ilyada

boğazları geçerek karadeniz’deki maden yataklarına ve buradaki ticarete egemen olmak isteyen akalar/ (bkz: miken uygarlığı) ile boğaz’a hâkim troya arasında, ticaret yüzünden çıkan 9 yıllık bir savaşın, ünlü ozan homeros tarafından destanlaştırılmasını anlatmaktadır efenim...şimdi homeros gerçek bir ticaret yumağını, aşk-mış gibi yazmıştır. sahte sevenler sahte aşklar... iyide etmiştir sanki..

savaş, troyalı paris’in mikenai kralı agamennon’un kardeşi sparta kralı menelaos’un karısı ve dünyanın en güzel kadını helena’ya aşık olup, onu troya’ya kaçırması yüzünden çıkmıştır.. bunun üzerine menelaos ve akaların baş kralı olan
agamemnon ile diğer akalar troya’ya sefere çkarlar. savaş bir türlü sonuçlanmayınca akalar bir hileye başvururlar. büyük tahta bir at hazırlayıp, içine askerlerini yerleştirir ve troyalılara, savaştan geri çekildiklerini bildirerek bu hediyeyi kabul
etmelerini rica ederler. kale kapısını açarak tahta atı kabul eden troyalıları gece kötü bir sürpriz beklemektedir. tahta attan ç›kan akalı askerler tüm kenti yerle bir eder, erkekleri öldürür ve kadınları esir alır.
kaynak: tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B...

m.ö. 1200 lü yıllarda yaşanan truva savaşının sonlarına doğru 51 günlük bir kesitini anlatan, akhilleus'un öfkesi ile başlayan ve hektor'un cenaze töreni ile biten, yaklaşık 16 bin dizelik homeros destandır. destan savaştan yaklaşık dört yüz yıl sonra andolulu ozan homeros tarafından söylenmiştir. ne zaman yazıya geçirildiği tam olarak bilinememektedir.

truva savaşının öncesiyle ve sonrasıyla yunan mitolojisinin yüzde altmışını oluşturan önemli bir olay olması nedeniyle, yunan mitolojisine başlamak için iyi bir temel oluşturmasının yanında hikayenin bütünlüğü açısından aşağıdaki listelediğim eserlerle tamamlanmasını tavsiye ederim.

odysseia - homeros
aias - sophokles
andromakhe - euripides
orestes - euripides
iphigenia aulis'te - euripides
iphigenia tauris'te- euripides
electra - sophokles
troilus ve cressida - william shakespeare
kartaca kraliçesi dido - christopher marlowe
aeneis - publius vergilius maro

not: birbiri ile çelişen anlatımlar olabilir, nihayetinde bunlar tarihsel karakterlere dayanan edebi kurgulardır.

homeros'un truva kuşatmasını anlattığı destan'ıdır.

ilyada sözcüğü ilion(ilyon) kelimesinden gelir bu da troya'nın diğer adıdır. bu doğal bir destandır. yazarı homerosdur. yalnız homeros denilen bir kişi var mıdır yoksa birden fazla kişi midir? bu şüphelidir. bazı luvi kaynaklarında "wilusa" dır. hititlerin vasalı olduğu söylentisi vardır.

batı edebiyatının temel taşlarından, insanlık tarihindeki bazı olaylara çok ilginç şekillerde etki etmiş, homeros zamanında yazıya geçirilmiş ve bugünkü hali yaklaşık 16 bin dizeden oluşan lirik destan.

yazarı homeros olarak bilinse de homeros'un lirik bir ozan olduğunu hatırladığımız takdirde aslında homeros'tan çok daha eski bir sözlü geleneğin ürünü olması olasıdır. homeros'a atfedilmesinin nedeni ise ilk kez homeros zamanında yazıya geçirilmiş olması olabilir. destanın günümüze dek tamamının korunmadığı düşünülür. çünkü konusu troya savaşı olsa da, destan dokuz yıllık savaşın sonlarındaki hepi topu 51 günü konu alır.

