1.
chicago'da bulunan parçacık hızlandırıcı. cern'den sonra 2. en büyük hızlandırıcıdır.
dairesel hızlandırıcı tevatron'un ana dairesinin çevresi yaklaşık 6,5 km uzunluğundadır. 2011'de kapatılana kadar, parçacıkları ışık hızının % 99,99'una kadar hızlandırarak çalıştı.
çalışma şeklini bu resim üzerinden kısaca anlatayım:
görselin kaynağı
cockcroft-walton ile gösterilen sağ alttaki kısım, hidrojenin iyonize edilerek hızlandırıldığı kısımdır. iyonlar, biraz daha hızlandırılacak oldukları, yaklaşık 150 metrelik doğrusal hızlandırıcıya girer*. ardından iyonlar, resimde booster olarak gösterilen kısma, elektronlarını bırakmaya zorlanarak yönlendirilirler. geriye sadece protonlar kalır. burada protonlar yaklaşık 20.000 tur atarlar ve biraz daha hızlanırlar.
ardından proton demeti main injector denen kısma gönderilir. burada biraz daha hız kazanır, antiprotonlar üretilir ve onlar da hızlandırılır. oradan da merkez halka olan tevatron'a gönderilirler.
burada zıt yönde hareket eden proton ve antiprotonlar çarpışır. cdf ve dzero adlı dedektörler tarafından bu çarpışmalar tespit edilir. bu dedektörlerin boyutu 3 katlı birer bina kadar. saniyede 2 milyondan fazla parçacık, proton ve antiproton çarpışmaları sonucunda oluşur.
bu arada şu bilgileri de ekleyeyim:
elektronvolt (ev), bir enerji birimidir.
1.aşamada, yani cockcroft-walton bölmesinde parçacıklar 750 bin ev enerjiye ulaşır.
2. aşamada, yani linac'ta 400 milyon ev enerji kazanırlar.
3. aşamada, yani booster'da 8 milyar ev enerji kazanırlar.
4. aşamada, yani main injector'da 150 milyar ev enerji kazanırlarken, antiprotonlar da aynı enerji seviyesine getirilir.
5. aşamada, yani tevatron'da 1 trilyon ev enerji kazanırlar. *
tüm bu işlemlerin amacı, evrenin oluşum aşamasındaki koşulları simüle ederek o dönem hakkında daha fazla bilgi elde etmekti ve tevatron görevini başarıyla tamamladı.
dairesel hızlandırıcı tevatron'un ana dairesinin çevresi yaklaşık 6,5 km uzunluğundadır. 2011'de kapatılana kadar, parçacıkları ışık hızının % 99,99'una kadar hızlandırarak çalıştı.
çalışma şeklini bu resim üzerinden kısaca anlatayım:
görselin kaynağı
cockcroft-walton ile gösterilen sağ alttaki kısım, hidrojenin iyonize edilerek hızlandırıldığı kısımdır. iyonlar, biraz daha hızlandırılacak oldukları, yaklaşık 150 metrelik doğrusal hızlandırıcıya girer*. ardından iyonlar, resimde booster olarak gösterilen kısma, elektronlarını bırakmaya zorlanarak yönlendirilirler. geriye sadece protonlar kalır. burada protonlar yaklaşık 20.000 tur atarlar ve biraz daha hızlanırlar.
ardından proton demeti main injector denen kısma gönderilir. burada biraz daha hız kazanır, antiprotonlar üretilir ve onlar da hızlandırılır. oradan da merkez halka olan tevatron'a gönderilirler.
burada zıt yönde hareket eden proton ve antiprotonlar çarpışır. cdf ve dzero adlı dedektörler tarafından bu çarpışmalar tespit edilir. bu dedektörlerin boyutu 3 katlı birer bina kadar. saniyede 2 milyondan fazla parçacık, proton ve antiproton çarpışmaları sonucunda oluşur.
bu arada şu bilgileri de ekleyeyim:
elektronvolt (ev), bir enerji birimidir.
1.aşamada, yani cockcroft-walton bölmesinde parçacıklar 750 bin ev enerjiye ulaşır.
2. aşamada, yani linac'ta 400 milyon ev enerji kazanırlar.
3. aşamada, yani booster'da 8 milyar ev enerji kazanırlar.
4. aşamada, yani main injector'da 150 milyar ev enerji kazanırlarken, antiprotonlar da aynı enerji seviyesine getirilir.
5. aşamada, yani tevatron'da 1 trilyon ev enerji kazanırlar. *
tüm bu işlemlerin amacı, evrenin oluşum aşamasındaki koşulları simüle ederek o dönem hakkında daha fazla bilgi elde etmekti ve tevatron görevini başarıyla tamamladı.
devamını gör...