1.
oyun tekniği ile uzman kandırmaca
mükemmel bir sunum tekniğiyle, içerikteki saçmalıkları fark ettirmeden, konunun uzmanlarını kandırmak mümkün mü? 1970’te yapılan bir deney, usta bir oyun tekniğiyle, uyduruk bir bildirinin, uzmanlara yutturulabileceğini gösterdi.
myron l.fox’un bir toplantıda sunduğu bildirinin başlığı matematiksel oyun teorisinin tıp eğitiminde kullanılması idi. ve güney kaliforniya üniversitesi tıp okulu eğitim programı katılımcısını fox, ‘matematiği insan davranışları üzerinde uygulayan otorite’ olarak tanıttı.
dinleyicileri iddialı çıkışıyla o kadar büyülemişti ki hiç kimse yalanını fark etmedi. adam oyuncuydu ve oyun teorisi hakkında hiçbir şey bilmiyordu.
1970 yılında, fox’un tüm yaptığı oyun teorisi hakkındaki bir makaleden, anlaşılması zor bir konuşma, uydurma sözcükler ve tartışmalı saptamalardan oluşan ve mizah ve anlamsız bağlantılarla diğer çalışmalara aktarılan bir bildiri hazırlamaktı.
bu aldatmacının arkasında ise bu tezle eğitim programı için bir tartışma yapmak isteyen john e.ware, donald h.naftulin ve frank a.donnelly vardı. araştırmayla yanıtlanması beklenen soru şu idi:
deney başlıyor
bir grup uzmanı mükemmel bir sunum tekniğiyle, içerikteki saçmalıkları fark ettirmeden, kandırmak mümkün mü? john ware saatlerce oyuncuyla çalışmıştı: burada amaç, fox’un bildiriyi sunarken ve sunduktan sonra saçmalamasını ve deneyin çökmesini engellemekti.’
fox, aldatmacının başarılı olmayacağından emindi. ama ne var ki dinleyici bildiriye hayran kalmış ve bir saatlik sunumun arkasından da heyecanla sorular sormaya başlamıştı.
fox, aldatmacanın anlaşılmaması için soruları yanıtlamamıştı. on uzmanın tümü daha sonra değerlendirme formunda, bildirinin kendilerini düşünmeye ittiğini, hatta dokuzu, fox’un konuyu çok iyi ele aldığını ve yeterli örnek verdiğini söylemişler.
böylece bir bildirinin sunuş şekliyle, uydurma içeriğin fark edilmeyeceğine dayanan etki o zamandan bu yana ‘dr.fox etkisi’ olarak bilinmekte.
reagan nasıl seçildi?
dinleyiciler fox’un gerçekte kim olduğunu öğrendikten sonra bile ondan konuyla ilgili kaynakça istemişler. öyle görülüyor hiçbir iddiası olmayan ve uydurma olduğu ortaya çıkan bildiri konuyu cazip hale getirmişti.
ware bunun üzerine öğrencilerini motive etmek isteyen profesörlerin derslerini bir oyuncuya verdirtmelerini önerdi.
bu öneri üzerine bir los angeles times gazetecisi şunları yazdı:
‘bu araştırma, yazarların bile fark edemedikleri imalar taşımakta. bir oyuncu bir öğretmenden daha iyiyse, neden daha iyi bir parlamenter hatta daha iyi bir başkan olmasın ki?’ yedi yıl sonra ronald reagen amerikan başkanı seçildi
devamını gör...