lilith

diablo 4'te öldürmeye çalıştığımız hanımefendi. boynuzları olmasa gideri var.

a'dan z'ye lilith ve "insanlığın yaratılışı" hakkında her şeyi anlatmaya çalıştım. çok sıkı bir çalışma oldu, iyi okumalar şimdiden...

edit: yazım hatası varsa şimdiden kusura bakmayıniz. çok uzun sürdü yazmam ve saatlerdir uğraşıp yazdığım için gözümden kaçmış olabilir :)

ahid'in genesis yani "yaradılış" bölümünde ki kadının yaradılışı ile ilgili büyük gizem araştırmalarıdır. eğer lilith hakkında bilginiz yoksa, dünyadaki kaosu anlama şansınız yoktur. sümer'in aşk, bereket, savaş ve bilgelik tanrıçası inanna'sı lilith...



aka, asur ve babil mitolojisinin tanrıça iştar'ı kökeni kuzeybatı semitik tanrıça astarte'ye dayanan astarte, aştoret, artemis, isis, venüs, kibele, anunit ve atarsam ain, semiramis, isis, rhea, leyla, lilibet, leilliel magna mater, gecenin kraliçesi, kızıl saçlı kadın scarlet woman, gecenin meleği, red sonya gibi birçok isimlede anılır. meşe yaprağı, kırmızı renk, venüs gezegeni, güneş çemberinin içinde ters çevrili pentagram, beş köşeli yıldız (yani pentegram), kırmızı gül, kalp, dikili tahta kazık, meşe ağacı, 5 ve 50 sayıları lilith'in sembolleridir. lilith'in gizemli bir varlık olması onu birçok efsaneye ve mitolojiye malzeme yapmıştır. lilith ile ilk olarak, gılgamış destanı'nda sümer, babil ve pers mitolojilerinde ise lilith; vampir kadın,
gecelere ve yeraltının karanlıklarına hükmeden
kötü bir dişi karakter şeklinde karşılaşırız.
baykuş ve yılan olarak tasvir edilir.
yeşaya 34:14 de "yabanıl hayvanlarla sırtlanlar
orada buluşacak, tekeler karşılıklı böğürecek.
lilith oraya yerleşip rahata kavuşacak" midraş kitabı'nda, ise din bilginleri adam'la birlikte yani adem'le birlikte topraktan yaratılan ilk kadını lilith olduğunu yazarlar.

