dengbej

kürt sözlü edebiyatını ezgili bir şekilde icra eden ses sanatçısı.

dengbej kelime olarak 'ses söyleyen' manasına gelir. bu sanatçılar, enstrümansız* bir şekilde tarihi olayları, aşkları, kısacası yaşanmışlıkları anlatıp, aktarır kuşaktan kuşağa.
yaşar kemal de bir ada hikayesi ve ağrı dağı efsanesi gibi eserlerinde bu sanatı icra edenlerden epey bahseder.

bu geleneği sürdüren sanatçıları otantik bir ortamda canlı dinlemek, dinlerken ücretsiz kaçak çay içmek isterseniz, diyarbakır'daki dengbej evi'ni ziyaret edebilirsiniz. * tarihteki bilinen meşhur dengbejlerin bazıları şunlardır:

şakiro
mehmed arif cizrevi
karapetê xaço

çoğunlukla müzik aileti kullanmadan, gırtlak gücüyle ezgilerini dile getiren kişilere verilen isim. ayrıca kürtçede "deng" kelimesi "ses" anlamına geldiği gibi bilinenin ötesinde bir de "haber" anlamına gelir. böylece dengbej kelimesi haber veren, haber eden kişi anlamına da gelmektedir.
üst tanımda bahsedilen dengbej evi, evet hala açık ve harika ezgiler söyleniyor. yolunuz diyarbakır'a düşerse mutlaka ziyaret etmenizi öneririm.

ilk olarak (bkz: anadolu'nun kayıp şarkıları) belgeselinde dinlediğim, anadolu'da ağıt yakanların kürt versiyonu.
buradan
anadolu coğrafyasında yaşanılan olayları siirsel bir anlatımla yazıya döken, bazen de bunları pazar yerlerinde seslendirerek okuyan insanlar vardı. çocukluğumda muğla taraflarında bunun yaşayan örneklerini görmüştüm. ne yazık ki zamanla kalmadılar.

şakiro der susarım.
zamanla kalmadıkları kısmı doğru değil yalnız.

sese yön ve ahenk katan kişiye denilir . 1 . tanımı giren yazarın dediği gibi sözlü edebiyatın en önemli türü olan dengbejiyi söyleyen kişiye denilir . eski kültürde çok önemli yeri olup her ağanın, kürt veya doğulu beyin kendine ait dengbeji vardı. hatta dengbejlik bir elitlik göstergesiydi. kürt halkının acılarını, mutluluğunu, kültürünü geleceğe taşıyan gırtlağına güvenen sanatçısıdır.

eski anlamıyla dengbejlik sesini bir enstruman olarak kullanıp doğaçlama stran söyleyen sanatçılara verilen isimdir. modern anlamda ise şiwan perwer muhteşem bir enstruman olan sesini, derin müzik kültürü ve alt yapısıyla, diğer enstrumanlarla harmanlayıp bize hediye eden modern bir dengbejtir.

kürt sözlü edebiyatında sözü ahenkle söyleyen kişi olarak bilinir.

(bkz: kürt müsün canım)