haiku

japon şiir türü. 5-7-5 veya 5-7-7 heceli olabilir. şöyle bir şey...

suskun insan kim
suskun insan değilsem
susan insan sensindir

17 heceden oluşan 3 mısralık japon şiir türüdür. türk edebiyatında en meşhuru sanırım orhan veli'nin yazdığı şu dizelerdir;
gemliğe doğru
denizi göreceksin
sakın şaşırma
kısalığından dolayı bana hep mani ve hoyratı çağrıştırır. mesela bu da kerkük'ten bir hoyrat;
güle naz
bülbül eyler güle naz
girdim dost bahçesine
ağlayan çok gülen az.
son olarak içimden geldi bir tane de benden haiku;
güneş tepede
ama kararır hava
batan benmişim.

(bkz: hay kay)

"güm güm çalındı
kapım-
açtım baktım ki
yalnızlığımmış."
c. süreya

eğlenceli mısra olarak çevrilen geleneksel japon şiir türüdür. az sözle çok şey anlatmak amaçlanır. bu yüzden ki yazımı, güçlü kalemler tarafından başarıya ulaşır.
haiku, imgelerden uzak bir anlatıma sahiptir. geleneksel şiirden farklı olarak algılama değil görme biçimi olarak kabul edilir.
kısalığın ve yalınlığın etkileme gücüyle modern insanın varoluş sorunları ve çağın yarattığı çelişkiler yansıtılmaya çalışılır.
türkçedeki hece sayısıyla japonca benzerlik gösterdiği için bu şiir türü edebiyatımızda da yer bulmuştur. 5+7+5 ya da 7+7'lik hece ölçüleri ile yazılır.

"bu yılın da sonu geldi
gizledim bizimkilerden
saçıma ak düştüğünü"
ochi etsujin

oruç aruoba'nun ne ki hiç kitabında berrak örneklerini verdiği geleneksel japon şiir biçimi. birkaç kelime ile sizi olduğunuz yere çivileyecek bir güç.
"aceleyle gelip geçer martı
oysa
biryere gitmez."

soyutlamaya pek başvurulmayan bir şiir türüdür.hayatın sadeliği zaten en büyük mucizeleri içinde barındırır.naçizane şöyle ki:
dalgalar vuruyor kıyıya
dalga dalga
doğuyor yeni gün.

sınır taşı yok olmuş.
şimdi uçsuz bucaksız bozkırda
sen de sınırsızsın. (sonsuzluk)

soğuk vücudumu kilitlerken
beynim düşünceler ve hayallerle
sımsıcak bir iklimde. (tezat)

çocuğun sağ eli yok
sol eliyle çiziyor resmini
arada nefesini yokluyor
yaşamla ölüm arasındaki
yerini bulmak için.(kopuk)

gelin size bu mucizevi kültür ve doğa harikasını anlatayım dostlar. arkadan bu eser çalarken okumanız, üstüne düşünmeniz ve yazı bittikten sonra da dinlemeye devam etmeniz tavsiyedir.

dünyanın en kısa şiiri olarak geçer. geleneksel şekil 5-7-5 hece ölçüsünde olmasına rağmen modern ekoller bu sınırları zorlar. haiku hisleri anlatmaz, çoğu zaman duyguları tanımlayan bir sözcük bile bulamazsınız. kigo isimli ekler ve sözcüklerle mevsimler ima edilir. aslolan bir anı kelimelerle yaratmaktır, şairlikten ziyade tanrılığa soyunmaktır. yazılan kısacık şiirlerle günlerce üstüne düşünülecek o “anı” tekrardan var etmektir. o yüzden geriye kalan bütün kurmacalardan farklıdır, kendi içinde yeni bir evren kurmaya gerek yoktur. içinde yaşadığımız evrenin bir sahnesini bile tam anlamıyla idrak edebilmek yeni evrenler kurmaktan âlâdır. hiç yağmur demeden suyun sesini dumak istemez misiniz?



zannımca dünyanın gelmiş geçmiş en büyük haiku şairi ve gezgini matsuo başo’dur. rüyasında kelebek olan bir insan mısınız yoksa rüyasında insan olan bir kelebek misiniz size sorgulatır. oku’ya doğru giden sapa yolları aklınızda şöyle canlandırır:






japon estetiğinin bence en güzel örneğidir. taklit etmemeyi, yapmadan yapmayı, durarak eylemeyi öğretmez ama hissettirir. (yukarıya başka bir mucize olan bir (gbkz: haiga )örneği bıraktım.)bu coğrafyadan öyle bir haiku şairi geçti ki onu anmadan olmaz. tabi ki oruç aruoba'dan bahsediyorum. hem bu dilde ne kadar güzel haikular yazılabileceğini gösterdi hem de bunu bir zen budisti sakinliğinde yaptı. üstüne neredeyse hiç konuşmadı sadece yaptı. onun da en sevdiğim haikusunu aşağıya bırakıyorum.



bahar da geldi hazır, etraftaki her şey ne kadar da haikusal baksanıza. umarım bunu hatırlayabilecek çocuk yüreğinizi ortaya çıkaracak gücü kendinizde bulabilirsiniz.

haiku

dünyanın en kısa şiir türü olup, japonya'da tanınmıştır.

unutma,
cehennemde yürüyoruz
çiçeklere bakarak

kobayashi ıssa

(başo'dan buson'dan issa'dan haikular s.37)

türkçesi: cevat çapan

俳句

dünyanın en kısa şiir türü olarak bilinen japon şiiridir.
kısacıktır, üç veya dört dize ile şiir biter.
kısa ve nettir.
"artık ayrıyız dostlar
bulutlarda birbirini yitiren
yaban kazları gibi."


buradan