evren sonlu mudur sorunsalı

bana sorarsanız sonludur. çünkü sonsuz olan tek şey tanrıdır. eğer başka sonsuz olan şeyler varsa bu tanrılar olduğu anlamına gelir ki ben tek tanrıya yani allah'a inanan biri olarak allah dışında her şeyin bir sonu olduğunu düşünüyorum.

asgari ücrete tabii sigortasız bir şekilde günde 12 saat çalışan ben için çok da umrumda olmayan sorunsaldır.

evrenden pek emin olamamakla birlikte yaşamın sonsuzluğuna inanıyorum. ölüm elbette var ve herkesin başına da eninde sonunda gelecek. ancak ben öldüğümde de yaşam devam edecek. insanlık yok olsa dahi başka canlılar gene yaşam denen olguyu var edecek. tabii dini boyuttan bakarsak eğer kıyamet yaşamı yok edecek olay. ama bu benim benimseyebildiğim bir bakış açısı olmadığından böyle düşünüyorum belki de.

big bang teorisine göre evet sonludur ancak evren de dünya gibi yuvarlak ise son noktası diyebileceğimiz bir yeri yoktur.

eksik sorulduğunu düşündüğüm soru.

bahsedilen son zaman açısından mı yoksa mekan açısından mı olduğu belirsiz olduğu için muğlak kalmış gibi görünüyor. hoş her ikisinin de kendi içinde ayrı sorunları var onları sonra tartışırız.

ilginç, kimse einstein'ın söylediği söylenen sözü yazmamış.
koskoca einstein emin olamamış, sorunsal gibi sorunsal.

sonsuzluğu kavrayamadığımızdan mıdır bilmiyorum, bir yerde sonu var gibi geliyor.

her ihanet, sevgi ile başlar.

varlığın kaçınılmaz olduğu yerde son diye bir şey yoktur.

büyüklük olarak soruluyorsa tüm evrenler sonludur.

yok eğer zamansal açıdan soruluyorsa, rabbin katı adı verilen ahiret evreni ölümsüzdür, ama diğer evrenler big crunch ile yok olacaktır:

emre1974tr.blogspot.com/201...

evren sonlu mudur bilemeyiz, çeşitli teoriler de vardır elbette ancak şunu biliyoruz ki bir canlı türü olarak biz insanların bir sonu var. bu gerçeği de ele alıp bir fikir ortaya koyacaksak akla hemen ömer hayyam'ın şu rübaisi gelir;

"ben olmayınca bu güller, bu serviler yok.
kızıl dudaklar, mis kokulu şaraplar yok.
sabahlar, akşamlar, sevinçler tasalar yok.
ben düşündükçe var dünya, ben yok o da yok."

benliğe ve farkındalığa sahip bireyler olarak konuya yaklaşırsak ben olmayınca evrenin de olmayacağını söylemek en doğrusu olacaktır. evren kendi haliyle sonlu veya sonsuz bir varlığa sahip olabilir. bilim insanları bu konuda elbette kafa yoruyorlardır. bir sürü de teori var. bilime şöyle bir uzaktan bakan çoğunluktakiler kendi mantığına veya kendi dünya görüşüne, inancına, ideolojisine göre bunlardan birini benimsiyor. evrenin şu an yaklaşık 14 milyar yaşında olduğu söyleniyor, yani bunu geriye doğru da yorumlayabiliriz; evrenin 14 milyar veya 14 bin yaşında olması gerçeği, evrenin sonlu olsa bile milyarlarca yıl daha varlığını sürdüreceği gerçeği bireyin kendi gerçekliği ile çakıştığı zaman, insan için evrenin süresi bir göz açıp kapama süresi kadar, bir nefes süresi kadar oluyor. zira bir gün ben; bilincim, varlığım, beni ben yapan şeyler yok olacak. o noktada bir bakıma evren de yok olacak. şu evrende yaklaşık 80 sene debelenme şansına erişmiş varlıklarız neticede.

bir çeşit sorunsal.
en can alıcı nokta da şu;
evren sürekli genişliyorsa neye doğru genişliyor? genişlediği yerde ne var? sonsuz bir şeyin sonsuz+1 olması garip geliyor.

sonludur. fakat biz o kadar küçüğüz ki bu evrenin içerisinde, evren bizim için sonsuzmuş gibi görünüyor. sonlu olsa da bizim aklımız bunu anlayabilecek, kavrayabilecek seviyede olmadığı için sonsuz desek de olur.

evrenimizin sonlu veya sonsuz olmasını üstüne düşünen, akıl yürüten tüm bilim sevdalılarına buradan bin selam olsun. ay'ın dünya'dan uzaklığını sorsan bilemeyeceklerin, ay'a gideceğiz diyerek, yokluk ve yoksulluk gündemimize değinmemeleri beni öfkelendiriyor. kişi bqaşına düşen milli gelir nereye gidiyor diyen soranlara da bu milletin a... koyacağız diyenlerle işbirliği yapanların cebine gittiğini bilmelerini, araştırıp öğrenmelerini dilerim.

evet evren sonludur. bunu doppler etkisi ile anlıyoruz.

herkesin kafasını kurcalayan evrenin sonunda ne var sorusunu ise felesefeye kaçmadan şöyle anlatabilirim. önce evren nedir ona değinelim. evren dediğimiz şey bizim fizik yasalarımızın geçerli olduğu yerdir. işte evrenin bittiği yer de bizim fizik yasalarımızın, kozmik ışımanın, bildiğimiz her şeyin bittiği yer. evrenin sonunda hiçlik de olabilir, başka fizik yasalarının geçerli olduğu bir evren de olabilir.

evren bigbang ile patladı. burada zaman başladı deriz hatta. benim benimsediğim en iyi teori bingbang'den önce de bir evren vardı. patlama oluyor, her tarafa maddecikler saçılıyor, birbirini eziyor, yeni fizik yasaları doğuyor, evren dediğimiz şey yüzlerce milyar yıl veya onlarca milyar yıl genişliyor. birbirinden uzaklaştıkça enerjisi bitiyor. bir gün evrenin enerjisi bitecek. benim en sevdiğim teori kendi içine çökecek. madde tekrar yoğunlaşacak. sonra yine bir bigbang. bu böyle sürüp gidiyor.

