türkiye yüzyılı maarif modeli

taliban, afganistan'da eğitim sistemini kendi ideolojisine uyacak şekilde yeniden şekillendiriyor. okul ve üniversitelerde müfredat, islam'ın katı yorumuna göre değiştiriliyor.

***

afganistan'daki radikal islamcı taliban'ın dünya görüşüyle çelişen içerikler ders kitaplarından çıkarılırken dini okullar da yaygınlaştırılıyor.

afgan insan hakları örgütü rawadari'nin geçtiğimiz günlerde kamuoyu ile paylaştığı bir rapor da taliban'ın son üç yıl içinde ülkedeki okul ve üniversitelerin müfredatında yaptığı köklü değişiklikleri ortaya koydu.

afganistan bağımsız insan hakları komisyonu'nun eski başkanı şahrzad akbar tarafından kurulan bu örgüt ülkedeki insan hakları ihlallerini belgeliyor.

raporda, taliban'ın afganistan'da yönetimi ele geçirmesinin ardından kız çocukları ve kadınların altıncı sınıftan itibaren ortaokula ve üniversitelere gitmelerinin yasaklanmasına da işaret edilerek insan hakları ve kadın haklarıyla ilgili konuların okul müfredatlarından tamamen çıkarıldığı ifade ediliyor.

böylece taliban ideolojisiyle çelişen eşitlik, özgürlük, insan ve kadın hakları, seçme ve seçilme hakkı, demokrasi gibi konuların okullarda ders olarak işlenmesinin önüne geçiliyor.

çeşitlilik yok ediliyor

raporda taliban'ın eğitime müdahalesinin bunlarla sınırlı olmadığı da aktarılıyor. çok sayıda etnik ve dini azınlığın yaşadığı ülkede eğitim sisteminin kapsayıcı özelliğine ve uygulamalarına son veriliyor.

azınlıklara anadillerinin öğretilmesi, kendi din, kültür veya tarihleriyle ilgili derslerin verilmesinin ciddi şekilde kısıtlandığına vurgu yapılan raporda, engelli kız çocuklarının okuma-yazma ve mesleki eğitim programlarına erişimlerinin de önemli ölçüde kısıtlandığı kaydediliyor.

taliban'ın 2021 yılında iktidara gelmesinin hemen ardından eğitim bakanı yardımcılığı görevine son verilen serdar muhammed rahimi, "taliban şimdiye kadar ders kitaplarından pek çok içeriği çıkardı" diyor.

rahimi bugün fransa'da sürgünde yaşıyor ve ınalco üniversitesi'nde misafir profesör olarak çalışıyor.

rahimi, taliban'ın henüz yeni içerikler üretecek kapasiteye sahip olmadığını belirterek "müfredatı tamamen yeniden tasarlamak ve yayınlamak için hem uzmanlardan hem de teknik araçlardan yoksunlar. eğitim sistemini temelden yeniden düzenlemeleri yaklaşık beş yıllarını alacaktır" diyor.

taliban'ın iktidara gelmesinden bu yana çok sayıda aydın ve akademisyen ülkeyi terk etti. ayrıca islamcılar son üç yılda çok sayıda öğretim görevlisi ve profesörü okullardan ve üniversitelerden uzaklaştırdı. onların yerine ağırlıklı olarak taliban ideolojisini temsil eden dini okul mezunlarını atadı.

gelişmeleri "tehlike" olarak nitelendiren rahimi, "taliban şu anda medrese olarak adlandırılan dini okullarını genişletmeye odaklanmış durumda" diye konuşuyor. (tıpkı türkiye gibi)

dini okullar teşvik ediliyor

birçok islam ülkesinde bulunan medreseler, yani dini okullar afganistan'da taliban tarafından kontrol ediliyor.

bu okulların temel hedefleri arasında öğrencilere islam'ın en katı yorumunun öğretilmesi ve gelecek kuşakların bu şekilde bir dini eğitim almasını sağlamak bulunuyor.

taliban 2021'de iktidara gelmelerinin ardından ülkedeki son yirmi yılda kadın hakları açısından kaydedilen ilerlemeyi tamamen tersine çevirmiş durumda.

rawadari, raporunun dışında uluslararası af örgütü gibi insan hakları örgütleri de afganistan'da "islami olmayan davranışlar" sergileyen kadın ve kız çocuklarının hapis, gözaltında cinsel şiddet ve halka açık yerlerde kırbaçlanma gibi acımasız cezalara maruz kaldıklarını düzenli olarak rapor ediyorlar.

insan hakları örgütleri okula gitmesine izin verilmeyen pek çok kız çocuğunun evliliğe zorlandığına da vurgu yapıyor.

yeni nesil dizayn edilmeye çalışılıyor

afgan kadın ve insan hakları aktivisti meryem maruf arwin, 25 kasım kadına yönelik şiddete karşı uluslararası mücadele günü vesilesiyle yaptığı açıklamada "taliban ülkeyi, afgan kadın ve kız çocuklarına yönelik yapısal baskı ve sistematik şiddet cehennemine çevirdi" diyor.

taliban tarafından uygulamaya geçirilen yasalarla kadın ve kız çocuklarının yaşamları ve haklarının önemli ölçülerde kısıtlandığını dile getiren arwin, bu kısıtlayıcı yasaların afganistan'da kadın cinsiyetinin kriminalize edilmesine yol açtığınu söylüyor.

arwin'in eleştirdiği yasalar kadınları sadece kamusal alanda yüzlerini ve vücutlarını örtmekle yükümlü kılmıyor, aynı zamanda evlerinin dışında yükse sesle konuşmalarını bile yasaklıyor.

söz konusu düzenlemeler, iran'da da bir örneği bulunan, genç erkeklerden oluşan ahlak polisi benzeri bir örgütlenme ile sıkı şekilde denetleniyor.

taliban, okul kitaplarını kendi ideolojisine uyarlayarak sadece kız çocuklarına ve kadınlara yönelik şiddeti ve toplumdaki muhalif görüşleri bastırmakla kalmıyor, uzun vadede iktidarını güvence altına almak için aşırı muhafazakar nesiller yetiştirmeyi hedefliyor. (türkiye de öyle)

eski eğitim bakanı yardımcısı rahimi tüm bu olumsuzluklara karşı yine ümidini yitirmiş değil. rahimi, okul çocuklarına yönelik çevrimiçi eğitim planına acilen ihtiyaç olduğunu kaydederek "halihazırda özellikle ortaokullara erişimi olmayan kız çocuklarını öğretim materyalleri ile destekleyen çok sayıda uluslararası proje var. bu projeler daha iyi koordine edilirse afganistan'daki çocukların eğitimine önemli bir katkı sağlanabilir" diyor.