felsefe ile ilgili 23 temel kavram

felsefe: düşünmek ve sorgulamak..!

1) ampirizm (empirizm)
bilginin sadece duyumlardan geldiğine ve deney dışında hiçbir yoldan bilgi edinilemeyeceğine inanılan öğretidir.


2) analitik felsefe
2. dünya savaşından sonra ingiltere, abd ve bazı iskandinav ülkelerinde yaygınlaşan; felsefenin asıl uğraş alanının dil ve dildeki kavramları çözümlemek olduğunu savunan felsefe akımıdır.


3) arkhe
batı anadolu kıyılarındaki kentlerde yaşamış, sokrates öncesi filozofların “temel”, “ana madde” anlamı kazandırdıkları sözcüktür. thales her şeyin arkhesi su demiştir. aneksimenes ise bunun hava olduğunu söylemiştir.


4) determinizm
ahlaki seçimler dahil bütün olayları, özgür iradeyi ve insanın başka türlü davranabilmesi olanağını dışlayan, önceden var olan nedenler ile belirlendiğini savunan felsefi kuramdır.


5) diyalektik
kavramlar arasındaki karşıtlık ilişkisinden yola çıkarak bunu doğruya varan süreçlerin açığa çıkarılmasında bir ilke olarak kullanan düşünme ve araştırma yoludur.


6) dogmatizm
din ya da yetkelerce ileri sürülen düşünce ve ilkeleri kanıt aramaksızın ve eleştirmeksizin kabullenen anlayıştır.


7) eleştiricilik (kritisizm)
kant’ın us ve bilginin sınırını ve olanaklarını saptamak üzere, özellikle dogmacılığın ve kuşkuculuğun karşısına koyduğu felsefe yöntemidir.


8) epistemoloji
insan bilgisinin yapısını ve geçerliliğini inceleyen felsefe dalıdır.


9) estetik
güzeli ve güzel sanatların doğasını inceleyen felsefe dalıdır.


10) varoluşçuluk
varlığın ve varoluşun özden, içerikten önce geldiğini, yani insanın önce var olduğunu, daha sonra tutum ve davranışlarıyla, eylemleriyle kendini sürekli olarak biçimlendirdiğini öne süren; insan ne ise o değil, ne olmuşsa odur diyen felsefe ve yazın akımıdır.


11) pragmatizm
ahlakın hedefini, insan gereksinim ve isteklerinin karşılanması, insanların ahlaksal olarak gelişmesi ve daha iyi bir toplumun oluşması olarak kabul eden felsefe akımıdır.


12) hazcılık
yaşamın anlamını hazda bulan dünya görüşüdür.


13) hiççilik (nihilizm)
var olan görüşlere, değerlere ve düzene karşı çıkan; hiçbir değer tanımayan görüşlere verilen addır.


14) idea
platon’a göre algılarla kavradığımız nesnelerin orijinal formları ve örnekleridir. var olan her şeyi düşünceye bağlayan, düşünce dışında nesnel bir gerçekliğin var olduğunu kabul etmeyen felsefe öğretisi ise idealizm'dir.


15) insancılık (hümanizm)
insanın değer ve saygınlığına, insan olmaya ve insanlığa olan us inancıdır.


16) kuşkuculuk
gerçekliğin özünü bilmenin olanaklı olmadığını ileri süren öğretiler bütünüdür.


17) materyalizm
evrendeki tek cevherin madde olduğunu ve bütün varlıkların maddeden türediğini öne süren görüştür.


18) nihilizm
yalnızca bilimsel doğruları temel alır, sadece bilimin toplumsal sorunların üstesinden gelebileceğini ve bütün kötülüklerin cehaletten kaynaklandığını kabul eder.


19) fenomenoloji
olayların ideal varlığını inceleme ve betimleme yöntemidir.


20) pozitivizm
araştırmalarını olgulara, gerçeklere dayayan ve deneyle denetlenmeyen soruları sözde soru olarak niteleyen felsefe doğrultusudur.


21) ontoloji
varlığı bütünüyle inceleyen felsefe dalıdır. bir diğer ismi varlık bilimidir.


22) rasyonalizm
hakikatin ölçütünü duyularda değil, düşünmede ve çıkarımlarda bulan öğretilerin genel adıdır.


23) realizm
bilinçten bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu kabul eden öğretidir.



edit: kaynak belirtmediğim için özür diliyorum / ogrencikariyeri.com/haber/f...

felsefe dersine çalışırken çıkarılmış notları andırıyor. çünkü bu tanımlama şekli lise müfredatındadır

buradaki link kullanılarak kaynağına erişilebilen kavramlardır.

mantık bilimine göre kavram; bir şeyin zihindeki tasarımıdır, düşüncesidir. kavramların sözle ifadesi ise terimdir. dilde genel olarak ikisi birbirinin yerine kullanılabiliyor. bu ifade biçimiyle felsefe ile ilgili saymadım fakat gelişi güzel sıraladığım bazı terimleri aşağıya bırakıyorum. çok bildiğimden değil, kendimce ekleme yapma isteğimden. maksat felsefe hayatımızda olsun, kaplasın atmosferi.
terimler:
arkhe, nous, logos, öz, töz, sokratik sorgulama, doxa, kavram, tasım, önerme, episteme, etik, akıl yürütme, kendilik, a priori, analoji, çatışkı, peripatetik, diyalektik, monoteizm, varlık, idealar kuramı, sofistler
mağara alegorisi vs.