1.
zamanın göreceli olması durumu teorisidir.
bence en güzel örnek 1 dk'lik bir uyku/şekerleme esnasında görülen rüyalardır.
*
bence en güzel örnek 1 dk'lik bir uyku/şekerleme esnasında görülen rüyalardır.
*
devamını gör...
2.
bir nesnenin hızı ne kadar büyükse, zaman o nesne için o kadar yavaş ilerler şeklinde özetlenebilen, gayet güzel bir olaydır. einstein amca öyle demiştir. ışık hızının sabit oluşundan çıkan bir sonuç.
devamını gör...
3.
birtakım detaylarla kafa açmak için can attığım olay. hazır mıyız gençler? işin şu kısmını anlatacağım çünkü; tamam, bazı yerlerde daha yavaş, bazı yerlerde daha hızlı akıyor ama neden?
şimdi yukarıda olduğu gibi diyoruz ki zaman dediğimiz şey, gözlemlenebilir evrenin her yerinde aynı süratte akmıyor. kütlenin varlığına ve yoğunluğuna bağlı şekilde, yani kütle çekim kuvvetiyle orantılı olarak, bir de hareket hızınıza bağlı olarak, zamanın akış hızı da değişiyor. referans çerçevesi denen teknik terimin devreye girdiği nokta bu aslında. aynı hızda hareket edenler için zamanın akış hızı da aynı olur ama içinizden biri hızını değiştirdiğinde onun için zamanın akış hızı da farklı olur. yani ben dünyada dururken sen büyük bir süratle hareket ederek sirius'a gidip gelirsen, hareket hızın benden farklı olacağından ikimizin zamanı farklı olacak demektir. benim referans çerçevem dünya iken seninki, sirius'a hangi araçla gidip döndüysen odur.
ya da bir başka senaryoyu düşünelim. ben deniz kenarında yaşarken, sen yüksek bir dağın tepesinde yaşıyorsun. yani ben dünyanın kütle merkezine senden daha yakınım. dolayısıyla benim hissettiğim kütle çekimi seninkinden güçlü. bu da benim zamanımın, seninkinden daha yavaş akması anlamına geliyor.
tamam ama niye? çünkü her fiziksel gerçekliğin altında bir matematik yatar. bu işin matematiği de şöyle;
hareketli sistemlerde zamanın, hareketsiz sistemlere göre daha yavaş akmasına zaman genişlemesi diyoruz. bu olay lorentz faktörü (gama) adını verdiğimiz bir formülle ifade edilir. gama bu şekilde hesaplanır:
ikinci formül şöyle; duran bir cisme göre hareketli bir cisim için zamanı hesaplarken, duran cismin deneyimlediği zamanı bu lorentz faktörü gama'ya bölüyoruz. gama'da dikkat ettiyseniz, paydada bir v yani hız terimi var. burada v ne kadar büyürse gama da o kadar büyür. yani ikinci formüldeki, hareketli cisim için geçen süre de azalmış olur. bunun özeti; hız arttıkça zaman daha yavaş akar.
sayısal örnek vereyim, daha iyi anlaşılır. dünyada ve hızlı şekilde uzayda hareket eden 2 kişi olsun. dünyadaki kişi için 1 saat geçtiğinde, uzayda ışık hızının diyelim ki %90'ı kadar bir hızla hareket eden kişi için ne kadar zaman geçeceğini hesaplayalım.
önce gama'yı bulmamız gerek. berbat yazım için özür dileyerekten;
buradan gama yaklaşık 2.27 çıkar. bunu ikinci formülde yerine yazarsak şu:
yani 0.44 çıkar. işte bunun anlamı da şudur; dünyadaki gözlemci için 1 saat geçtiğinde, uzaydaki hareketli gözlemci için 0.44 saat, yani 1 saatten daha az zaman geçmiş demektir. hız ışık hızına daha fazla yaklaşırsa, bu 0.44 de daha fazla azalır. yani zaman çok daha yavaş akmış olur.
şimdi yukarıda olduğu gibi diyoruz ki zaman dediğimiz şey, gözlemlenebilir evrenin her yerinde aynı süratte akmıyor. kütlenin varlığına ve yoğunluğuna bağlı şekilde, yani kütle çekim kuvvetiyle orantılı olarak, bir de hareket hızınıza bağlı olarak, zamanın akış hızı da değişiyor. referans çerçevesi denen teknik terimin devreye girdiği nokta bu aslında. aynı hızda hareket edenler için zamanın akış hızı da aynı olur ama içinizden biri hızını değiştirdiğinde onun için zamanın akış hızı da farklı olur. yani ben dünyada dururken sen büyük bir süratle hareket ederek sirius'a gidip gelirsen, hareket hızın benden farklı olacağından ikimizin zamanı farklı olacak demektir. benim referans çerçevem dünya iken seninki, sirius'a hangi araçla gidip döndüysen odur.
ya da bir başka senaryoyu düşünelim. ben deniz kenarında yaşarken, sen yüksek bir dağın tepesinde yaşıyorsun. yani ben dünyanın kütle merkezine senden daha yakınım. dolayısıyla benim hissettiğim kütle çekimi seninkinden güçlü. bu da benim zamanımın, seninkinden daha yavaş akması anlamına geliyor.
tamam ama niye? çünkü her fiziksel gerçekliğin altında bir matematik yatar. bu işin matematiği de şöyle;
hareketli sistemlerde zamanın, hareketsiz sistemlere göre daha yavaş akmasına zaman genişlemesi diyoruz. bu olay lorentz faktörü (gama) adını verdiğimiz bir formülle ifade edilir. gama bu şekilde hesaplanır:
ikinci formül şöyle; duran bir cisme göre hareketli bir cisim için zamanı hesaplarken, duran cismin deneyimlediği zamanı bu lorentz faktörü gama'ya bölüyoruz. gama'da dikkat ettiyseniz, paydada bir v yani hız terimi var. burada v ne kadar büyürse gama da o kadar büyür. yani ikinci formüldeki, hareketli cisim için geçen süre de azalmış olur. bunun özeti; hız arttıkça zaman daha yavaş akar.
sayısal örnek vereyim, daha iyi anlaşılır. dünyada ve hızlı şekilde uzayda hareket eden 2 kişi olsun. dünyadaki kişi için 1 saat geçtiğinde, uzayda ışık hızının diyelim ki %90'ı kadar bir hızla hareket eden kişi için ne kadar zaman geçeceğini hesaplayalım.
önce gama'yı bulmamız gerek. berbat yazım için özür dileyerekten;
buradan gama yaklaşık 2.27 çıkar. bunu ikinci formülde yerine yazarsak şu:
yani 0.44 çıkar. işte bunun anlamı da şudur; dünyadaki gözlemci için 1 saat geçtiğinde, uzaydaki hareketli gözlemci için 0.44 saat, yani 1 saatten daha az zaman geçmiş demektir. hız ışık hızına daha fazla yaklaşırsa, bu 0.44 de daha fazla azalır. yani zaman çok daha yavaş akmış olur.
devamını gör...