1.
erken evrendeki yeniden iyonlaşma dönemi.
yani? yanisi şu;
günlük hayattan bir örneğe benzeterek başlayayım anlatmaya. daha kolay canlanır gözünüzde.
sabah kalktınız ve dışarıda yoğun sis olduğunu gördünüz. göz gözü görmüyor. sonra işe gitmek için evden çıktınız. o arada güneş de doğdu. arabalar çalıştı ve farlarını yaktılar. derken bunların neden olduğu hareket ve sıcaklık sayesinde sis biraz hafiflemeye başladı ve artık görüş mesafeniz arttı.
şimdi gelelim erken evrene ve benzetmenin neye yaradığına bakalım. büyük patlama'dan hemen sonra evren uzunca bir süre karanlık kaldı. tıpkı sabah pencereden bakınca gördüğünüz sisli dönem gibi ama sisin o açık gri renginin yerini tamamen siyahın aldığını düşünün. kapkaranlık, ışığın olmadığı bir ortamdan bahsediyoruz.
karanlıktı ama ne zamana dek? büyük patlama'dan 380.000 yıl sonrasına dek. bu zamana gelindiğinde ortam artık oldukça farklıydı ve ışığı yayacak olan ilk fotonlar uzayda rahatça hareket edebilmeye başlamıştı. yani evren artık karanlık değildi.
bundan sonraki birkaç yüz milyon yıllık dönemde yavaş yavaş ilk yıldızlar da oluşum sürecine girdi. işte bu dönemde oluşan bu cisimlerin etrafa yaydığı morötesi radyasyon, ortamda bulunan ve nötr durumda olan hidrojenin iyonlaşmasına yol açtı.
sonrasında gelen yaklaşık yarım ila 1 milyar yıllık süreçte ilk yıldızlardan sonra ilk galaksiler ve kara delikler gibi büyük yapılar ortaya çıkmaya başladı. bunlar da tıpkı ilk yıldızlar gibi morötesi ve x ışınları yaymmaya başladı. bu kez ikinci bir iyonizasyon süreci gerçekleşti. işte bu sürece reiyonizasyon süreci adını veriyoruz. bu da sisin dağıldığı ve her şeyin yavaş yavaş ortaya çıktığı döneme benziyor.
esasında burada 2 ayrı olay veya dönemden bahsettiğimiz söylenemez. uzun bir sürece yayılmış tek bir iyonizasyon süreci var diyebiliriz. olayın önemli olmasının nedeni, evrendeki büyük ve karmaşık yapıların oluşmasına izin verecek ortamın evrimleşmesini sağlaması.
yani? yanisi şu;
günlük hayattan bir örneğe benzeterek başlayayım anlatmaya. daha kolay canlanır gözünüzde.
sabah kalktınız ve dışarıda yoğun sis olduğunu gördünüz. göz gözü görmüyor. sonra işe gitmek için evden çıktınız. o arada güneş de doğdu. arabalar çalıştı ve farlarını yaktılar. derken bunların neden olduğu hareket ve sıcaklık sayesinde sis biraz hafiflemeye başladı ve artık görüş mesafeniz arttı.
şimdi gelelim erken evrene ve benzetmenin neye yaradığına bakalım. büyük patlama'dan hemen sonra evren uzunca bir süre karanlık kaldı. tıpkı sabah pencereden bakınca gördüğünüz sisli dönem gibi ama sisin o açık gri renginin yerini tamamen siyahın aldığını düşünün. kapkaranlık, ışığın olmadığı bir ortamdan bahsediyoruz.
karanlıktı ama ne zamana dek? büyük patlama'dan 380.000 yıl sonrasına dek. bu zamana gelindiğinde ortam artık oldukça farklıydı ve ışığı yayacak olan ilk fotonlar uzayda rahatça hareket edebilmeye başlamıştı. yani evren artık karanlık değildi.
bundan sonraki birkaç yüz milyon yıllık dönemde yavaş yavaş ilk yıldızlar da oluşum sürecine girdi. işte bu dönemde oluşan bu cisimlerin etrafa yaydığı morötesi radyasyon, ortamda bulunan ve nötr durumda olan hidrojenin iyonlaşmasına yol açtı.
sonrasında gelen yaklaşık yarım ila 1 milyar yıllık süreçte ilk yıldızlardan sonra ilk galaksiler ve kara delikler gibi büyük yapılar ortaya çıkmaya başladı. bunlar da tıpkı ilk yıldızlar gibi morötesi ve x ışınları yaymmaya başladı. bu kez ikinci bir iyonizasyon süreci gerçekleşti. işte bu sürece reiyonizasyon süreci adını veriyoruz. bu da sisin dağıldığı ve her şeyin yavaş yavaş ortaya çıktığı döneme benziyor.
esasında burada 2 ayrı olay veya dönemden bahsettiğimiz söylenemez. uzun bir sürece yayılmış tek bir iyonizasyon süreci var diyebiliriz. olayın önemli olmasının nedeni, evrendeki büyük ve karmaşık yapıların oluşmasına izin verecek ortamın evrimleşmesini sağlaması.
devamını gör...