de bağlacını ayıramayan insan

türkçe hocasına küfretmeyin kendisi ben olabilirim.
bilmemek değil öğrenmemek ayıptır. ogrenmemiştir.
amme hizmeti olsun hadi, yer ve zaman bildiriyorsa birleşik bildirmiyorsa ayrı yazılır.

riske girmemek için hepsini ayıranlar var. tabi bir de böyle yeni bir imla hatası keşfeden mucitler var.

kimse dil bilgisi kurallarını %100 bilmek zorunda değil. keza, en iyi edebiyatçılar hatta dil bilimi profesörleri dahi, noktalama işaretlerinde, kelimelerde ve eklerde yazım yanlışları yapabiliyor. şunu öğrenmek gerekiyor; hiç bir insan %100 doğruyu bilemez ama türk toplumu öyle garip bir toplum ki karşısındakini sürekli aşağılamak için yeni yollar ve kalıplar keşif ediyor. yazık, içine içine hatta derinlemesine çürüyen bir insanlığımız var.

ortaokulda olayı algılayamadıktan sonra peşini bırakan insandır. bu iş ya ortaokulda öğreniliyor ya da evrenin çözülemez sırları arasına karışıyor. şimdi buraya, edebiyat öğretmeni olarak, tecrübeyle sabit birkaç teşhis ve amme hizmeti bırakıyorum, destur:

sıkıntının temelinde de/da işlevinden önce bağlaçın mantığını anlamama var. şimdi artistik bir sosyolojik ve filolojik bir tespit yaparak türkçede* (göktürkçede) bağlaçlar yoktur, bu görevi fiilimsiler üstlenir dolayısıyla genetik kodlarımızca “bu ne a.” şeklinde bir tepkiye yol açıyor diyebilirdim ama bu kadar geriye gitmeye gerek yok.

bu ayrı yazılan de/da körpe zihinlere “çıkardığınızda cümle bozulmuyorsa bağlaçtır ve ayrı yazılır” şeklinde işlenir. hem doğru hem yanlış. yanlış kısmı, çocuğun okuduğunu anlayamamasına sebep olmak kadar büyük bir karmaşaya yol açar.
sen de mi geldin?
sen mi geldin?
örneğe baktığımızda cümle bozulmadı ama anlam değişti. bu sebeple illa böyle anlatılacaksa “cümlenin anlamını değiştirmiyorsa” şeklinde ifade etmek gerekir.

bağlaç ifadesinin ki örneğinde çok daha rahat anlaşılır olduğunu düşünüyorum çünkü daha bariz şekilde cümleleri birbirine bağlayan bir bağlaç.
davet ederse konsere gitmek istiyorum ki zaten o grubu merak ediyordum.
davet ederse konsere gitmek istiyorum zaten o grubu merak ediyordum. *
görüldüğü gibi anlamda hiçbir bozulma kayma vs olmadı. şimdi de bağlacına aynı muameleyi yapalım ve “cümle bozuluyorsa” ifadesiyle iki örnek görelim:
sen bana onun seni sevdiğini söyledin de sadece tahminde bulunduğunu söylemedin.
sen bana onun seni sevdiğini söyledin sadece tahminde bulunduğunu söylemedin.
görüldüğü üzere buradaki kişi şizofren, iki cümlede de kafasında kurmuş. olayı de bağlacıyla kurtaramıyor yani yazık.
(haa ama aynı zamanda birinci cümlenin anlamında “ulan çakal” gibi bir alt metin de var)
bir de şuna bakalım:
sen de tamamsan hadi çıkalım.
sen tamamsan hadi çıkalım.
şimdi birinci cümlede ne oldu? ben eşyalarımı hazırladım sen de hazır mısın diye bakıyorum. ikinci cümlede ne oldu? benim donum dışarıda kaldı çünkü sen tamamsan benim hazır olup olmamam önemli değil. cümle bozulmadı ama anlam değişti.
işte size kafa karışıklığı. ben de doğrusunu unutmadan konuyu kapatayım.


bu de/da ya bağlaçtır ya ektir. mantığını oturtmak için, bağlaç mı değil mi diye bakmaktansa ek mi değil mi diye bakmak daha kolay bir yöntem çünkü ek kelimeden ayrıldığında daha bariz bir anlam bozukluğuna yol açar.
kalemin bende kalmış.
kalemin ben kalmış.
görüldüğü gibi cümlenin anlamı bozulmadı direkt anlamsız bir cümle ortaya çıktı. yani bu de kesinlikle ektir, bağlaç olamaz.

sanırım bu anlatımdan sonra demet akalın bile az çok bir şeyler anlar.

bir gün katil olacağım sebep...

iyiyi ve kötüyü ayırsın gerisi halledilir dediğim olaydır,