şimdi işin tahmin boyutlarına gelelim. multiuniverse yani çoklu evren modeline. belki de bizim evren başka bir evreni sıkıştırıyor gittikçe. belki de başka bir evrenle kaynaşıyoruz gittikçe. belki de başka evren bizi sıkıştırıyor gittikçe. bunu bilmemizin imkanı yok. hayal dünyası işte.

james webb teleskobu uzaya gönderilebilirse buna bakabileceğiz. tıpkı bir anahtar deliğinden bakmak gibi olacak bu. ama en uzaklara dürbünümüzle bakacağız şöyle bir.

öte yandan wfirstteleskobu ile daha yakınlara bakacağız. ama hubble'ın aksine geniş bir açıyla ve daha hızlı göz gezdireceğiz. wfirst ile aynı zamanda karanlık maddeyi araştıracağız. tüm hesaplarımızda karanlık madde var. ama ismiyle müsemma direkt gözlemleyemiyoruz. etkilerini bilebiliyoruz ancak.

sonlu olduğu kanaatindeyim. fakat bizim evrenimiz gibi başka evrenlerin olduğu üst bir mekan var. şu an yaygın teorilerden biri evrenin genişlediği. eğer bir genişleme varsa bu bir şeyin içinde olmalı. evrenlerin içinde bulunduğu başka bir boyut var. o boyutunda içinde bulunduğu başka bir boyut ve bu döngünün sonu ve başı yoktur işte bu döngü sonsuzdur. ve bence tanrı o döngünün kendisidir.

başlangıcı olan her şeyin bir sonu vardır.

sonluysa şekli nasıldır diye başka bir sorunsalı doğurur.

evet sonludur diye cevap verilecek sorunsal. sanıldığı gibi günümüzde evrenin sonlu ya da sonsuz olduğuna dair bir kanıt yok. bunun sebebi gözlemlenebilir evrenin de ilerisini göremememizden kaynaklıdır.

daha hubble kanunu keşfedilmeden önce bilim adamları, evrenimizin yakın bir gelecekte yok olacağına inanıyorlardı. bunun sebebiyse çoğunluğun, evrenin giderek içine kapandığını düşünmesinden kaynaklıdır. bunun sonucunda da, evren tamamen içine kapanacak ve böylelikle yok olacaktı. fakat, hubble kanunu bu görüşü silip-süpürdü. peki, nedir bu hubble kanunu? hubble kanunu, fiziksel evren bilimindeki gözlemlerdir. uzayımızın derinliklerinde yer alan objelerin, dünyamızdan uzak, izafî bir hızla yorumlanabilecek bir, doppler etkisine sahip olduğu keşfedilir ve bununla da dünyamızın daha da gerisinde kalan farklı galaksilerin doppler etkisiyle hesaplanmış hızı, yaklaşık olarak 100 ışık yılı uzaklıkta yer alan galaksilerin uzaklıklarıyla doğruca orantılı olduğu bulunur. ve tüm bunlar da, gözlemlenebilir evrenin fezasal (uzaysal) hacminin genişlemesinin doğruca gözlemi haline gelir. yani, bilim adamları bu kanunla, evrenin genişlediğini, dolayısıyla daha içine kapanmayacağını, daha çok ömrünün olduğunu keşfetmişlerdir.

bu da big bang teorisine bir zemin hazırlamıştır. çünkü evren genişliyorsa, bir noktadan doğmak zorundadır ve bir başlangıcı olmak zorundadır. dolayısıyla bugün akla en yatkın olanı, evrenin başlangıcının olması teorisidir.

yani biri sonuna kadar gidip görmediği sürece bundan emin olamayız. belki de tanrinin odasında raftaki bir kar küresiyiz.

sadece gözlemlenebilir evren üzerinden yorum yapabileceğimiz ve şimdilik cevabı "evet" gibi görünen soru.

şöyle ki;

evrendeki madde yoğunluğu bu konudaki en önemli kriterlerden biri. bu madde yoğunluğunu -en azından görebildiğimiz evren için- hesaplayabiliyoruz. bu çıkan sonucu alıyoruz ve adına kritik yoğunluk dediğimiz değere oranlıyoruz. bu çıkan değere de yoğunluk parametresi diyoruz. * eğer bu oran 1'e eşit ya da 1'den küçükse evrenin şekli açık ya da düz oluyor ki iki durumda da geometrik olarak sonsuz olması ihtimali oldukça yüksek.

yapılan araştırmalar gösteriyor ki omega değeri 1'e eşit. yani evrenimiz düz ve sonsuz gibi görünüyor. tabii bu öyle "bulduk, bitti" diyebileceğiniz bir çalışma değil. hâlâ gözlemler, hesaplamalar sürüyor. hubble sabiti gerçekten bir sabit olmadığından bu konudaki hesaplamalar da oldukça çetrefilli.

evrenin yüzde dördü adlı kitabı tavsiye ederim detayları merak eden varsa.