belirsizlik ilkesi

belirsizlik ilkesi, 1927 yılında werner heisenberg tarafından öne sürülen ilkedir. (momentum değişimi = kütle değişimi x hız değişimi).

heisenberg belirsizlik ilkesi olarak da geçer. bir elektronun aynı anda hem momentumunu hem de konumunu bilemeyeceğimizi, ikisinden sadece birisini bilebileceğimizi söyler.

kütleyi tayin edebilirsiniz, hızı da tayin edebilirsiniz, ancak ikisini de aynı anda asla tayin edemezsiniz (kesin bir biçimde) .. işte bu ilke hemen hemen bunu söylemektedir.

yanlış anlayanlar tarafından determinizmin çöküşü olarak gösterilen kuramdır. halbuki, kuram fotonların da birer parçacık olduklarından hareketle fotonların parçacıklara çarpması sonucu parçacıkların görüntüsünün elektron mikroskobuyla bize ulaştığında parçacıkların yerlerinin çoktan değiştiğini söylemektedir. nedensellik ilkesi hala daha geçerliliğini sürdürmektedir.

- say my name!
- heisenberg.
- you’re goddamn right.

enerji - zaman ve konum - zaman belirsizliklerini kapsar. konum-zaman belirsizliği malumunuz, enerji-zaman bellirsizliği ise bir sistemin enerjisini kesin olarak belirleyebilmek için sonsuz zamana gereksinim olduğunu söyler.

heisenberg 1927 de bazı ilginç çıkarımlar yaptı...
dedi ki ; kardeşim biz deneyleri hiç bir zaman tam bir yalıtılmış içinde yapamayacağız. çünkü ölçme eyleminin kendisi sonuçları etkileyecektir.
belirsizlik ilkesine göre ; bir atom altı parçacığın hem konumu,hem momentumu (belli bir andaki enerjisi) aynı anda ölçülemez...
her ikisi belli sınırlar içinde ölçülebilir belki ama; bu sınırlar biri için ne kadar kesin belirtilirse diğeri için o kadar muğlaklaşır...
her ölçümde bir belirsizlik bulunur...bir masanın boyunu ölçerken metre kullandık ama ibresi en fazla mm hassasiyetine göre ölçer. çünkü en küçük ölçüm ibresi budur. bu size ölçüm aletinin hassasiyeti ile ilgili gelse de, haisenberg e göre bu kuantum mekaniğinin doğasıyla alakalıdır. bir cismin konum ve momentumu ölçüm aletleriniz ne kadar keskin olursa olsun aynı anda belirlenemez.. kabaca bilebilirsiniz belki ama birini 'kesin ölçtükçe' diğeri belirsizleşir.
neden?
momentum çarpma ve enerji ile ilgili demiştik..
şimdi farazi bir elektron düşünelim..bu elektronun konum ve momentumunu hesaplamak istiyoruz..bunun için güçlü bir ışık mikroskobu kullanıyoruz..
görme bir cisime çarpan ışık gözünüze geldiğinde gerçekleşir...ışık bu çarpma esnasında momentum yada enerjisinin bir kısmını bu elektrona aktararır o halde kısa dalgaboylu (büyük momentumlu) ışık kullanarak konumunu bulma işi ,momentumda büyük bir belirsizliğe yol açar...

evet efenim bu dönemin çatışan ve yarışan fizikçileri heisenberg ve schrödinger olacaktır.
ismini bile söyleyemediğim adam schrödinger atom altı parçacıkların yada sistemlerin dalga görünüşü için çalışırken; heisenberg enerjilerin kademeli doğasını araştırıyordu. schrödingerin silahı dalga matematiği iken , heisenberg iki boyutlu sayı tablolarından yararlanıyordu...
kaynak: serway fizik

bu ilkeye göre atomik bir parçacığın momentum'unun ve pozisyonunun aynı anda ölçümünün hassaslığına teorik bir sınır getirilmektedir.

fizik kanunu kısmını bilmem ama insanoğlunun dünyaya fırlatılmışlığı içinde , insan olmanın içine fırlatılmış olmak temelinde insan için en büyük olgu bu ilkedir. yani belirsizlik.

önce kriz çıkartıp sonra krize çözümler araması , başına gelen tüm olgu ve olaylar karşısında ne tür bir duruş eylemi gerçekleştireceği tamamen muamma olan tek varlık insan.

misal aslan ormanın kralıdır diye tabir edilir ama üç tane sırtlan yanına gelse ne yapacağı bellidir. hemen topuklar ve oradan uzaklaşır. her aslan da aynı olaya aynı tepkiyi verir. ama insan her zaman bir belirsizlik içindedir.