mezbaha 5

amerikalı hiciv ustası kurt vonnegut tarafından yazılmış olan savaş romanı. ozark vonnegut göndermeleri ile beni darlamaya başlayınca şart oldu bu başlığa yazmak.* eserin orijinal adı slaughterhouse-five olarak geçmektedir. aslında tamamen savaş romanı demek zor, daha çok biraz bilim-kurgu biraz da yarıotobiyografik bir eser olarak tanımlamak daha makul muhtemelen. ikinci dünya savaşı sırasında dresden'de savaş esiri olarak bulunan billy pilgrim zamanında onunla aynı kaderi paylaşmış olan yazarın anılarının çarpık bir yansıması olarak okuyucuya sunulurken aynı zamanda kitabın başka bir karakteri olan başarısız bilim-kurgu yazarı kilgore trout ise yine vonnegut'ın alter egosu olarak okuyucunun karşısına çıkar. zamandan tamamen kopmuş olan pilgrim kitap boyunca düzensiz bir biçimde sürekli farklı zaman aralıkları arasında geçiş yaparak ilerler bundan ötürü heller'ın catch 22 eseri ile benzerlikler gösterir mezbaha-5 fakat burada düzensiz zaman geçişleri tamamen kitap boyunca tekrarlanan zaman algısını aktarmak için bu şekilde yazılmıştır. yine başka bir benzerlik cümle tekrarlarıdır ki mezbaha-5 bunu kitapta bahsedilen her ölümden sonra not düşülen so it goes deyimi ile yapar. ne abartıldığı kadar iyi ne yerildiği kadar kötü bir kitap ek olarak yazarın mother night isimli eserinin ana karakteri olan howard campbell karakteri de kitapta kısa süre görünür ve kitabın finali hakkında açıkça spoiler barındırır bu yüzden önce mother night okunsa daha iyi olur bence. vonnegut ne savaşı dramatize eder -çünkü bakınca zaten çılgınlık olan bir şeyi olduğundan daha da dramatikleştirmek mümkün değildir- ne de onun insan üzerindeki etkisini küçümser. kitap genel bir eleştiri barındırır özünde, oldukça ince bir hiciv vardır mezbaha-5'in satır aralarında. ek olarak bu sadece bir teori olsa bile criminal minds'ın 2. sezon 22. bölümünde* kurbanlarını katletmek için mezbahaya kapatan bir katil mevcuttu ve mezbahanın demir kapısının üzerinde büyük kırmızı harfler ile 5 numarası düşülmüştü, muhtemelen tesadüf değildir çünkü ondan bir önceki bölüm vonnegut ile ilgiliydi. oldukça şık bir referans olmuş. kitabın 1972 yılında george roy hill tarafından çekilmiş bir filmi de mevcut ama vasat bir film olmaktan öteye gidemiyor ne yazık ki.

kitap okumayı seven herkes hayatında en az bir defa kurt vonnegut okumalı diye düşündüm bu kitaptan sonra. çok iddialı bir giriş oldu ama öyle. bu kadar kendine has tarzı olan başka bir yazar okumadım henüz.
spoiler içerir.
baş karakterimiz, hatta tek önemli karakterimiz olan billy pilgrim’den bahsedeyim önce. billy aslında çok düz bir insan. etkisiz eleman. ona rağmen dresden bombardımanı gibi bir olaydan ve bir uçak kazasından sağ çıkıyor. ha, bir de, billy’i uzaylılar kaçırıyor. kitaptaki en güzel ironi buydu bence. billy gibi dümdüz bir karakterin başına sürekli ekstrem olaylar gelmesi. hırslı ya da çaba gösteren biri olmamasına rağmen iyi bir işi ve hayatı olması da.
kitaptaki uzaylılar çok yaratıcıydı ve zekice yazılmıştı bence. bir ikinci dünya savaşı romanının içinde uzaylılar olmasını beklemiyorsunuz ama var işte. hem de çok güzel bir şekilde var. bu uzaylılar zamanı bizim algıladığımız gibi algılamıyor, daha doğrusu biz onlar gibi algılayıp hissedemiyoruz ama billy yapabiliyor. sadece zamanda gideceği noktaları yönetemiyor.
kitapta zaman doğrusal ilerlemiyor tabii ki, bazen okumayı zorlaştırsa da keyfinden hiçbir şey kaybetmiyor insan. zaten doğrusal ilerlese bu kitaba çok ters olurdu.
dediğim gibi okumayı seven herkes bir noktada kurt vonnegut’la mutlaka tanışmalı bence.