bu destanda troya savaşına dair neredeyse herkesin bildiği troya prensi paris'in hakemlik yaptığı güzellik yarışması, helen'in paris tarafından kaçırılması, şehrin tahta at hilesi ile alınması, akhilleus'un* topuğundan vurularak ölmesi gibi detaylar anlatılmaz. çünkü bu olaylar ilyada'da yer alan olaylardan ya çok önce yaşanmıştır ya da çok sonra. homeros bize savaşın içinden sunduğu bir kesitle bir yiğitlik destanı anlatır. bu nedenle ilyada, sevgilisi elinden alınan akhilleus'un öfkesi ile başlar ve hektor'un cenazesi ile sona erer.

bu eserde hektor, paris, akhilleus gibi isimlerin yanında ismi geçen çok büyük başka kahramanlar da vardır. zaten olaylar da hesiodos'un theogonia'da bahsettiği kahramanlar çağında geçmektedir, yani günümüz insanlığından bir önceki ve büyük kahramanların ve yarı-tanrıların yaşadığı kuşakta. bu nedenle bu destanda adı geçen karakterlerin günümüzde yaşayan insanlarla kıyaslanması mümkün değildir. onlar başka bir insan soyunun mensubudur.

kimdir bu karakterler?

yunanistan'dan gelen işgalciler olan akhalar tarafında:

- kralların kralı, bütün yunanistan'ın hakimi kral agamemnon;
- agamemnon'un kardeşi, helen'in kocası, sparta kralı menelaos;
- tanrılara kafa tutan, ares'i bile yaralayıp acılar içinde kıvrandıran büyük savaşçı diomedes;
- pylos'un bilge kralı ve akhaların en yaşlısı nestor;
- akhaların en zekisi, tahta at'ın mucidi, akhilleus'un dostu, homeros'un tabiriyle "çok akıllı odysseus";
- myrmidonların kralı, bir gözyaşının uğruna akhaların veba salgını çektiği, en büyük savaşçı, yarı tanrı akhilleus;
- akhilleus'un can yoldaşı patroklos,
- ve büyük savaşçılar telamon oğlu büyük aias(ajax) ile küçük aias(ajax).

diğer tarafta ise troya kentini denizin karşı yakasından gelen işgalcilere karşı savunan troyalılar ve onları destekleyen büyük anadolu ittifakı tarafında:

- troya'nın son kralı, paris ve hektor'un babası, ebeveynleri herakles* tarafından katledilen priamos ve karısı kraliçe hekabe;
- daha doğmadan önce kahinlerin kente yıkım getireceğini öngördüğü, doğar doğmaz kentten atılan, ida dağında* tanrıçalara güzellik yarışması hakemliği yapan, helen'in aşığı, troya'nın baş belası ve akhilleus'un katili paris;
- troya'nın veliaht prensi, priamos'un büyük oğlu, halkın gözbebeği ve şampiyonu hektor;
- troya'nın prensesleri, apollon tarafından lanetlenen, sözüne inanılmayan kahin kassandra (bkz: kassandra kompleksi) ve savaşın sonunda güvenle eve dönüş yapabilmek için rüzgar tanrılarına kurban edilen polyxena ((i: destanda isimleri geçmez));
- troya'nın yakılmasından sonra hayata kalanları kurtaran ve italya'ya gidip roma'nın kurucuları remus ve romulus'a atalık edecek olan prens aineias not: destanda adı geçmez, vergilius'un aeneis isimli eserinde anlatılır. ;
- likya'dan gelip kahramanca savaşan glaukos ve likya kralı sarpedon.

peki destanda anlatılan savaş gerçekten yaşanmış mıdır? yazıdan önceki devirleri anlatan bir hikaye olması nedeniyle bunu kesin olarak teyit edebilmenin bir olanağı yok. ancak troya kentinde yapılan kazılarda m.ö. 1200 civarına tarihlenen bir yangın tabakası bulunmuştur. bu yangın tabakasından sonra kentte bir önceki kültürün devam etmediği, batıya has bazı keramiklerin bulunduğu bilinmektedir. bundan, bu yangın tabakasının bir savaş sonucu oluşan bir yıkımı gösterdiği ve kente de yabancı bir bir işgalcinin hakim olduğu yorumları çıkarılmaktadır. yani troya savaşı gerçekten yaşandıysa, buna en yakın şey eldeki bu veridir. yine de kesin bir şey söylemek mümkün değil tabii.

gelecek entrylerde 24 bölüm ve 16 bin dizelik bu destanı okumak isteyip de gözü korkanlar ve üşenenler için ufak bir özet koyacağım diyerek entry'yi burada bitirelim.