mö 7. yüzyılda yaşamış işaya peygamberin
referansına dayanarak yazılmış ölü deniz parşömenlerinde açıkça ismi geçer. ortaçağ yahudiliği'ndeki profilaktik büyülü kaselerde sıklıkla görülür. 8. ve 10.yüzyıllarda ben sira alfabesi adlı hicivli bir eserde de adı geçer hristiyan ikonografisinde de ve rönesans resimlerinin, yılanlı kadını olarak sıkca karşımıza çıkar.
peki kimdir bu lilith... gelin ilk olarak eski ahitin tekvin 1 ve tekvin 2 deki yaradılış bölümünü 1:27'den başlıyarak okuyalım.
1:27 "tanrı insanı kendi suretinde yarattı, onu tanrı'nın suretinde hapax legomenon yani benzersiz yarattı. onları erkek ve dişi olarak yarattı."
ibrani mitleri şöyle devam eder:
"tanrı bunun üzerine, âdem'i yarattığı gibi, ilk kadın lilith'i de yarattı." ancak adem'den farklı olarak aynı anda topraktan yaratıldığı aklınızın bir köşesinde kalsın. saf toprak yerine çöp ve tortu kullandı. dikkat: bu metinde kadın ve erkeğin suretinde, yaratılışın 6. gününde yarattığını, bazı kaynaklar tanrı'nın erkek ve kadına dünyanın sorumluluğunu verdiğini yazar ve şöyle belirtir.
yaradılış 1: 28 de "onları kutsadi ve, "verimli olun, çoğalın" dedi, "yeryüzünü doldurun ve denetiminize alın; denizdeki balıklara, gökteki kuşlara, yeryüzünde yaşayan bütün canlılara egemen olun." yazar. tanrı âdem'e, " bütün yaratıklara, kuşlara ve yaşayan her şeye isim verme sorumluluğunu verdi" der. yine ardından genesis yani yaradılış bölümünün 2: 18-21-22-23 de şöyle devam eder,
2:18 sonra, "adem'in yalnız kalması iyi değil" dedi, "ona uygun bir yardımcı yaratacağım."
2:21" rab tanrı adem'e derin bir uyku verdi. adem uyurken, rab tanrı onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapadı."
2:22 "adem'den aldığı kaburga kemiğinden bir
kadın yaratarak onu adem'e getirdi. "
2:23 adem, "işte, bu benim kemiklerimden
alınmış kemik, etimden alınmış ettir" dedi, ona
"kadın" denilecek, çünkü o adamdan alındı." burada ne sorun var diye bilirsiniz?
geldik unutmayın dediğim yere yaradılışa
heni 1: 27'de
tanrı "onları erkek ve dişi olarak aynı anda topraktan yarattı" derken ardından
2:22'de "adem'den aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yarattı."
yani 2 kere kadın yaratılıyor. durumdaki çelişki, biri topraktan biri hz.adem'den yaratılan 2 kadın olması işte bu nedenle yahudi folklorunda son derece tartışmalı bir durum ortaya çıkıyor. sorular şu.
neden 2 kez kadın yaratıldı ?
bu 2 kadına ne oldu ?
1.kadın ve 2. kadın gerçekte kim ? bu sorulara cevap vereceğim...
ibrani mitlerine göre tanrı, hz.adem ve lilith'i aynı anda topraktan yaratmıştır. ancak hz. adem'i saf topraktan yaratırken 1.yaratılmış kadın olan ismi lilith diye anılan dişi yaradılışı sırasında farklı olarak saf toprağın yanında çöp ve tortu da kullanılarak yaratıldığı yazar. hz.adem ile lilith uyumsuzluk çekmiş ve birlikteliklerinde bu yaradılışta ki farktan dolayı hiçbir zaman huzurlu olamamışlardır. hz.âdem bu birliktelikte her konuda söz sahibi ve hakim olmak istemiş, kendisini gökyüzüne, lilith'i cennetteki ürün veren verimli topraklara benzeterek lilith'in kendisine itaat etmesini istemiştir. burada şeytan araya girer ve lilith'i ademe karşı kışkırtır. iblisin allah'a vermiş olduğu söz vardır.



bakara 34:
"hani biz meleklere: "âdem'e secde edin." demiştik. iblis dışında hepsi secde ettiler. o diretti, büyüklendi ve kâfirlerden oldu." yazar.

iblis, allah'a hicr 33'de şöyle söyler: "kokuşmuş balçığın, kurumuş çamurundan yarattığın bir insana secde edecek değilim."

a'râf 17 ise "sonra kesinlikle onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından ve sollarından sokulacağım. çoğunu şükredici bulamayacaksın." diye ekler.

ibrani mitlerinde, lilith kendisiyle birlikte olmak isteyen hz. âdem'in üste pozisyon almasına karşı koyarak. cinsel ilişki esnasında
altında olmak istemediğini ve bu durumu aşağılayıcı bulup "neden seninle birlikte olayım? ben de senin gibi topraktan yaratıldım ve seninle eşitim" demiş. hz.âdem güç kullanmaya kalkıştığında, lilith, tanrı'nın söylenmesk yasaklanmış olan gizli isimini üç kez ardı ardına tekrarlayarak hz. adem'i ve cenneti terk etmiştir.
bu durum, feministlerce otoriteye, ataerkilliğe ve baskıya karşı olan ilk kadın arke tipi olarak belirlenir. bazı kaynaklara göre lilith aslında
tanrı'ya duyduğu karşılıksız büyük aşkından dolayı hz. adem'i istememiş ve öç almak için iblis'e yaklaşmıştır. bunun durum üzerine, cennette eşini kaybeden hz. âdem yapayalnız kalmış ve uzun bir yalnızlıktan sonra lilith'in özlemiyle, tanrı'ya giderek o'nu geri getirmesi için istekte bulunmuştur. hz. adem şöyle der "eşim tarafından terk edildim ve ona ihtiyacım var." tanrı, senoy, sansenoy ve seman gelof
(snvi, snsvi, smnglof) adlarındaki 3 meleğini
kızıldeniz'e göndererek onlardan lilith'i
geri getirmelerini ister." bu melekler lilith'i, çok sayıda şehvetli cinin yaşadığı bölge olan, kızıl deniz'in yanında bulurlar. lilith, şeytani bir varlık olan şamael (yani lucifer) ve onun cinleriyle ilişkiye girmiş, günde 100 taneden fazla lilini veya limlim dünyaya getirerek birçok çocuk doğurmuştu. ha bu arada atlamayalım, asi melekler düşen melekler olarak anılan 'nep-hilimler' de lilith'in soyundan gelmiştir. 3 melek lilith'e "tanrı, senin cennete gelip adem ile tekrar birlikte olmanı emretti" diye söylediler. "aksi taktirde hemen burada, şu suda seni boğacağız, ve lilini veya limlim adı verilen çocuklarından her gün 100 tanesini öldüreceğiz" diye tehtid ederler. bunun üzerine lilith onlara dönerek: "bu halde, kızıl deniz'in yanında yatarken, âdem'e dönüp onun için nasıl dürüst ve iffetli bir kadın olabilirim" der. tanrı'nın teklifini rededen ve itaat etmeyen lilith "tanrıya söyleyin, bir daha adem'le asla" yanıtını verir. itaat etmeyen lilith'in cevabı karşısında, eski ahit 2:18'de rab, "adem'in yalnız kalması iyi değil" dedi, "ona uygun bir yardımcı yaratacağım." tanrı 3 meleğine onu cezalandırma emri verir.

