van allen kuşağı

dünya'nın güneş'ten gelen yüklü parçacık akısına karşı korunmasını sağlayan manyetik kalkan. manyetosfer adı verilen tabakanın iç bölgesinde bulunur ve 2 ayrı kuşak şeklindedir. temsili görsel için tık

***

genellikle ay'a gidilmediğini iddia edenler tarafından bu kuşağın geçilemeyeceği söylense de, durum öyle değil. bakalım;

radyoaktif bir ortamda bulunmak zorunda kalırsanız, başınıza ne geleceğini belirleyen en önemli şeylerden biri, o ortamda ne kadar süre kaldığınız, yani vücudunuza giren radyoaktif maddenin miktarıdır. bugün hastanelerde kullanılan birçok tıbbi görüntüleme yönteminde vücudunuza radyasyon alırsınız. bu nedenle bu yöntemlerin uygulandığı hastane odalarında fazla kalmamanız sağlanır. orada çalışan kişiler için de, yıllık belirli bir doz miktarı vardır. bu dozu aşacak süreler boyunca bu bölgelerde kalmaları, kanser gibi lanet sonuçlara gebedir.

***

kuşaklardaki radyasyon miktarı nedir? bu kuşakların yoğunluğu, her bölgede aynı değil. bazı bölgeleri, diğer kısımlara kıyasla oldukça seyrek sayılır ve biz gözlemler neticesinde elde ettiğimiz bilgilerle, bu bölgelerin nereler olduğunu biliyoruz. eğer uzayda yapılacak bir yolculuk için bu kuşaklardan geçmemiz gerekirse -ki mutlaka gerekir- daha az yoğun bölgeleri, eğer herhangi bir teknik sakıncası yoksa, kullanmayı tercih ederiz.

son yıllarda yapılan çalışmalar, iç kuşağın zannedildiğinden de daha az yoğun olduğunu gösterdi. bu da ek bilgi olsun. bu bölgede ışık hızına yakın hızlarda dolaşan yüksek enerjili elektronların, normal şartlarda burada pek de fazla dolanmadıklarını gözledik. sadece güneş'in manyetik bakımdan aktif olduğu zamanlarda, güneş fırtınası dediğimiz fenomen nedeniyle bir süreliğine buraya itiliyorlar.

***

biraz önce yukarıda değindiğim gibi, bu kuşağı geçerken en çok dikkat edilmesi gereken şey, burada ne kadar kalınacağı. apollo görevi için bu süre 53 dakika olarak belirlenmişti. bir insan için ölümcül radyasyon miktarı saatte yaklaşık 300 rad. eğer siz 53 dakika boyunca kuşak içerisinde tamamen korumasız şekilde kalırsanız vücudunuza girecek radyasyon miktarı ise toplam olarak 11,4 rad. astronotlar bu bölgeye korumasız olarak da girmediğinden, herhangi bir apollo görevinde, yolculuk boyunca bir astronotun maruz kalacağı miktar ortalama olarak 0,38 rad'a kadar düşüyor. en yüksek miktarı apollo 12 görevinde, 0,58 rad ile aldılar. bu hemen hemen neye eşit, biliyor musunuz? kafanız için çektireceğiniz 2 tane bilgisayarlı tomografi filmine...

peki ne kadar süre kalsaydılar ölürlerdi? 1 günden daha fazla süre boyunca. oysa dediğim gibi, burada geçirilen zaman 53 dakikaydı.

***

bir konuya daha değinmek istiyorum. kelly smith adlı bir nasa mühendisi, bir videodaki konuşmasında şöyle bir şey söylüyor: "görev için kuşaklardan 2 kez geçilmesi gerekiyor. orion'un koruması var, ancak bunun yine de test edilmesi gerekiyor. aracın sensörleri buradaki radyasyon verilerini kaydedecek ve insanları mars'a göndermeden önce bu olayı halletmemiz gerekiyor."

bu sözler kuşakların geçilemeyeceğini nasa itiraf etti şeklinde ortalıkta çarpıtıldı. ancak burada mevzu o değil. kelly smith'in bahsettiği görev, mars için tasarlanan orion görevi. belirttiği gibi, bu görevde apollo görevlerinden farklı olarak, kuşak içerisinde 2 gün kadar kalınacak. bu durum hem insan hayatı için hem de aracın içindeki hassas elektronik aletler için bir sorun teşkil ediyor. bu sorun çözülmeden yola çıkılırsa, 2 gün içerisinde vücuda yüklenecek radyasyon dozu ve yolda bozulacak elektronik aletler nedeniyle görevin bir faciayla sonuçlanması söz konusu. mühendisin van allen kuşağı ile ilgili olarak "halledilmesi gerek" dediği konu da bu.

son olarak, iddia edilenin aksine, kuşağı keşfeden kişi olan astronom james van allen'in, kuşakların geçilemeyeceğine dair bir beyanı yok. van allen'in itiraz ettiği nokta, bazı atmosfer dışı uyduların ve uzay yolculuklarının pek de rağbet görmeyeceği ve erkenden sonlanacağı idi.

hala geçmeye çalışanların, bundan 50 yıl önce geçtiklerini iddia ettikleri manyetik kalkan. yalan dolan
ben demiyorum kendileri diyor.