1.
dönem dönem ortaya çıkan ve bilimsel bir temele oturtulmaya çalışılmış olsa da aslında yanlış olduğu ortaya çıkan olaylar.
***
örneğin 20. yüzyılın başlarında, evrenin esir ya da ether adı verilen bir maddeyle dolu olduğu sanılıyordu. bilimsel çalışmaların bir kısmı da bu "gerçeği" göz önünde bulundurarak yapılıyordu. ancak bugün evrenin, kendisine "uzay boşluğu" diyecek kadar boş olduğunu biliyoruz.
***
17. yüzyıl ortalarında kimyasal yanma olayını açıklamak için filojiston teorisi ortaya atılmıştı. buna göre yanıcı maddelerin tamamında yanıcı olmayan bir kısım ile bir de gözle görülemeyen ama yanmayı sağlayan filojiston adlı kısım bulunur. bu işin böyle olmadığı ve yanmanın oksijen nedeniyle gerçekleştiği ancak 18. yüzyılın 2. yarısında anlaşıldı.
***
19. yüzyılda italyan astronom giovanni schiaparelli, yaptığı mars gözlemleri sonrasında mars yüzeyinde kanallar gördüğünü ve bunları ancak akıllı bir medeniyetin inşa etmiş olabileceğini iddia etti. bugün biliyoruz ki kanal denen o yapılar mars yüzeyindeki doğal kaya oluşumları.
***
atomik enerji laboratuvar seti, bir zamanlar çocukların kimya merakını tetiklemek ve onları bilime yönlendirmek için satışa çıkarılan bir oyuncaktı. ancak sonradan, setin içerisinde bulunan 4 kavanoz uranyumun aslında ölümcül bir silah olduğu anlaşıldı.
***
dünyaca ünlü roswell vakasından sonra bulunduğu iddia edilen "uzaylı cesedi"nin aslında mumyalanmış bir çocuk bedeni olduğu ortaya çıktı. ne yazık ki ufo meraklılarının bu olayın gerçek bir uzaylı vakası olduğunu her yerde yüksek sesle dile getirmiş olması, ortaya çıkan gerçeklere hâlâ gölge düşürüyor.
***
yine 20. yüzyılın başlarında, kendileri de sigara içen birçok doktor, sigara ile kanser arasındaki ilişkiyi henüz bulmamıştı. bu nedenle sigara üreticileri, kendi sigara markalarının reklamını yaparken doktorları referans olarak gösteriyor ve insanları sigara içmeye teşvik etmeye çalışıyordu. kapış kapış satılan bu ürünlerin kullanımından bir süre sonra akciğer kanserinde artış görülünce olay da yavaş yavaş aydınlığa kavuşmaya başladı.
***
elbette başlarda bilimsel doğrular olduğuna inanılan ama sonradan ne büyük bir hata olduğu ortaya çıkan olaylar bunlardan ibaret değil. başka olayları yazma işini de diğer yazarlara bırakarak tanımı sonlandırıyorum.
işte o günlerden kalma bir afiş: "boğazınızın iyiliği için sigara için"
edit: aslında ben de çeviriyi "boğazınızın iyiliği için craven a için" ile "boğazınızın iyiliği için sigara için" arasında kalarak yazdım çünkü afiş öyle bir yapılmış ki, iki anlam da çıkıyor, nasıl okuduğunuza bağlı olarak. fakat olayın genelinde yanlışlık yok diyebilirim. o dönemlerde gerçekten sigara, uyuşturucu gibi birçok zararlı ürünün faydalı olduğu düşünülüyor, bunlar doktorlar tarafından tavsiye ediliyor ve hatta bunların bir kısmı eczanelerde, herkesin erişimine olanak sağlayacak şekilde satılıyordu. zararları anlaşıldıktan sonra düzenlemelere gidildi.
görselin kaynağı
***
örneğin 20. yüzyılın başlarında, evrenin esir ya da ether adı verilen bir maddeyle dolu olduğu sanılıyordu. bilimsel çalışmaların bir kısmı da bu "gerçeği" göz önünde bulundurarak yapılıyordu. ancak bugün evrenin, kendisine "uzay boşluğu" diyecek kadar boş olduğunu biliyoruz.