ve yaradılışa tekrar dönecek olursak,
2:21 rab, tanrı adem'e derin bir uyku verdi. adem uyurken, rab tanrı, onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapadı.
2:22 adem'den aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yaratarak onu adem'e getirdi.
2:23 adem, "işte, bu benim kemiklerimden alınmış kemik, etimden alınmış ettir."
"ona 'kadın' denilecek, çünkü o adamdan alındı."

âdem'e uygun bir eş yaratmak isteyen tanrı, bu kez bir kadını yaratırken âdem'in de izlemesine izin verdi. kemikler, doku, kaslar, kan ve salgı bezlerinin kullanılmasından sonra tanrı bu bedeni deriyle kapladı ve saç kümeleriyle donattı. kadının bedenin yaratılma sürecini izleyen âdem havva'nın tüm güzelliğiyle karşısında durmasına rağmen ona, karşı konulmaz bir tiksinti hissetti.
genesis rabbah 18.4'te haham r. judah şöyle yorumlar:
"ilk başta onu adem için yarattı. akıntı ve kanla dolu olduğunu gördü; bunun üzerine onu ondan çıkardı ve ikinci kez yeniden yarattı. dolayısıyla şöyle denir:

"bu sefer adem'in kemiğiden o görmeden yaratacağım."

ibrani mitlerine göre: "tanrı bir kez daha başarısızlığa uğradığını gördüğünde 2. kadın'ı yok eder." tanrı 3. kez, bu sefer daha dikkatli bir şekilde türünün tek canlısı olmasın diye, âdem'e bir eş vermeye karar verdiğinde, onu derin bir uykuya daldırıp kaburgalarından birini aldı, sonra açılan yarayı kapadı ve ondan bir kadın yarattı."

âdem henüz uyanmadan, saç ekleyip onu bir
gelin gibi, 24 parça mücevherle süsledi. âdem uyandığında ise gördüğü karşısında büyülenip büyük bir tutkuyla kendinden geçti. âdem uyandığında şöyle dedi: "bu canlı 'kadın' ismiyle anılsın, çünkü erkekten yaratıldı. kadın ve erkek tek beden, tek vücut annesi' anlamına gelen havva oldu."

başka bir kaynakta ise lilith'den sonra yaratılan bu 2 kadınların ismi edith ve judith'dir. yukarıdaki olayda olduğu gibi adem bu iki kadını beğenmez ve son olan havva yaratılır. her erkeğe 4 kadın olayı da buraya dayanır. lilith, edith, judith ve havva. edith soyundan doğan çocukların amerikan yerlileri gibi judith soyundan doğanların ise çinli, zenci gibi soyları meydana getirdikleri varsayılır.

