savunma mekanizmaları

freud'a ve kızı anna freud'a göre kaygılı ego yaşadığı rahatsızlıkları bir nebze de olsa azaltabilir. egoyu kaygıdan korumak için bilinçsiz olarak devreye sokulan stratejilere de savunma mekanizmaları denir. bazı savunma mekanizmaları şunlardır:

bastırma: egoya yabancı olan ya da onun tarafından kabul edilemez olan dürtülerin bilinçaltına itilmesidir.
yansıtma: bireyin bilinçli farkındalığının kabul edemeyeceği ama yine de sahip olduğu bazı özelliklerin, arzuların sanki kendisine ait değilmiş gibi, bir başkasına/başkalarına atfedilmesidir.
yer değiştirme: tepkiyi olası tehlikeli nesneden başka bir nesneye yöneltmektir.
karşıt tepki geliştirme: bir duyguyu onun aksine çevirip o şekilde algılamaktır.
regresyon: saplanmayla bağlantılı olarak daha önceki dönemin/yaşın davranış örüntülerine geri dönmektir.
rasyonalizasyon: mantığa uymayan davranış, duygu ve düşüncelere mantıklı gerekçeler bulmaktır.
yüceltme: cinsel veya saldırgan dürtülerin toplum tarafından değer verilen, beğenilen sosyal davranışlara dönüştürülmesidir.

*

karşıt tepki geliştirme olanını sık sık kullandığım strateji.

bir de mantığa bürünme vardır ki toplumda en çok kullanılandır. kişinin yapamadığı, başaramadığı şeylere sürekli mazeretler bularak, davranışını daha az yanlış veya farklı gösterme eğiliminde olması durumudur.

(bkz: pressure flip)

bastırmayı çok sık “kullandığımı” öğrendiğim, beynin kendini korumaya aldığı mekanizmalardır.

ben bayağı alzeimer olduğumu zannediyordum hatta sırf bu yüzden nörolojiye gitmiştim. travmatik bir şey yaşamışsam o yüzden olduğunu söylemişti. meğer beynim küstüm oynamıyorum diyormuş.

şöyle bir düşününce başta güzel bir şeymiş gibi gelse de aslında lanet gibi. mesela kavgayı hatırlıyorsun, kişiye kızgın ve kırgınsın ama konu neydi, kim ne dedi kısmı yok. karşındakini boğazlayasın var ama ne yaptım dese cevap bulamıyorsun. bu sefer iki kat sinirleniyorsun.
ya da birini kaybettin. acısı duruyor ama anıların silinmeye başlıyor gibi. zarar veren şeyi unutmak gibi ama acısı kalıyor. yarım yamalak bir mekanizma sanki. anılarımı bırak, acıyı götür ya.

bilincini hissettiğimizde benliğimize müthiş kaygı veren konuları bilinçaltına iterek; bu kaygıyı aza indirgemede ya da yok etmede kullandığımız mekanizmalardır. birçok insan freud’un nevrotik kaygı olarak adlandırdığı: varlığını kabul edemeyeceğimiz düşüncelerin bilinci aşarak bilinçlilik düzeyine ulaşıp ortaya çıktığı rahatsızlığı yaşar.
başta freud olmak üzere birçok (freud’un izinden giden) bilim insanı bu konuda çalışmalar yapmıştır. savunma mekanizmaları dendiğinde genel olarak olumsuz bir algı oluşur ve savunma mekanizmaları olumsuz bir durum olarak görülür. psikanalizin yapı taşı olan bastırmadan kaynaklı olduğunu düşünmüşümdür hep.
bastırma demişken; başta bastırma olmak üzere, yüceltme, yer değiştirme, inkâr, karşıt tepki geliştirme, akla bürüme, yansıtma gibi mekanizmaları kullanırız.
son olarak: “freud, içimizdeki gerçeklerin çoğunun bilinçli olmadığını, bilinçli olan şeylerin çoğunun da gerçek olmadığını fark etmiştir.”

her insan yakınındaki sevdiğinin kaybıyla yas sürecine girer. tabi bu yas sürecinin de bir sonlanma süreci vardır. insan ister istemez bu yas ve ölüm acısını unutmaya çabalar. ölenin hatırasına haksızlık gibi olsa da ölen kişiyi sürekli akılda tutmak acıyı daha da çekilmez hale getiriyor. işte bu acının unutulması ve silikleşmesi de savunma mekanizmalarının ve hafıza seçiciliğinin devreye girmesi ile mümkün olabiliyor.

mesela birine kafa atmak. evet.