliğin ispatsızlığının büyüklük derecesine doğru orantılı olarak görülme sıklığı artan bir kavram bence. inanç, kesinliğin imkansız olduğu bir dünyada akılcı bir duruş sergilemek de olabiliyor bazı bazı.
bazen de bunun tam tersi hissediyorum. inanç kısmı ağır basıyor belirsizliklerin bolluğundan. umarım çarpılmam şu an, amin (ahmet hakanlaşmak olayı bu. herkesi sevcen müdür, nolur nolmaz diye)
devamını gör...
3.
yoktur bi bakima. olasiliklar dunyasi.
devamını gör...