cennet'te uyum içinde yaşamaya başladılar. başka bir yorumda ise, tanrı'nın havva'yı anlatıldığı gibi kaburga kemiğinden değil de, onun vücudunun bir parçası olan kuyruk kısmından yarattığını ileri sürmektedir.
bu yoruma göre tanrı adem'in kuyruğunu
kesip almıştı. bu yüzden âdem'in soyundan için lilith ve çocuklarını öldürmeye gittiklerinde tanrı'nın adem için yeni gelenlerin bedenlerinde varlığını sürdürmektedir." bu arada 3 melek tanrının emrini yerine getirmek için bir kadın yarattığını adının havva olduğunu ve adem'in çok mutlu olduğunu lilith'e söylerler. tanrı lilith'in dünyaya getirdiği iblislerin her gün 100 tanesini öldürtüp onu cezalandırmaktadır. lilith her gün 100 tane cin çocuğunun ölümünü kabullenir, ancak bu ona çok acı vermiştir. sıra lilith'in öldürülmesine gelince. lilith: "beni öldüremezsiniz ?" çünkü "tanrı bana erkek çocukların sünnet günü olan 8, kız çocukların ise 22. güne kadar koruma yetkisi vermişti" der. "tanrı benim çocuklarımı öldürdü, bende adem ile havva'nın yeni doğan çocuklarını öldüreceğim" diyerek intikam yemini eder. intikam olarak, tanrı'nın o'na verdiği çocukları koruma yetkisini kötüye kullanacak ve erkek çocuklarını 8 gün içinde, kız çocuklarını ise 22 gün içinde geceleri hayatlarını alacağını söyler ve ekler.
"bundan böyle ölü doğan bebeklerin ölümlerinden ve beşik ölümlerinin ardında beni bilin." lilith, hem bebeklerin hem de annelerin de düşmanı olacak, hamile kadınlara, doğum yapmakta olanlara ve lohusa kadınlara zarar verecektir. canını almayan meleklere seslenerek: "size söz veriyorum, yeni doğan bir çocuğun başucunda sizin isimlerinizin yazılı olduğu bir muska görürsem onun hayatını bağışlayacağım." bunun üzerine meleklerle lilith arasında bir anlaşma yapılır. anlaşmaya göre 3 meleğin isimlerinin yazılı olduğu muska olmayan bir çocuğu öldüremezse, öfkeden kendi çocuklarından birini öldürecektir. günümüzde bile bu efsaneden etkilenen museviler, bebeklerini lilith'in kötülüklerinden korumak için bir inanış olarak, lohusa kadınlar akşamları evde yalnız bırakılmaz, yastık altına bıçak ve muskalar konur ve çamaşır ipinde çocuk bezi bırakılmaz, lohusalar saçlarına kırmızı kurdele bağlarlar, kırmızı renkli loğusa şerbetlerini kaynatarak içerler. çünkü lilith'in lohusayı görüp o evde çocuk olduğunu anlayıp saldırmasından korkarlar. anlatımın başka versiyonlarında ise hz. eyüp'e eziyet etmek için çocuklarını öldüren iblis ya da türk mitolojisindeki lohusa kadınların çocuklarını boğarak öldüren albiz, al karısı aynı kişidir. anadolu kültürüne israiliyat olarak yerleşen, kötü şanstan korunmak ve çocuklarının kaderleri iyi olsun diye lohusa kadınlar yıkadıkları çocuklarının bezlerini dışarıya asmaz ve lohusa şerbeti içerler. yahudi kadınlar kocalarının lilith'in emrindeki succubus tarafından (çoğul succubi), rüyalarda ortaya çıkan ve genellikle cinsel yollarla erkekleri baştan çıkarmak için bir kadın şeklini alan, iblis veya doğaüstü varlık. (erkek karşılığı incubus) tarafından büyülenmesin, tahrik edilmesin ve baştan çıkarılmasın diye yatak odası duvarlarına 11 rakkamı ve "havva içeri lilith dışarı " yazarak senoy, sansenoy ve seman gelof adlı 3 meleğin sembollerini işlerler. yeni doğan bir erkek çocuğun özellikle sünnet olup güvenliğe erişene kadar lilith'e karsı korunur. kömür ya da soda ile çocuğun yattığı odanın duvarına bir çember çizilir. çocuğu sevmeye başladığında çocuk uykusunda tüm bu önlemlere karşın yine de lilith bir yolunu bulup çocuğa kahkahalar atmaya başlar. bu tehlikenin önüne geçmek için uyuyan çocuğun dudaklarına parmaklarla vurulur böylece, lilith çocuğu terk edip kaybolur. modern tipta bu durum, sağlıklı olan bir bebeğin 1 yaş öncesi hiçbir ön belirti göstermeden ve başka tibbi nedenlerle açıklanamayacak bir biçimde uyku sırasında beklenmedik veya (watch-night) gece nöbeti olarak tanımlanır. konumuza dönecek olursak. meleklerin yanından ayrılmasından sonra lilith cennete gece geri döndü. intikam almak için adem uyurken onunla cinsel ilişkiye girdi ve "tohumunu çaldı." onun tohumuyla, melekler tarafından öldürülen çocuklarının yerini alması için toprağa bağlı şeytanlar olan 'lilyumları doğurdu. kabalistik ayrıntılara göre hala çocuk yapmaya devam eden lilith, gece yalnız yatan erkeklerin erotik rüyalarına girerek onları kurban seçiyor baştan çıkarıyor sevişiyor hatta mastürbasyon yapan erkeklerin spermlerini emiyor hamile kaldıyordu, böylece daha fazla şeytani çocuklar lilyum'ları dünyaya getiriyordu. lilith'in insana benzeyen soyu başta adem olmak üzere insan erkeklerden kuyruksuz doğarken, cin'lerden ise melezler doğuruyordu. alan humm yorumlarında, samuel noah kramer, 1938'de sümer gılgamış destanının yazılı olduğu killerden ki-sikil-lil-la-ke kelimesini "lilith" olarak tercüme etmiştir. metin, bu dişinin dallara tünemiş bir zu veya zuzu kuşu olduğunu ve köklerinde, yaşayan bir yılan bulunan bir ağaç gövdesinde barındığını yazar.