***
17. yüzyıl ortalarında kimyasal yanma olayını açıklamak için filojiston teorisi ortaya atılmıştı. buna göre yanıcı maddelerin tamamında yanıcı olmayan bir kısım ile bir de gözle görülemeyen ama yanmayı sağlayan filojiston adlı kısım bulunur. bu işin böyle olmadığı ve yanmanın oksijen nedeniyle gerçekleştiği ancak 18. yüzyılın 2. yarısında anlaşıldı.
***
19. yüzyılda italyan astronom giovanni schiaparelli, yaptığı mars gözlemleri sonrasında mars yüzeyinde kanallar gördüğünü ve bunları ancak akıllı bir medeniyetin inşa etmiş olabileceğini iddia etti. bugün biliyoruz ki kanal denen o yapılar mars yüzeyindeki doğal kaya oluşumları.
***
atomik enerji laboratuvar seti, bir zamanlar çocukların kimya merakını tetiklemek ve onları bilime yönlendirmek için satışa çıkarılan bir oyuncaktı. ancak sonradan, setin içerisinde bulunan 4 kavanoz uranyumun aslında ölümcül bir silah olduğu anlaşıldı.
***
dünyaca ünlü roswell vakasından sonra bulunduğu iddia edilen "uzaylı cesedi"nin aslında mumyalanmış bir çocuk bedeni olduğu ortaya çıktı. ne yazık ki ufo meraklılarının bu olayın gerçek bir uzaylı vakası olduğunu her yerde yüksek sesle dile getirmiş olması, ortaya çıkan gerçeklere hâlâ gölge düşürüyor.
***
yine 20. yüzyılın başlarında, kendileri de sigara içen birçok doktor, sigara ile kanser arasındaki ilişkiyi henüz bulmamıştı. bu nedenle sigara üreticileri, kendi sigara markalarının reklamını yaparken doktorları referans olarak gösteriyor ve insanları sigara içmeye teşvik etmeye çalışıyordu. kapış kapış satılan bu ürünlerin kullanımından bir süre sonra akciğer kanserinde artış görülünce olay da yavaş yavaş aydınlığa kavuşmaya başladı.
***
elbette başlarda bilimsel doğrular olduğuna inanılan ama sonradan ne büyük bir hata olduğu ortaya çıkan olaylar bunlardan ibaret değil. başka olayları yazma işini de diğer yazarlara bırakarak tanımı sonlandırıyorum.
işte o günlerden kalma bir afiş: "boğazınızın iyiliği için sigara için"
edit: aslında ben de çeviriyi "boğazınızın iyiliği için craven a için" ile "boğazınızın iyiliği için sigara için" arasında kalarak yazdım çünkü afiş öyle bir yapılmış ki, iki anlam da çıkıyor, nasıl okuduğunuza bağlı olarak. fakat olayın genelinde yanlışlık yok diyebilirim. o dönemlerde gerçekten sigara, uyuşturucu gibi birçok zararlı ürünün faydalı olduğu düşünülüyor, bunlar doktorlar tarafından tavsiye ediliyor ve hatta bunların bir kısmı eczanelerde, herkesin erişimine olanak sağlayacak şekilde satılıyordu. zararları anlaşıldıktan sonra düzenlemelere gidildi.
görselin kaynağı
devamını gör...
2.
bilime ön ayak olan, zamanla gelişmesini sağlayan yanlışlardır. bilim; teoriler sayesinde araştırmaya başlar ve doğru veya yanlış bir sonuca ulaşır. sonrasında da bunu kanıtlamak için araştırmalar yapılır. bu şekilde, canlı ve sürekli dinamik bir araştırma ortamı oluşur..
devamını gör...