1.
benjamin franklin tarafından yapılmış olan, yıldırımın bir yük boşalması olduğunu göstererek paratonerin icadına zemin hazırlayan deney.
aslında franklin'in yıldırımlarla ilgili deney konusunda başka bir hayali vardı. ucu sivri, uzun, metal çubuklarla yapmak istediği bu deney için yüksek bir yer gerekiyordu. ancak yaşadığı dönemde bu işe uygun olan gökdelen gibi yapılar olmadığından, franklin yeni yapılacak olan bir kilise binasının tamamlanmasını beklemeye başlamıştı. çevredeki en yüksek bina o olacaktı çünkü.
zaman ilerledi ve franklin inşaatın bitmesini beklemek yerine deneyini bir uçurtma ile yapmaya karar verdi. oğluyla birlikte, sedir ağacından yapılma çıtaları çapraz şekilde birleştirerek bir uçurtma yaptılar. uçurtmaların normalde kâğıttan yapılan kısmınıysa, rüzgârda yırtılmaması için ipek bir mendilden yaptılar. uçurtmanın tepe kısmında sivri ve iletken bir tel bulunmaktaydı. telin devamında, uçurtmayı tuttukları kısmı yine ipek bir kurdeleden yaptılar ve bu kurdelenin en alt ucuna da metal bir anahtar bağladılar. bu metal anahtar, yine iletken bir tel ile bir leyden şişesine * bağlanmıştı.
***
deney günü uçurtmaya doğrudan yıldırım düşmedi ancak uçurtma, yüklü bir buluttan negatif elektrik çekerek leyden şişesine bu elektriği depolamayı başardı. hatta franklin elini metal anahtara yaklaştırdığında ufak bir elektriksel şok da hissetti. tabii deneyden hemen öncesine kadar, ipi eliyle tuttuğu kısmı kuru tutmayı akıl etmişti franklin. böylece bulutların (hatta yıldırımların) elektrikle yüklü olduğunu ve uygun bir sistemle bu yükün havayla yer arasında güvenli şekilde aktarılabileceğini kanıtlamış oldu.
***
kanıtladı dedik ama deneyin gerçekten yapılmış olup olmadığına ilişkin çeşitli iddialar var. bir grup insana göre franklin, deneyin başarısız olması ihtimaline karşın, oğlu dışındaki kimseyi deney yerine çağırmamıştı. hatta bazılarına göre böyle bir deney hiç yapılmamıştı. ancak pennsylvania gazette adlı gazetenin 1752 yılında, deney hakkında bir açıklama yazısı yayımladığı biliniyor.
***
ice adlı yazarımızın ukdesidir.
aslında franklin'in yıldırımlarla ilgili deney konusunda başka bir hayali vardı. ucu sivri, uzun, metal çubuklarla yapmak istediği bu deney için yüksek bir yer gerekiyordu. ancak yaşadığı dönemde bu işe uygun olan gökdelen gibi yapılar olmadığından, franklin yeni yapılacak olan bir kilise binasının tamamlanmasını beklemeye başlamıştı. çevredeki en yüksek bina o olacaktı çünkü.
zaman ilerledi ve franklin inşaatın bitmesini beklemek yerine deneyini bir uçurtma ile yapmaya karar verdi. oğluyla birlikte, sedir ağacından yapılma çıtaları çapraz şekilde birleştirerek bir uçurtma yaptılar. uçurtmaların normalde kâğıttan yapılan kısmınıysa, rüzgârda yırtılmaması için ipek bir mendilden yaptılar. uçurtmanın tepe kısmında sivri ve iletken bir tel bulunmaktaydı. telin devamında, uçurtmayı tuttukları kısmı yine ipek bir kurdeleden yaptılar ve bu kurdelenin en alt ucuna da metal bir anahtar bağladılar. bu metal anahtar, yine iletken bir tel ile bir leyden şişesine * bağlanmıştı.
***
deney günü uçurtmaya doğrudan yıldırım düşmedi ancak uçurtma, yüklü bir buluttan negatif elektrik çekerek leyden şişesine bu elektriği depolamayı başardı. hatta franklin elini metal anahtara yaklaştırdığında ufak bir elektriksel şok da hissetti. tabii deneyden hemen öncesine kadar, ipi eliyle tuttuğu kısmı kuru tutmayı akıl etmişti franklin. böylece bulutların (hatta yıldırımların) elektrikle yüklü olduğunu ve uygun bir sistemle bu yükün havayla yer arasında güvenli şekilde aktarılabileceğini kanıtlamış oldu.
***
kanıtladı dedik ama deneyin gerçekten yapılmış olup olmadığına ilişkin çeşitli iddialar var. bir grup insana göre franklin, deneyin başarısız olması ihtimaline karşın, oğlu dışındaki kimseyi deney yerine çağırmamıştı. hatta bazılarına göre böyle bir deney hiç yapılmamıştı. ancak pennsylvania gazette adlı gazetenin 1752 yılında, deney hakkında bir açıklama yazısı yayımladığı biliniyor.
***
ice adlı yazarımızın ukdesidir.
devamını gör...