cilt 4, sayfa 324'de, ayakları kuş pençeleri olan bir kadının heykelini lilith'in bir tasviri olarak yorumlar.

geldik lilith ile cennetten kovulma
ilişkisine lilith'in çocuklarının öldürülmesi
ardından, tanrıya karşı çok kinlendirdiğini söylemiştim. şeytan ise tanrı'ya verdiği sözde
adem'in soyunu yoldan çıkartmak için bir yerden başlaması gerekiyordu. lilith tanrı'nın adem, havva ve kendisine söylediği "sakın yasak meyveye dokunmayın" cennetten kovulursunuz. bunun için yapılacak bir plan geliştirmişti. tanrıdan öç almak için, adem ve
havvays şekilde yasak meyveyi yedirmekti. iblis bu konuda harekete geçmiş, yasak meyveyi ademle birlikte tadmaları için havva'yı ikna ettirmiş, böylece tanrı'nın emirlerine uymayan insanların zafından yararlanarak, onları günaha sürüklemiş. bazı bilgilere göre de elmayı şeytan değil, lilith'in kendisi yedirtmiştir. bu durumda öç almış ve cennetten kovulmalarını saglayarak, ölümlü olmalarını sağlamıştır. eski ahit konuyu şöyle anlatır.

3:1 rab tanrı'nın yarattığı yabanıl
hayvanların en kurnazı yılandı. “tanrı gerçekten, 'bahçedeki ağaçların hiçbirinin meyvesini yemeyin' dedi mi?" diye sordu.
3:2 kadın, "bahçedeki ağaçların
meyvelerinden yiyebiliriz" diye yanıtladı,
3:3 "ama tanrı, 'bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin, ona dokunmayın; yoksa ölürsünüz' dedi."
3:4 yılan, "kesinlikle ölmezsiniz" dedi,
3:5 "çünkü tanrı biliyor ki, o ağacın
meyvesini yediğinizde gözleriniz açılacak,
iyiyle kötüyü bilerek tanrı gibi olacaksınız."
3:6 kadın ağacın güzel meyvesini yemek için
uygun ve bilgelik kazanmak için çekici olduğunu gördü. meyveyi koparıp yedi. yanındaki kocasına verdi, o da yedi.
3:7 ikisinin de gözleri açıldı.
3:22 sonra, "adem iyiyle kötüyü bilmekle bizlerden biri gibi oldu” dedi.

artık lilith, âdem'den aden bahçesi'nden
kovulmadan çok önceleri ayrıldığı için, adem ve hava'nın yaşam ağacına uzanıp meyve almasına, yiyip ölümsüz olmasına izin verilmemeli. maruz kaldığı ölüm lanetinden kurtulmuştur. çünkü o meyveden tatmamıştır.
ibrani mitlerine göre insana verilen ilk kitabın
tora olmadığı, birkaç sayfadan ibaret olan 'sefer yetsira' (yaratılış kitabı)'nin tanrı tarafından daha önce avraam'a, hatta âdem'e sunulduğu ve özellikle yaratılış konusuna değinilen bu metinlerin kabala'nın da temelini oluşturduğu bilinir. sefer yetsira'nın başlangıç cümlesinde yer alan 32 sayısı kozmik hayat ağacı'ndaki tanrı'nın 10 tezahürünü, 22'si ise ibrani alfabesindeki harfleri simgeler. beresit de ise 32 kez tanrı'nın adı zikredilir ve bir inanca göre tanrı 32 rakamı sayesinde kâinatı yaratmıştır. avraam'ın tanrı'ya inanması da 32 gizemin ayrıntısına varması ile
gerçekleştirdiğini eklemek isterim. yahudilik soyu anneden gelir ve hiç kimse annesinden istifa edemeyeceğine göre yahudilikten de istifa edemez. peki niye yahudilikte soyun anneden gelmesi önemlidir. tanah'a göre tanrı yahve avraham avinu'ya, yani "babamız ibrahim" e ulusunu "tüm milletler arasında en üstün" yapma sözü verir nimetimi ve sizi diğer topluluklara üstün kıldığımı hatırlayın. diye yazar diğer ırklardan farkı ne olabilir. bu konunun cevabı babil kabala. peki tanrı tüm insanlar aynı olmasına rağmen niye israiloğulları ırkını üstün kılmıştır ? metinlerinde şöyle anlatılır: yahudiliğin seceresi adem'in kendinden yaratılan, havva'dan olma çocuklarının soyundan değil, yaradılış sırasında aynı anda iki ayrı ve farklı varlık olarak topraktan yaratılan ve iki cinsin üstün meziyetlerini, ilk yaradılışın tüm seçkinliğini taşıyan adem'in, lilith'den olan çocuklarına dayanan soydan geldiği iddiasıdır. ilk çocuğun önemide bu düşüncenin eseridir. bu ırk kendisine ister mavi kan, ister ari ırk veya meryem kültü ne derse desin lilith adem'e karşı çıkması ile erkek egemenliğine son veren ilk feminist hareketi
başlatmıştır. cinsel eşitlik, kadınların cinsel
bağımsızlığı ve öz farkındalık gibi değerleri öne çıkartarak kadın hareketlerinin ikonu haline gelmiştir. patriyarka ataerkillik dünya toplumlarına egemen olmadan önce anaerkil
toplumlara rastlamak mümkündür anaerkillik, toplumda kadının, özellikle "ana"nın etkili olma halidir. matriarka veya mader şahilik olarak
adlandırılan bir tür toplumsal örgütlenme düzenidir. bu düzenin temelini kadının üstünlüğü fikri oluşturur; soy kadınlar tarafından belirlenir, hakimiyet kadınlarındır, kadınlara erkeklerden daha çok saygı gösterilir. kadın üstünlüğü ilkesi etrafında, toplumun kültürü ve şekli oluşturulur. bu soyu yok etmek için 14 ve 18 yy. da batida cadı avı başlatılmış ve 60.000 kişi cadılık suçlamasıyla öldürülmüştür. lilith günümüzde üst akıl tarafından lucifer, malafiz, curuella örneklerinde olduğu gibi bir popüler kültür enstrumanı haline getirilerek gerçek hikayesinin üstü kapatılmaktadır. ne kadar ironiktir ki buckingham sarayının ve güneş batmayan ingiliz imparatorluğun kralicesi 2. elizabete'e babası york dukü 6. george tarafından annesinin ismi olan lilibeth yani lilith lakabı verilmiştir ve bu isim kraliyet ailesi takma adı olduğunu söylemekte yarar var.

turk kezbanlarin kendini sandigi varlik

misyoner pozisyon yüzünden terketmiş diyolar.

masonik camia içinde gizli ve önemli bir figürdür.ayrıca kadınları şeytanlaştıran din anlayışının membaı yahudi mitinin başlangıç kısmıdır.

lilith, yahudi-sami mitolojisine göre adem'in ilk eşi ve dinler tarihine göre ilk feminist. musevi ve hıristiyan efsanelere göre lilith, havva'dan önce yaratılmış bir kadın olmasına rağmen adem ile eşit olmak istemiş ve bu uğurda tanrı'ya başkaldırdığı için lanetlenmiştir..

şeytanın manitası. cehennemin kraliçesi olarak bilinir.

kadınları şeytanlaştırma mecazetinin ilk uyarlaması olan ve hem de dinler eliyle yapılan ilk protip masal.